Waarom lachen niet-Limburgers zo graag om het Limburgse accent?

Hoewel ik de eerste negentien jaar van mijn leven in Limburg heb gewoond, hoor je daar nu niets meer van. De reden waarom werd in het 'eerbetoon' aan Chriet Titulaer in DWDD weer eens pijnlijk duidelijk. Het Limburgs – of het Limburgse accent – is kennelijk iets belachelijks, om lekker over te geinen, zelfs als het over een zojuist overleden boegbeeld van de Nederlandse wetenschap en technologie gaat.

Wat is er toch zo lollig aan dat Limburgs? Oké, Wilders komt ervandaan, we verkleden ons af en toe, noemen berenhappen 'spoetniks' en eten regelmatig zuurvlees. Maar 's werelds meest verdienende violist (vorig jaar nog ruim 36 miljoen pegels) komt ook uit deze lollige provincie, en de man naar wie planetoïden zijn vernoemd en die correct voorspelde dat glasvezelcommunicatie een grote rol in de toekomst ging spelen ook.

Behalve dat het lollig nadoen van het Limburgse accent voor de 1.123.476 Limburgers die er zijn nauwelijks hilarisch is, zorgt het er ook voor dat veel Limburgers die naar de randstad verhuizen het wel uit hun hoofd laten om hun accent geheel intact te laten. Voor mij begon het afleren van mijn accent al eerder, namelijk op het moment dat ik iemand op de regionale televisiezenderzender hoorde praten. Ik vond het vreselijk klinken, omdat ik normaal gesproken maar één soort Nederlands te zien kreeg op de commerciële buis, en de mensen die anders spraken dan dat werden uitgelachen, of typetjes waren. Toen mijn moeder zei dat ik net zo Limburgs sprak, ben ik me bewust gaan aanpassen.

Ik vroeg een paar Limburgse lotgenoten die naar de Randstad zijn verhuisd naar hun ervaringen.

Als ik vertel dat ik uit Limburg kom, geven mensen me vaak het compliment, zo van 'wow dat hoor je helemaal niet!' Alsof het iets goeds is dat je niet kan horen waar ik vandaan kom en credits verdient omdat je iets van jezelf hebt weggepoetst. Wanneer ik aan het geinen ben met mede-Limburgers die net als ik in Amsterdam zijn gaan wonen, dan zet ik wel een dikker accent op.

Ik kan me trouwens nog best voorstellen dat dat misschien een beetje lelijk klinkt, maar daar mogen alleen Limburgers zelf grappen over maken, omdat alleen wij het correct kunnen nadoen. Mijn vriend flapte er afgelopen Kerst tijdens een stilte aan tafel een typische Limburgs uitspraak uit: "Sjiek is mich dat". Dat ik vond ik heel lief, omdat hij zich probeerde aan te passen aan de Limburgers.

Ik praatte als kind wel veel meer met een zachte g dan nu. Alleen, ja je bent dan negentien en verhuist naar de harde g, je merkt vrij snel dat mensen je serieuzer nemen met die harde, dus daarom ging ik denk ik praten zoals de mensen om heen, want over het Limburgse wordt lollig gedaan, eigenlijk best idioot. Gelukkig heb ik wel nog een arsenaal aan Limburgse woorden die ik regelmatig gebruik, zoals 'foetelen' (op een leuke manier vals spelen) en 'pitsen' (prikken, maar dan meer ptsss). Als ik dronken ben krijg ik Limburgs accent een beetje terug. "Whhhharm" zeg ik dan. "Wharmmme bhhorsten."

Wist je trouwens dat de eerste geschriften in het Nederlands geschreven zijn door Hendrik van Veldeke in de omgeving van Maastricht? Het was mijn lerares Nederlands die me dat leerde. Sindsdien denk ik, als mensen "praat ABN!" tegen me zeggen, aan Juf Joke. Gelukkig heeft mijn vriendinnetje haar zachte g nooit verloren; ik vind het juist veel mooier, muzikaler en liever klinken, zelfs als ze op me vloekt.

