Vluchtelingen en Nederlandse gastgezinnen vertellen hoe het is om samen onder één dak te wonen

De vluchtelingenstroom, het debat daaromheen en het voortdurende conflict in Syrië zijn inmiddels al meer dan anderhalf jaar dagelijks in de media. Duizenden Syrische vluchtelingen zijn in die tijd in Nederland aangekomen, waarvan een groot deel nu met zijn of haar gezin herenigd probeert te worden, voor een verblijfsvergunning pleit, of aan een nieuwe leven begint in een vreemd land.

Het gros van deze groep zit maandenlang in een AZC ergens in het land, waar ze dicht op elkaar zitten en weinig meekrijgen van de cultuur waarin ze straks moeten leven. Er zijn echter ook Nederlanders die voor kortere of langere tijd een vluchteling een plek aanbieden in hun huis. In sommige gevallen wordt dit geregeld via organisaties als Takecarebnb, Vluchtelingen Welkom of Gastgezin voor een Vluchteling, of nemen mensen zelf contact op met het COA om een zogenaamde logeerregeling rond te krijgen.

Ik sprak een paar van deze gastgezinnen en hun nieuwe (of voormalige) huisgenoten over de sfeer binnenshuis, de indruk die de vluchtelingen van Nederland hebben, en hoe ze hun toekomst voor zich zien.

Mohammed is 37 jaar oud, en was in Syrië leraar Arabisch. Hij woont nu in Amsterdam-West bij Rikko en zijn familie. Het gezin leerde Mohammed kennen tijdens een etentje met buurtbewoners en vluchtelingen in de noodopvang Havenstraat. Nadat Mohammed een status kreeg trok hij, na een verblijf in AZC Luttelgeest, in bij Rikko. Mohammed heeft twee kinderen van drie en anderhalf jaar oud, die nog in Syrië zijn met hun moeder.

Het gezin van Rikko en Mohammed zien elkaar vooral rond etenstijd, wanneer iedereen zich verzamelt in de woonkamer. Rikko, zijn vrouw Joanna, en hun kinderen eten vegetarisch, wat voor Mohammed even wennen was. In Syrië is een maaltijd zonder vlees geen echte maaltijd, zegt hij. Hij probeert af en toe wat, en kookt dan met kip. "Dit is geen vlees," roept hij dan. "Dit is kip!" Het is voor Mohammed bizar hoeveel Nederlanders letten op welk eten gezond is – alsof dat de maaltijd lekkerder maakt.

Daarnaast moest hij wennen aan de agenda's van Nederlanders. Rikko en zijn vrouw zijn allebei zzp'ers, waardoor ze of aan het werk zijn, of met de kinderen zijn. Als Mohammed met ze wil afspreken, moeten ze hun agenda erbij pakken; wanneer hij in Syrië met vrienden wilde afspreken, belde hij ze op en dan kwamen ze langs. "Het is goed en ook echt nodig om een tijdje bij een Nederlands gezin te wonen," zegt Mohammed. "De Nederlandse cultuur speelt zich binnenshuis af. In Syrië vindt alles buiten plaats, op straat. Ik wist niet wat er zich in de huizen afspeelde, en mijn verblijf hier zorgt ervoor dat ik weet hoe alles een beetje verloopt. Tussen man en vrouw en kinderen. Hoe Rikko met zijn kinderen speelt en hoe ze praten."

Om de zoveel tijd praten Rikko, als oprichter en voorganger van de PopUpKerk, en Mohammed, die moslim is, over de overeenkomsten en verschillen tussen hun religies. "Veel waarden en normen komen overeen," zegt Rikko. "De interpretatie is alleen anders. Ik probeer de boodschappen van de Bijbel naar het heden te verplaatsen. Mohammed neemt de teksten uit de Koran wat letterlijker." Mohammed gaat vaak op zondag mee naar de kerk en Rikko gaat – als hij tijd heeft – op vrijdagmiddag mee naar de moskee.

Mohammed wacht nu tot hij herenigd kan worden met zijn gezin. Omdat hij nu nog in zijn eentje is, kan de gemeente nog geen huis voor hem regelen, hoewel het al vaststaat dat zijn familie volgende maand in Nederland arriveert. "Hij moet officieel met zijn gezin enige tijd in een AZC verblijven na aankomst," zegt Rikko. "Maar als zijn gezin in Nederland aankomt, slaap ik met mijn vrouw en kinderen een paar dagen bij vrienden. Zo hoeft Mohammeds familie niet de eerste indruk te krijgen van Nederland in een AZC."

De Syrische Anas is 41 jaar oud, en kwam in september vorig jaar aan in Nederland. De eerste tien maanden woonde hij in verschillende AZC's. Afgelopen zomer vulde hij een enquête in op de website van Takecarebnb, en kwam zo in contact met Thomas en Merel, twee Amsterdammers van in de twintig. Toen ik hem sprak woonde hij al drie weken bij hen. Inmiddels zit Anas weer in een AZC in Almere, na herenigd te zijn met zijn familie.

"De ervaring is tot nu toe aardig goed voor mij," zegt Anas. "Ik raak gewend aan het huis, de mensen en de buurt. De timing was ook goed, omdat ik net aan een opleiding in de stad ben begonnen, en dit een stuk dichterbij is dan de AZC in Almere, waar ik eerst woonde."

