Hoe date je iemand met een angststoornis?

"Mijn gedachten gonzen altijd," zei een patiënt tegen mij.

Hij was nieuw in San Francisco en de chaos van het stadsleven veroorzaakte veel stress. Lange werkdagen, financiële zorgen en verschrikkelijk lange reistijden. Op zijn werk in de IT voelde hij de druk om zichzelf te bewijzen ten opzichte van de andere techneuten.

Tegen de tijd dat hij in therapie ging sliep hij niet, at hij nauwelijks en liep hij achter op zijn werk. Hij was bang dat hij gek werd, maar mijn patiënt leed aan een van de meest voorkomende psychiatrische aandoening die jongvolwassenen plaagt: een angststoornis.

Een chronisch geval van eindeloze zorgen – in 2016 waren er naar schatting 385.700 mensen in Nederland onder behandeling bij de huisarts voor een angststoornis. Bijna twintig procent van alle Nederlanders krijgt er ooit in zijn leven last van. Volgens het Trimbos-instituut is het de meest voorkomende psychische aandoening. Het komt nog vaker voor dan depressie. Sterker nog, een recent Amerikaans onderzoek toonde aan dat millennials ziek zijn van de zorgen, ze meldden hogere stressniveaus dan generatie X-mensen, babyboomers en pensionado’s.

Een angststoornis walst over je veiligheidsgevoel heen en wakkert je vecht-of-vluchtreactie aan. Als het zenuwstelsel overuren draait, kunnen we een drukkend gevoel in de borst krijgen, zweethanden, oppervlakkige ademhaling en onze maag raakt overstuur. De fysieke ongemakken die horen bij een angststoornis kan ook ons vermogen om rationeel te denken aantasten. Angstige individuen zien de wereld vaak door een andere lens – ze zien gevaar waar het niet is. Voor de chronische piekeraar draait het leven om een griezelige opeenvolging van 'wat als'-gedachten.

"Wat als ik mijn baan kwijtraak?" "Wat als mijn partner bij me weggaat?" "Wat als ik iemand boos maak?"

De angst van mijn patiënt was zo intens geworden dat hij de buitenwereld niet meer onder ogen kon komen. Hij begon te overwinteren in zijn appartement, negeerde dagenlang de sms’jes van zijn vrienden en familie. Hij was ook bang dat hij met zijn gedrag zijn vriendin zou wegjagen. Terwijl zij hem probeerde te helpen en dingen zei als "ga wandelen, dan voel je je beter," en "ik denk dat het erger wordt als je erover praat." Dit hielp niet.

Het is niet ongebruikelijk dat iemands naasten een geestelijke ziekte verkeerd begrijpen. Een recente Amerikaanse enquête wees uit dat 75 procent van de Amerikanen denkt goed op de hoogte te zijn van kwesties rond geestelijke gezondheid. Toch denkt wel vijftig procent van de millennials dat je beter kunt worden zonder professionele hulp, en zestig procent van de respondenten denkt dat depressie een persoonlijke zwakte is.

Maar een geestelijke ziekte is geen gebrek aan karakter. Het is een medische aandoening die professionele psychiatrische hulp vereist. Omdat de meeste mensen geen voorgeschiedenis met geestelijke ziekten hebben, kan daten met iemand met een angststoornis een enorme shitshow worden – vol misverstanden en frustrerende ruzies. Vaak willen partners behulpzaam zijn, maar weten ze niet zeker wat ze kunnen zeggen als iemand een angstige periode beleeft. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat je jouw partners zorgen kunt 'genezen' kan het ontzettend zinvol zijn om iets te leren over angststoornissen en welke invloed zij hebben op een romantische relatie.

Bekijk ook: Running is the Worst Way to Get Fit.

Er is veel misinformatie over geestelijke ziektes en die voedt de mythes over de oorzaken van psychiatrische aandoeningen. Door te leren over de symptomen van een angststoornis kun je deze mythes verslaan en help je het stigma rondom geestelijke gezondheidsproblemen te ontmantelen.

De Anxiety and Depression Association of America biedt een omvangrijke beschrijving van angststoornissen, zoals een gegeneraliseerde angststoornis, paniekstoornis, fobieën en een sociale angststoornis. Kort gezegd maken mensen met een gegeneraliseerde angststoornis (zoals mijn voormalig patiënt) zich overalzorgen om, terwijl individuen met fobieën juist bang zijn voor specifieke dingen (zoals liften of vliegtuigen) en mensen met een sociale angststoornis zijn angstig in het contact met collega’s en vrienden, vooral bij grote groepen. Dit gedrag lijkt soms irrationeel of maf voor mensen die geen last hebben van angststoornissen, maar heb geduld – jij hebt ook mentale bagage, ik weet het zeker.

