Wat moet je doen als je op het internet gestalkt wordt door een (ex-)geliefde?

In 2020 gaf zes procent van mensen ouder dan zestien jaar aan dat ze wel eens gestalkt zijn door een ex-partner. Nou klinkt zes procent misschien niet zo indrukwekkend, maar in de praktijk betekent het dat zo’n 190.000 Nederlanders per jaar met stalking te maken krijgen. En nu we het gros van onze tijd op het internet spenderen, zijn de manieren waarop dat gebeurt enorm uitgebreid. Stalking hoeft niet te gaan over een griezel die zich achter bomen en bushokjes verschuilt om je te bespieden op straat, het kan zich ook uiten in een stroom aan dreigende berichtjes, pogingen om je social media te hacken, opdringerige telefoontjes of andere manieren keer op keer je aandacht te trekken.

Online stalking lijkt in eerste instantie misschien minder dreigend, omdat het zich afspeelt in een virtuele ruimte. Maar het kan je gevoel van veiligheid toch behoorlijk aantasten. Daarbij bestaat de kans dat online stalken escaleert tot serieuze bedreiging, zeker als de stalker iemand is die je kent.

Wat kan je het beste doen als iemand je online blijft lastigvallen? Wanneer gaat iets te ver? In deze gids proberen we je daar een antwoord op te geven.

Juridisch gezien is stalking “het stelselmatig en opzettelijk inbreuk maken op de privacy van een ander”. Op de website van Slachtofferhulp Nederland staat dat er sprake van stalking is wanneer iemand je bewust de hele tijd lastig valt, waardoor je je niet meer veilig voelt. “Voorbeelden van stalking zijn achtervolgen, dreigen met geweld, ongewenste telefoontjes en berichten sturen of op naam van iemand anders dingen bestellen,” staat de lezen op de website. Ook herhaaldelijke pogingen om je profiel te hacken, constant getagd worden in berichten, tientallen telefoontjes of mails ontvangen, bestookt worden met nep-accounts of andere manieren waarop iemand herhaaldelijk ongevraagd je aandacht probeert te trekken, kunnen gezien worden als stalking.

Volgens Slachtofferhulp Nederland zijn er een aantal signalen die erop wijzen dat de situatie gevaarlijk kan worden. In zo’n geval moet je direct de politie bellen.

Een stalker probeert je gevoel van veiligheid weg te halen, en dat kan diegene doen door je keer op keer berichtjes te sturen, of door je op het internet lastig te vallen. Dat lijkt misschien minder gevaarlijk dan iemand die daadwerkelijk elke avond voor je deur staat, maar de kans bestaat dat die stalker steeds verder gaat om je onveilig te doen voelen.

Ook wanneer die stalker een ex-geliefde is, is het belangrijk om scherp te blijven. Forensisch psycholoog en stalkingsdeskundige dr. Eric Blaauw maakte een indeling van stalkers op basis van hoe gevaarlijk ze zijn, gebaseerd op hun gedrag en motivatie. Daarin onderscheidt hij de volgende categorieën: ‘psychopatische stalkers’, ‘obsessieve en psychotische stalkers’, ‘verliefde of romantische stalkers’ en ‘ex-partner-stalkers’. Stalkende ex-partners worden volgens Blaauw vaker gewelddadig dan voormalige kennissen of wildvreemde stalkers. “Dodelijke slachtoffers vallen bij deze categorie voornamelijk als gevolg van ongecontroleerde plotselinge woede-uitbarstingen, soms in combinatie met het gebruik van verdovende middelen en/of een psychiatrische stoornis,” staat geschreven op de site van de overheid over huiselijk geweld. 

Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je liever voor jezelf houdt wat er gaande is: je wil de stalker beschermen, je hebt nog niet door wat er gaande is, je bent bang voor het oordeel van de mensen om je heen of je bent bang dat je niet serieus genomen wordt. Toch is het belangrijk dat iemand in je omgeving, die je vertrouwt, op de hoogte is van de situatie. Zij kunnen je ondersteunen in een eventueel juridisch proces, en kunnen samen met jou op escalerende signalen letten en bewijs verzamelen. Ook kan het ervoor zorgen dat je je veiliger voelt, en dat je af en toe wat afleiding hebt. 

VICE interviewde Iris (23)* die gestalkt werd door haar ex. Zij lichtte haar vrienden in van het stalkgedrag van haar ex. Haar vrienden hebben haar uiteindelijk ondersteund toen ze een klacht wilde indienen. Ook vertelt Iris dat praten met vrienden haar deed inzien hoe schadelijk het gedrag van haar ex was. 

