Wat is het verschil tussen non-binair, genderqueer en gender non-conform?

Taal verandert aan de lopende band, en dat geldt ook voor de manier waarop we tegen gender aankijken. Als je jezelf niet binnen de traditionele tweedeling tussen man en vrouw vindt passen, zijn er verschillende manieren om dat aan te geven: je kunt zeggen dat je je als ‘genderqueer’ identificeert, maar ook juist als ‘gender non-conform’ of als ‘non-binair’.

Die termen lijken best op elkaar, en hebben ook zeker overeenkomsten, maar ook verschillen. Maar wat is nou uiteindelijk precies wat?

“Deze drie termen komen allemaal voort uit persoonlijke ervaringen,” zegt Lou Himes, een klinisch psycholoog uit New York, die zichzelf als non-binair identificeert. Daarom zijn er ook geen strakke definities. Het zijn termen die relatief nieuw zijn in de academische wereld, en ook ons taalgebruik. Dat heeft ook weer iets moois: mensen kunnen zo zelf interpreteren wat de verschillen zijn, en op basis daarvan kiezen welke ze het best vinden passen.

Er zijn mensen die zich met al deze termen identificeren, en ze door elkaar gebruiken, maar ook mensen die een nadrukkelijke voorkeur hebben voor een van de drie. Als je naar iemands identiteit verwijst, kun je daarom altijd het best gewoon maar even vragen hoe diegene dat zelf het liefst wil.

Volgens de Van Dale betekent het “zich man noch vrouw voelend”. De term heeft meestal betrekking tot iemands genderidentiteit, maar kan ook op andere dingen worden toegepast: genderneutrale kleding bijvoorbeeld, die ook gewoon gedragen kan worden door mensen die zich verder wel identificeren als man of vrouw.

De term ‘non-binair’ wordt vooral gebruikt om de genderidentiteit te beschrijven van iemand die zichzelf niet als man of vrouw identificeert. “Het woord ‘binair’ slaat op de vermeende tweedeling binnen gender, het idee dat er maar twee verschillende vormen van bestaan,” zegt Himes. “Mensen die zich als non-binair identificeren gaan niet mee in dat sociale construct.”

De term ‘genderqueer’ werd begin jaren negentig al gebruikt in activistische kringen, en vond vervolgens zijn weg daarbuiten.

“Voor mij staat ‘genderqueer’ voor de ‘verqueering’ van gender, om het zo maar even te zeggen,” aldus Laura A. Jacobs, een psychotherapeut die zich gespecialiseerd heeft in non-binariteit, lhbt’ers, verschillende manieren om tegen gender aan te kijken en seksuele diversiteit. “Het speelt wat met de geladenheid van het woord gender; het benadrukt de normen die er heersen binnen onze cultuur. Het is ook hoe ik me identificeer.”

Cyrus Cohen, die zichzelf als non-binair identificeert, ziet ‘genderqueer’ als een wat bredere term waarbinnen ze zelf ook valt: “Ik definieer het als parapluterm die simpelweg betekent dat je ‘niet cisgender’ bent.”

Rui ziet dat anders: “Ik gebruik de term ‘genderqueer’ liever niet omdat het ik het zo opvat dat je dan tussen de genders heen en weer schommelt.”

In brede zin betekent dit dat iemand zich niet aan de traditionele gendernormen conformeert. Net als die twee andere termen wordt ‘gender non-conform’ vaak gebruikt als parapluterm, maar ook om naar mensen te verwijzen die zich als cigender identificeren en zich tegelijkertijd op zo’n manier kleden of gedragen dat ze wel tegen genderstereotypes ingaan.

“De term betekent iets van: ‘Ze verwachten dat ik in dit hokje zit, maar ik ga niet in dat hokje zitten omdat ik me niks van die verwachtingen aan wil trekken,” zegt Himes.

Anderen voegen daar nog wat nuance aan toe. “In tegenstelling tot ‘genderqueer’, zie ik gender non-conform meer als iets wat gaat over hoe je door anderen wordt gezien,” zegt Cohen. “Ik gebruik deze term vooral wanneer ik in de buurt van veel cisgenders ben, omdat het minder vragen oproept en makkelijker te begrijpen is.”

‘Non-binair’, ‘genderqueer’ en ‘gender non-conform’ zijn maar drie van de vele woorden die mensen gebruiken die zich niet simpelweg als man of vrouw identificeren. Je kunt het ook bijvoorbeeld hebben over ‘het derde gender’, ‘genderfluïde’, ‘two-spirit’, ‘pangender’ of ‘agender’, die allemaal ook weer op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden. Maar daar hebben we het een andere keer wel over.

Van sommige mensen zijn de achternamen weggelaten uit privacy-overwegingen.