Schotse surfers zijn stoerder dan jij

(Foto door Matt Ham, Off The Boat)

Surfen in Schotland is niet heel makkelijk. De golven zijn alleen in de winter goed genoeg, en zelfs dan kun je alleen surfen tijdens de enkele uurtjes dat de zon op is. Mocht je toch een poging willen wagen bij een van de betere surfspots in Noord-Schotland zal je ijskoud water, sneeuw en snijdende wind moeten doorstaan. Bovendien moet je enorme brokken ijs ontwijken, die vaak ronddrijven in de buurt van riviermondingen.

Het kleine dorpje Thurso heeft de beste golven van Europa en heeft ondanks z'n meedogenloze klimaat een groep bikkelharde surfers voortgebracht. Het dorp stond vroeger alleen bekend om z'n landbouw en z'n kerncentrale. Nu is het een plek waar iedereen die de kou weet te trotseren wordt beloond met perfecte golven helemaal voor zichzelf.

Mark Boyd maakt deel uit van de harde kern die tussen de brokken ijs surft. Ik vroeg hem hoe dit gebied veranderd was in een surfparadijs/-hel.

VICE: Sinds wanneer is surfen populair in Schotland?
Mark Boyd: Halverwege de jaren zestig ontstonden er aan de oostkust groepjes surfers, vooral in de regio's Fraserburgh, Aberdeen en Edinburgh. Andy Bennetts uit Edinburgh dacht dat hij en zijn vrienden Stuart Crichton en Ian Wishart de enige surfers in het land waren.

In september 1968 trokken ze naar Aberdeen om Bennetts nieuwe plank uit te testen. Toen ze in Aberdeen arriveerden en aan een man van het strandpaviljoen vroegen of ze hun surfplank even bij hem konden stallen, zagen ze tot hun verrassing dat er al een andere plank lag. Die bleek van een jongen uit de buurt te zijn, George Law, die daar al sinds 1967 surfte.

Kun je me wat vertellen over het gebied rond Thurso? Waar leeft men daar van?
Ik groeide op op het platteland, in de buurt van een klein vissersdorpje. Vissen en landbouw zijn de grootste inkomstenbronnen in dit gebied. Ik woon nu in Thurso, een dorp met zo'n tienduizend inwoners, waar veel mensen in de kerncentrale van Dounreay werken. In het meest noordelijke puntje van Schotland werkt een groot gedeelte van de mannen in de olie-industrie in de Noordzee en ten westen van de Shetlandeilanden.

Hoe ver moet je naar het noorden trekken voor goede golven?
Op het vasteland vind je de grootste surfkust helemaal in het noorden. Maar je kan ook nog veel noordelijker gaan en bij de Shetlandeilanden gaan surfen.

Hoe koud is het water?
De winter duurt van december tot februari, maar het surfseizoen is van eind september tot begin april. De gemiddelde zeetemperatuur kan dalen tot zes graden Celsius, maar meestal surfen we in de buurt van riviermondingen, waar ijs ronddrijft. Dus daar is het water vaak nog kouder. Dat, in combinatie met luchttemperaturen van onder nul en een snijdende wind, kan het behoorlijk fris laten aanvoelen.

Soms lijkt er zelfs stoom van de zee af te komen. De mist wordt dan zo dik dat je vanaf de parkeerplaats niet eens de golven kan zien. Als de rivieren bevriezen drijven er soms grote blokken ijs in het water. Dat is best gevaarlijk.

Hoe lang kun je surfen op een winterse dag?
Middenin de winter wordt het rond negen uur licht en gaat de zon al rond half vier weer onder. Als we veel geluk hebben zijn er ook in de zomer genoeg golven. Dat is vet, want dan kan je bijna de hele nacht lang door surfen.

Hoe ziet het leven van een tiener in Schotland eruit?
Ik was de enige surfer op mijn school. De meeste jongens van mijn leeftijd zaten op voetbal. Tot halverwege mijn tienerjaren was ik vooral bezig met voetballen, omdat dat gewoon het standaardding was. Maar toen ik eenmaal begon te skateboarden, snowboarden en uiteindelijk ook surfen, liet ik het voetballen voor wat het was. De kids die niet voetbalden hingen waarschijnlijk de hele dag bij de bushalte te blauwbekken, terwijl ze goedkope blikken drank weghakten.

Speelden drugs een rol in je jeugd?
Het noordoosten van Schotland kampt met een behoorlijk drugsprobleem. Vooral het aantal heroïneverslaafden is schrikbarend hoog. We hebben het hier over kleine pittoreske vissersdorpjes, waar je zoiets niet snel zou verwachten. Om eerlijk te zijn ben ik zelf tijdens mijn jeugd nooit in aanraking gekomen met drugs, omdat ik te druk was met surfen. Daarnaast woonde ik op het platteland en was ik vaak alleen. Dat zal ook wel hebben geholpen.

Doen jonge kinderen ook aan surfen?
De beste surfperiode is in de winter, en de ijskoude temperaturen zijn niet echt heel erg geschikt voor jonge kids. En dan is het dus ook al heel vroeg donker in de winter, dus lekker surfen na school zit er over het algemeen niet snel in.

Bovendien heb je een goede wetsuit nodig, speciale surfschoenen, handschoenen en uiteraard een surfplank. Vooral de kleding maakt surfen een dure grap, zeker als je als kind ieder jaar alles opnieuw moet kopen omdat je eruit bent gegroeid. Surfen is hartstikke moeilijk om te leren en het vereist veel doorzettingsvermogen. Zelf heb ik er lang over gedaan om het onder de knie te krijgen en mijn wetsuits waren altijd oud en versleten, waardoor ik het vaak koud had. Ik had het alleen niet door, totdat ik een keer een nieuwe kreeg.

Als je het eenmaal een beetje onder de knie hebt zit je met het probleem dat er heel weinig goede surfplekken hebt, zeker als je als kind nog geen auto kan rijden.

Hoe kwam je op het strand toen je jong was?
Meestal liep ik. Dat was erg koud en vermoeiend, zeker als ik op de terugweg met al mijn spullen bergopwaarts moest lopen. Ik woonde vlakbij het strand, maar de plekken waar we surften waren alsnog heel ver lopen. Als het echt heel koud was zette mijn oma me af en haalde ze me weer op. Als de golven heel hoog waren vroeg ik of ze in de auto wilde blijven om een oogje in het zeil te houden.

Is het niet gevaarlijk als het zo koud is?
Of het gevaarlijk is weet ik niet, maar mijn vingers zijn wel eens zo koud geworden dat ik bang was dat ze zouden afsterven. Toen ze eenmaal weer warm werden deden ze extreem pijn. De truc is om op tijd door te hebben dat je het echt koud begint te krijgen, zodat je op tijd het water uit gaat. Anders ga je domme dingen doen.

Zijn de Schotten aardig tegen surfers van buitenaf?
De meeste surfspots in Schotland hebben een vast groepje mensen dat er komt. Als je van buitenaf komt word je wel min of meer geacht om je aan de standaard surfregels te houden. Dus je moet niet opeens het water induiken op het moment dat er eindelijk een hoge golf is, maar dat lijkt me niet meer dan logisch. Schotse surfers zijn over het algemeen erg gastvrij, maar je moet daar geen misbruik van maken.