Slachtofferhulp Nederland benadrukt dat het belangrijk is dat je vrienden en familie vraagt om “geen berichten door te geven van de stalker, niet te bemiddelen en je niets over de stalker te vertellen.” Ook schrijven ze dat je eventueel je werkgever en collega's kan informeren over de situatie, zodat je met hen kan bespreken hoe jullie reageren als de stalker op je werkplek langskomt.

Op de website van Slachtofferhulp Nederland vind je een checklist voor vrienden en familie van een slachtoffer van stalking.

Volgens Slachtofferhulp Nederland is het belangrijk om duidelijk en direct te zijn tegen je stalker. Geef aan dat je de stroom aan berichten vervelend vindt en dat je wil dat het stopt. Wanneer dat niet helpt, antwoord dan niet meer op de berichten. Dat voelt misschien contraproductief, omdat je bang bent dat de stalker daar alleen maar kwader van wordt. Toch is het belangrijk dat je in een later stadium aan de politie kan laten zien dat de berichten die je ontving daadwerkelijk ongewenst zijn. Dat kan van cruciaal belang zijn als je een contactverbod, gebiedsverbod of locatieverbod wil aanvragen. Stalken is overigens hartstikke strafbaar in Nederland, dus als je graag je stalker wil aanklagen in een rechtszaak, is het belangrijk dat je kan aantonen dat je duidelijk je grenzen hebt aangegeven. 

Ook als je er nog niet zeker van bent dat je de stalker wil aanklagen, is het buitengewoon nuttig om bewijsmateriaal te verzamelen. Maak screenshots van alle ongewenste berichtjes, belletjes, vriendschapsverzoeken en tags die je ontvangt. Als je gestalkt wordt op Instagram door iemand die zich verschuilt achter anonieme accounts, kan je op een simpele manier checken wie dat is: aan de hand van de gebruikersnaam en de optie ‘wachtwoord vergeten’, kan je de eerste twee letters zien van het e-mailadres dat aan dat account gekoppeld is. Maak ook daar screenshots van. Als je steeds gebeld wordt: neem niet op, en sla eventuele voicemailberichten die worden achtergelaten wel op. 

Verzamel ook andere informatie, waaronder de datum en het tijdstip waarop je lastiggevallen wordt, en eventueel ook waar het stalken plaatsvond. Beschrijf ook hoe je gestalkt wordt en wie er eventueel getuige is van het gedrag. Op de website van Slachtofferhulp Nederland kan je aan de hand van een online logboek bewijs verzamelen. 

Met dat bewijs kan de politie, als je daar klaar voor bent, daadwerkelijke stappen nemen om het stalken te stoppen. Ook kan het je helpen om voor jezelf op een rijtje te zetten wat er nou precies gaande is. Iris verzamelde vanaf het begin dat ze gestalkt werd al het bewijsmateriaal. Dat deed ze in eerste instantie vooral omdat ze graag wilde bewijzen naar zichzelf en haar vrienden toe dat haar angst gegrond is. Later heeft datzelfde bewijsmateriaal ervoor gezorgd dat de rechter haar stalker kon veroordelen.

Het is belangrijk dat je op je gevoel vertrouwt. Als je je onveilig voelt, wees dan niet bang om iemand in te schakelen. Dat kan een vriend zijn, maar ook een vrijwilliger of zelfs de politie.

Slachtofferhulp Nederland geeft enkele concrete tips: zorg ervoor dat je niet thuis bent als je ex spullen komt ophalen. Zorg ervoor dat instanties op de hoogte zijn van je situatie, zodat ze snel kunnen ingrijpen. En maak je digitale voetafdruk tijdelijk zo klein mogelijk. Het is in deze tijd niet voor iedereen even makkelijk om zomaar alle social media te verwijderen, maar er zijn wel manieren om jezelf minder traceerbaar te maken. Schakel locatievoorzieningen uit, scherm eventueel je accounts af, zet je WiFi uit wanneer je niet thuis bent, schakel je AirTag uit en controleer je computer en telefoon op apps die je niet meteen herkent, voor het geval dat de stalker een app heeft geïnstalleerd om je te traceren. Via de organisatie SafetyNed kan je hulp vragen bij hoe je je nog beter kan beschermen op het internet. 

De ex van Iris deed zich voor als Iris op dating apps. Volgens Slachtofferhulp Nederland komt het vaak voor dat een stalker je identiteit overneemt en identiteitsfraude pleegt. Ze raden aan om daar op te letten. 

Ook kan de politie samen met jou kijken naar de verschillende manieren kijken waarop ze je kunnen beschermen. Hier vind je meer informatie over hoe je zoal beschermd kan worden. Er is bijvoorbeeld iets als een ‘AWARE’-knop, een draagbaar alarmsysteem waar je op kan drukken als je je bedreigt voelt. In dat geval komt de politie meteen naar jouw locatie. 