Het is mij vrij goed gelukt om met stemlessen mijn accent weg te foetelen – wat ook moest, omdat ik op de toneelacademie studeerde, en je daar geacht wordt ABN te kunnen spreken. Een goede vriend uit Sittard loopt nog steeds heel erg tegen zijn accent aan. Na vier jaar stemles op de toneelacademie wordt hij nog steeds gezien als De Limburger, terwijl zijn Limburgse accent totaal niet met zijn uiterlijk strookt – hij lijkt echt een soort Frans of Italiaans model.

Ik vind hoe hij praat juist heel mooi. Het is niet echt Limburgs, maar je hoort wel dat hij niet uit de randstad komt. Het is heel charmant en mooi voor zijn auteurschap. Voor filmrollen wordt het alleen soms wel moeilijker. Filmmakers zien er toch iets lelijks in, tenzij ze specifiek iemand met een Limburgs accent willen casten. Zoals bij Volle Maan, iedereen in die film heeft een nep Fries accent – omdat ze zogenaamd zeilers zijn. Alsof mensen die geen Fries accent hebben, nooit zeilen.

Ik vind het altijd wel grappig als mensen Limburgs nadoen, want ze bakken er niks van. Ik kan ook echt geen Fries nadoen. Ik word ook zeker niet boos als mensen het doen, ik vind het juist leuk dat ze op die manier even stilstaan bij het uitgebreide Nederlandse talenpalet. Jelle Brandt Corstius maakte het bij DWDD ook niet echt belachelijk, vond ik. Maar ja, het valt de accentloos ABN-sprekende Nederlander nou eenmaal op. Hetzelfde geldt voor plat Rotterdams, Achterhoeks of wat dan ook. Dat valt op, en is iets waar je trots op kan zijn.

Ik ben trots dat ik uit Limburg kom, toch heb ik lang niet altijd zin om het daar meteen over te hebben. Zo vind ik het ook tof dat ik uit Nederland kom, maar loop ik niet met een Nederlandse vlag als cape de grenzen over. Dat je een accent niet kunt uitzetten is een fabeltje. Ik kan het, en jij vast ook als je je poot niet zo stijf zou houden. Met mijn ouders, familie en oude schoolvrienden spreek ik nog steeds gewoon plat Limburgs, op mijn sollicitatiegesprek niet. Het switchen heeft me heel wat saaie gesprekken over PVV (stom), carnaval en vlaai (leuk) bespaard.

De voornaamste reden waarom ik heb geleerd om mijn accent uit te zetten, is omdat het bij de meesten helaas meteen afleidt van de inhoud. We hadden het in de tussentijd namelijk óók kunnen hebben over de wonderbaarlijke voorspellingen van de man met de allermooiste hoofd-/gezichtshaarcombo van de 20e eeuw. Dat is toch veel boeiender?

Ondanks dat het de bedoeling is dat ik redelijk accentloos spreek, wordt er dikwijls aan me gevraagd of ik een Belg ben. Als ik dan antwoord dat ik uit Maastricht kom, volgt er vaak de vraag of ik dan die en die ken, omdat die ook uit Maastricht komen. Erg vermoeiend.

Sommige Limburgers die ik tegenkom in het corps herken ik aan een overdreven harde g. Alsof ze hun accent daarachter willen verstoppen. Misschien zijn ze bang om soft over te komen, en zetten ze hun identiteit wat kracht bij met een extra harde g, die zo onnatuurlijk is dat-ie wel uit het zuiden moet komen. Overcompensatie dus. Het zou kunnen dat vrouwen er makkelijker mee weg komen trouwens. Misschien overcompenseer ik zelf ook wel stiekem. Een beetje.

Heel vaak, als mensen ontdekken dat ik uit Limburg kom en ik praat accentloos, dan vinden ze dat heel knap van me, zeggen ze dat ik "goed kan praten". Dan denk ik: alsof de mensen die wel met een accent spreken, niet goed kunnen praten? Ik heb er wel voor gekozen om mijn kinderen niet in dialect op te voeden, omdat ik wil dat ze de Nederlandse taal goed beheersen. Maar volgens mij begrijpen velen niet dat er een verschil is tussen accent en dialect. Ik denk dat bijna iedereen een accent heeft, maar weinig mensen een dialect kunnen. Dat je als Limburger zowel Nederlands (met een beetje een accent) en dialect kan praten, is juist iets om trots op te zijn.

Mijn accent hoort bij mij, ik ben zoals ik ben.