Anas is Nederlands aan het leren sinds hij zijn verblijfsvergunning heeft. Hij gaat vier dagen per week op de fiets naar de VU in Amsterdam. Daarnaast begint hij vrienden te maken in de stad. Na het interview gaat hij naar een verjaardag toe, die in Nederland volgens hem aardig lijken op verjaardagen in Syrië. "We zitten ook met zijn allen in een kring in de woonkamer, maar in plaats van dat we met de persoon naast ons praten, mengen we ons in elk gesprek. Ook als we onze stem moeten verheffen om ons aan de overkant verstaanbaar te maken. Zo wordt het al snel een gezellige mengelmoes."

Net als Mohammed ziet Anas een groot verschil tussen de Nederlandse en de Syrische keuken. "In plaats van een sixpack, werken wij aan een onepack, wat eigenlijk gewoon een dikke buik is. Als ik iemand uitnodig voor het eten, kook ik voor ieder mens voor vier man. Als er twee mensen langskomen, hebben we eten voor tien man. We willen niet alleen dat iedereen genoeg te eten heeft, maar we houden er ook rekening mee dat we eten overhouden. Dat delen we vervolgens uit aan onze buren. Voor Thomas en Merel heb ik ook al eens Syrisch gekookt, maar dat ben ik eigenlijk niet zo gewend. Ik kreeg tijdens het koken constant aanwijzingen van mijn vrouw via Skype, en moest een paar keer terug naar de supermarkt omdat ik iets vergeten was."

Anas praat vaak met Thomas en Merel over de dingen die hem opvallen op straat. "Mensen werken hier keihard en gaan vervolgens één keertje uit in het weekend of langs bij hun ouders, als ze de energie hebben. In Syrië maken we hier elke dag de tijd voor, en zijn de sociale banden ook sterker. We slapen rond drie uur 's nachts en eten pas in de avond rond tien uur."

Anas ondervindt dat Nederland z'n positieve en negatieve kanten heeft. "Merel, Thomas en ik voelen de vijandigheid die bij sommige Nederlanders heerst, uit religieuze, politieke of economische redenen, maar het is goed om te weten dat veel Nederlanders dit zelf ook als negatief ervaren. Nu ik bij Merel en Thomas woon, heb ik een breder perspectief op Nederlandse mensen gekregen. Het is een verrijking voor mijn persoonlijke ervaring."

De 36-jarige Ateiah en zijn broer Ahmad belandden eind maart via stichting Vluchtelingen Welkom bij Sjaak Groen en Anneke Stultiens in het Brabantse Heesch – het dorp van de opgehangen varkens en felle protesten tegen de komst van een AZC. Anneke en Sjaak vonden het een uitdaging om twee vluchtelingen in huis te nemen na alle commotie in hun dorp. Omdat hun eigen kinderen al het huis uit waren, hadden ze genoeg ruimte om de broers op te vangen.

Toen Ateiah en Ahmad bij het gastgezin gingen wonen, waren er geen afspraken gemaakt over de huishoudelijke klusjes – al deden ze uit zichzelf vaak wel de afwas of vouwden ze de was op. Anneke en Sjaak wilden vooral dat Ateiah en Ahmad tot rust zouden komen, en gewend konden raken aan de nieuwe omgeving.

Dat lukte in het begin niet altijd even goed. Iedereen kon het wel goed met elkaar vinden, en Anneke en Ateiah dronken 's ochtends vaak samen koffie, terwijl hij Turkse muziek op z'n smartphone afspeelde. Maar Ahmad hield zich vaak afzijdig, en sliep 's nachts slecht. Ook Ateiah was vaak rusteloos omdat zijn dochtertje nog in Syrië was. Ze was pas vier maanden oud was toen hij wegging uit het land, en hij zag haar via Skype opgroeien: hoe ze begon te lopen en langzaamaan begon te praten.

Maar 's avonds werd de sfeer vaak gemoedelijker, vertellen Sjaak en Anneke. "We kwamen thuis en de afwas was gedaan. Dan gingen we met z'n allen zitten en kletsten we." Ateiah en Ahmad leerden hun nieuwe huisgenoten om wat meer te ontspannen. "We zijn in Nederland gewend om ons werk mee naar huis te nemen, wat voor Syriërs toch anders is," zegt Sjaak. "Ze weten goed wanneer het tijd is voor werk en wanneer je het rustiger aan kan doen. Hier in Heesch spreken we nog wel eens van een Brabants kwartiertje. Voor Ateiah en Ahmad is dat meer een Syrisch uurtje."

In het midden van de zomer vertrok Ahmad naar Wageningen om daar te studeren. Ateiah wilde in Heesch blijven en bleef wachten tot zijn familie arriveerde. Toen zijn vrouw Soeriah en zijn drie kinderen in Nederland aankwamen, bleven ze nog zes weken bij Sjaak en Anneke totdat ze via de gemeente een huis in Heesch kregen. Ateiah is nog steeds Nederlands aan het leren, en gaat langs bij de scholen waar Sjaak werkt om over zijn ervaringen te vertellen.

"Wat het belangrijke is aan het in huis nemen van vluchtelingen, is dat ze een sociaal netwerk opbouwen," aldus Anneke. "Toen Ateiah eenmaal verhuisde, merkte je al hoe groot dat was geworden. Hij kreeg via-via al veel meubels, en leden van ons koor, onze buren en andere kennissen hielpen bij het verhuizen. Op de dag van de verhuizing hielpen er twaalf man mee. Het is geweldig om te zien hoe het gezin wordt geaccepteerd door mensen om ons heen."

*Enkele details zijn op verzoek van de geïnterviewden aangepast op 2 november 2016.