Bij stalking is het belangrijk om een vast contactpersoon bij de politie te hebben, bij wie je steeds melding doet van nieuwe feiten. Vaak is dit een wijkagent of casusregisseur, die dus op de hoogte is van jouw situatie.

Ook kan je contact opnemen met Veilig Thuis op 0800-2000. Bij hen kan je (eventueel anoniem) je verhaal vertellen. Ook doen ze, als je dat wilt, onderzoek naar de situatie en begeleiden ze je als je hierover een melding wil maken. Ook kan je Slachtofferhulp Nederland contacteren, via 0900 01 01. Zij kunnen je raad geven, meekijken in het logboek waarin je bewijs verzamelt, emotionele ondersteuning bieden, je doorverwijzen naar lotgenoten en samen met jou een ‘stopbrief’ opstellen. In zo’n stopbrief vertel je de stalker dat je niet gediend bent van het gedrag en verzoek je diegene ermee op te houden. Je hoeft zo’n brief niet per se verstuurd te hebben om later te kunnen bewijzen dat je gestalkt wordt.

Ook kunnen ze samen met jou een aangifte doen bij de politie. Wellicht twijfel je daarover, en dan helpt het om hierover te sparren met iemand die hier wat van afweet.

Je kan ook contact opnemen met de politie, zonder dat je meteen een aangifte hoeft te doen. Hiervoor kan je hen bellen op 0900-8844. Samen met de politie kan je een plan maken om een stalker te doen stoppen. Ook gaat de politie een inschatting maken hoe groot het risico is dat de zaak escaleert, en daarvan afhankelijk gaan ze met jou de zaak verder aanpakken. Ook kan de politie, als je dat wilt, in gesprek gaan met de stalker in de vorm van een ‘stopgesprek’. In dat geval, is er nog geen sprake van een juridische vervolging. Het is hoe dan ook handig om de politie zo snel mogelijk te betrekken, zodat jouw zaak al bekend is bij de politie voor het geval dat je toch onverwachts snel hulp nodig hebt.

Als je eenmaal besloten hebt dat je aangifte wil doen, dan zijn er verschillende manieren waarop dat kan: je kan naar een politiebureau gaan, maar als je dat te griezelig vindt, is het ook mogelijk om een aangifte te doen op de website van de politie of door te bellen naar 0900-8844. 

Belangrijk om te weten is dat je rechten hebt wanneer je aangifte doet: je hebt recht op een tolk en je hebt het recht om aangifte te doen wanneer er sprake is van een strafbaar feit. Dat is het geval wanneer je gestalkt wordt. Ook heb je recht op bescherming als je bang bent van je stalker. Daarbij heb je recht op ondersteuning, aan de hand van een gratis advocaat. En als de zaak eenmaal in gang is gezet, heb je ook recht op informatie. Dat betekent dat de politie je op de hoogte moet houden van eventuele ontwikkelingen in de zaak. 

Nadat je een aangifte hebt gedaan, wordt er door de politie onderzoek gedaan. De politie laat het je weten of en op welk moment je stalker ondervraagd wordt. In het geval dat er een strafzaak plaatsvindt en als je stalker veroordeeld wordt (omdat er bijvoorbeeld genoeg bewijs is voor schadelijk gedrag), kunnen er verschillende straffen volgen: van een taakstraf tot een gevangenisstraf. In juridische termen wordt stalking ook wel ‘belaging’ genoemd. Voor stalking kan er maximaal drie jaar gevangenis opgelegd worden. Ook kan de dader een contactverbod, gebiedsverbod of locatieverbod krijgen. 

Op de website van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport lees je dat een stalker emotioneel geweld als wapen gebruikt om anderen zijn wil op te leggen. Een stalker probeert je gevoel van veiligheid weg te halen, dus het is niet te onderschatten hoe zwaar de emotionele impact van een stalking kan zijn op je gemoedstoestand – en op je toekomstige gevoel van veiligheid. 

Uit onderzoek blijkt dat stalking gigantisch effect kan hebben op de emotionele en fysieke gezondheid van het slachtoffer. Het kan zorgen voor PTSS, angststoornissen, depressie en slaapproblemen. En die dingen kunnen op hun beurt weer gevolgen hebben voor je sociale leven, werk en financiën. Kortom: gestalkt worden is een heftige en potentieel traumatiserende ervaring. Als het je overkomt, is het belangrijk om de tijd te nemen alles te verwerken. 

Je kan hiervoor contact zoeken met Slachtofferhulp Nederland of met je huisarts, die je kan doorverwijzen naar een therapeut die gespecialiseerd is in traumaverwerking. Of je kan contact opnemen met organisaties met mensen die ook slachtoffer zijn geweest van een gewelddadige ex-partner. En wees niet bang om bij vrienden en familie aan te geven dat je steun nodig hebt. Het allerbelangrijkste is dat jij je weer veilig voelt.