Door te leren over de stoornissen kun je jezelf helpen de worsteling van je partner te begrijpen, en zorg je dat je feit en fictie uit elkaar houdt. Veel mensen geloven bijvoorbeeld dat afleidtechnieken – zoals een elastiekje tegen je pols laten knallen – kan helpen om zorgen te verlichten. Maar deze zelfhulptechniek kan de angstgevoelens juist erger maken. Hoewel je de verleiding kunt voelen om je geliefde af te leiden kan praten juist geruststellender zijn. Mensen die leven met een angststoornis schamen zich vaak voor hun ziekte. Het kan helend werken als je je partner laat weten dat je niet bang bent om zijn of haar pijn te bespreken.

"In een romantisch samenkomen raakt alles uitvergroot," zegt Hilary Jacobs-Hendel, een psychotherapeut in New York. "Door de intense emotionele verbinding in romantische relaties zijn we meer geneigd onze hechtingspatronen te uiten," zegt ze. Angst kan ons vermogen om gevoelens in woorden om te zetten doen verdwijnen, waardoor we ons terugtrekken van onze geliefde. Hendel zegt dat partners dit gedrag verkeerd kunnen interpreteren als verlating, wat een gevoel van onzekerheid, zelfbewustzijn en verwarring oproept.

Ze zegt dat partners deze cyclus kunnen verbreken door openlijk te praten over hun gevoel en "ik"-uitspraken te doen, waarin ze uitnodigen tot onderlinge verbintenis. Als je merkt dat je partner zich terugtrekt als hij of zij angstig is, kun je bijvoorbeeld zeggen: "Ik zie dat je wat ruimte nodig hebt als je je ongerust voelt. Zou dat nu helpen?". Het is ook aanbevolen om te vragen hoe je kunt helpen zonder te specificeren hoe precies.

In het tijdperk van DM’en voor een persoonlijk gesprek geven we digitale communicatie vaak voorrang op een gesprek in levenden lijve. Sterker nog, angstige mensen geven soms voorkeur aan dit soort contact, omdat het de sociale angst verlicht. Maar, zegt Hendel, het is een dunne scheidslijn tussen behulpzaam en vermijdend gedrag. Als je alleen maar op technologie vertrouwd om je gesprekken te faciliteren kan dit vermijdend gedrag versterken, wat je partner nog angstiger maakt.

Bovendien kun je toon en emotie niet goed overbrengen via een sms of app, probeer de berichtjes dus te beperken. Bijvoorbeeld, als er een ruzie ontstaat kun je proberen je partner te bellen in plaats van proberen je gevoelens te vertalen naar een grijze spraakbel. "Een echt gesprek biedt meer mogelijkheden voor onderlinge verbintenis, zoals oogcontact, manier van praten en gezichtsuitdrukkingen. Deze details gaan verloren in tekstberichten, zelfs als we emojis gebruiken," zegt ze.

Studies hebben aangetoond dat yoga en mindfulness de symptomen van een angststoornis kunnen verminderen en de verbinding tussen het lichaam en de geest kunnen versterken. Soms kan een yoga- of meditatieles iedereen flink kalmeren (ademhalingsoefeningen zijn in deze omstandigheden enorm krachtig) terwijl je een verbintenis creëert waarbij je niet hoeft te praten, wat moeilijk kan zijn als je middenin de miserie zit.

"Yoga en mindfulness versterken ons emotionele bewustzijn, wat ons helpt meer in het moment te leven," zegt Melissa Whippo, een yogalerares en maatschappelijk werker uit Californië. Mensen met angsten hebben vaak het gevoel dat ze geen controle hebben. Mindfulness kan iemand helpen om het verlangen los te laten om alles te weten, door ons te leren stilstaan bij lastige emoties." Hoewel "stilstaan" bij een lastige emotie raar en tegenstrijdig klinkt, kan het juist helpen bij het ontwikkelen van het vermogen om zo'n emotie te verwerken en dan te laten gaan. Mijn patiënt vond uiteindelijk verlichting door mindfulness te beoefenen en regelmatig naar therapie te gaan.

Meditatie leerde hem de symptomen van zijn angststoornis te verminderen, terwijl therapie hem een kans bood de oorsprong van zijn angst te ontdekken.

Juli Fraga is een psycholoog in San Fransisco.

Dit artikel verscheen eerder op Noisey Nederland.