Hoeveel zin heeft het om een maand geen drank en geen drugs te gebruiken?

Wanneer je op drie januari uit de club lummelt met andermans shirt aan, stinkend en vloekend omdat je weer je pinpas bent kwijtgeraakt, daalt opeens het besef in dat je het afgelopen jaar van jezelf een alcoholische en chemische beerput hebt gemaakt. De volgende dag, als het katerzweet langs je bilnaad glibbert en je wolkjes as uit proest, neem je jezelf voor om eens een maandje geen drank en drugs te gebruiken. Misschien heb jij je dat ook wel voorgenomen, en anders kan het nog.

Van alle goede voornemens die mensen ieder jaar maken, houdt maar één op de zes deze plannen het hele jaar vol, maar een maandje kuis door het leven gaan moet iedereen toch kunnen lukken? De grootste valkuil is waarschijnlijk het 'ach-wat-maakt-het-eigenlijk-uit'-moment, vlak voor je ergens in januari al weer een flinke slok wijn uit een open staande fles in je keel giet.

Ik sprak een psycholoog, een neuropsycholoog, een deskundige bij een afkickkliniek en een persvoorlichter bij Jellinek die alles van verslaving weet, om te vragen of het eigenlijk iets uitmaakt, zo'n maandje niet drinken en drugsen.

Alle foto's van Raymond van Mil en Sabine Rovers, uit de fotoserie Drinken, dutten en een punt drukken

In een experiment onder veertien redactieleden van New Scientist, waarbij ze met het hele team een maand geen alcohol dronken, kwam na dertig dagen en veel medische onderzoeken naar voren dat ze na de drooglegging gemiddeld vijftien procent minder vet in hun lever hadden en zestien procent minder glucose in hun bloed. Te veel levervet en een hoge glucosewaarde zijn niet per se sierlijke dingen om tijdens een date mee te pronken, en kunnen bovendien leiden tot diabetes type 2. Bovendien vielen ze gemiddeld anderhalve kilo af, zonder hun dieet aan te passen, en dat kan wél iets zijn om een flinke sier mee te maken tijdens een date.

Wel zou het experiment nadelen hebben gehad voor hun sociale leven, waarin blijkbaar nogal wordt gedronken. Floor van Bakkum, persvoorlichter bij Jellinek, vertelt daarover: "Je ziet dat mensen het zelf niet eens zo moeilijk te vinden om een maandje te stoppen, maar dat ze vooral het commentaar van de omgeving als probleem zien, wanneer ze een drankje afslaan. Zo van 'Ah joh, eentje kan toch wel? Ben je zwanger of zo!' Drinken is zo gewoon geworden dat het bijna raar is als je niet drinkt."

Ook voor je lichaam wordt drinken normaler naarmate je het vaker en meer doet. Bart Vemer, GZ-psycholoog met een kliniek in Amsterdam, vertelde me dat wanneer je gewend bent elke dag om vijf uur een biertje te drinken, je lichaam en hersenen zich vanaf vier uur al warmdraaien voor de aankomende alcoholische versnapering. Je lichaam stoomt zich als het ware klaar om de consumptie te verwerken. "Je lever komt in een andere stand, en het gebied in je hersenen dat aan alcohol denkt wordt actief en zegt 'Komt er nog wat van?' In eerste instantie zijn de impulsen fysiek, maar door de reactie van het lichaam worden gedachten en gevoelens ontketend. Daardoor is het ook zo lastig om te stoppen – omdat die behoeftes niet direct weggaan en je chagrijnig of moe wordt. Of je zet je gewoonte om in een andere activiteit die niet goed voor je is. Pas na verloop van tijd nemen deze symptomen af, omdat je lichaam doorkrijgt dat dat drankje simpelweg niet meer komt."

Nog een bijkomend voordeel van een tijdje niet drinken is dat het goed is voor je nachtrust. "Na drie weken stoppen horen we van mensen dat de kwaliteit van hun slaap is verbeterd," vertelt Van Bakkum. "Normaal drinken ze 's avonds een paar biertjes en slapen ze daardoor makkelijk in, maar uiteindelijk slaap je minder diep en rust je dus minder goed uit."

Dan het mentale gedeelte. De redactieleden van New Scientist zeiden dat ze zich scherper voelden in de maand van geheelonthouding, en dat hun geheugen verbeterde. Ook Van Bakkum vertelt uit ervaring en onderzoek dat er bekend is dat de mentale gesteldheid al vrij snel verbetert: je voelt je fitter, beter uitgerust en scherper, na een maand onthouding van alcohol. Zowel van Bakkum als Bart Vemer leggen me uit dat dit wel afhangt van hoeveel en waarom je drinkt: als je onophoudelijk drinkt om je problemen te verdoven, en vervolgens stopt, kan je je zeker in het begin wel even beroerd voelen, wanneer je geconfronteerd wordt met je echte, onverdoofde gevoelens.

Een maandje even de fles aan de kant schuiven, zorgt er ook voor dat je je bewuster wordt van de momenten waarop je drank consumeert. "Dat geldt wat minder voor drugs, omdat mensen daarbij vaak bewuster stilstaan bij wat en hoeveel ze nemen, hoewel er natuurlijk uitzonderingen zijn," zegt van Bakkum. "Bij alcohol is het veel meer een gewoonte, en komt het veel vaker voor dat iemand dagelijks of wekelijks drinkt. Dat merk je pas echt als je een tijdje helemaal niks drinkt – dan krijg je door hoeveel alcohol je min of meer onbewust consumeert."

Ik vroeg ten slotte hoe je een maand zonder alcohol en drugs het beste volhoudt. Volgens Van Bakkum is de beste tip om van tevoren goed na te denken over de situaties die je gaat tegenkomen, en je hierop voor te bereiden. Bijvoorbeeld wat je kan doen als je op die nieuwjaarsborrel van je werk weer in verleiding komt. "De vragen 'Wat ga ik drinken?', 'Hoe ga ik nee zeggen?' zijn goede zaken om over na te denken. En wat zeg je als een dronken collega je probeert over te halen? Of ga je misschien gewoon niet naar die borrel, omdat je het te moeilijk vindt?"

Van de Laar benadrukt dat het überhaupt lastig is om gewoontes te veranderen. "Wat ik altijd als voorbeeld gebruik, is dat wanneer je al jaren je kapstok aan de linkerkant van de muur hebt hangen en die ineens naar de rechterkant verplaatst, je lange tijd nog met je jas in je hand naar links loopt. Zo gaat het ook met gedachten en gewoontes: je hebt veel tijd nodig om eraan te wennen, en je moet veel doen om dit voorgoed te veranderen. Bijvoorbeeld door in behandeling te gaan of het bespreekbaar te maken met vrienden en familie."

Ook kan het helpen om je omgeving in te lichten of het gezamenlijk te doen, vertelden Floor van Bakkum en beide psychologen me. "Als je in een omgeving bent waar veel drank- of drugsgebruik heel normaal is, kan het extra moeilijk zijn," zegt van Bakkum. "Als je het samen doet, hoef je je niet telkens voor je keuze te verantwoorden maar ben je samen bezig om niet te drinken. Ook kan je makkelijker praten over de problemen waar je tegenaan loopt. Er zijn zelfs mensen die een appgroep hebben waarin ze elkaar steunen als ze het even zwaar hebben."

Als je je goede voornemens graag wil volhouden, neem je dan ook meteen voor om meer te slapen, want slaaptekort is funest voor je wilskracht, stelt psychologe Kelly McGonigal van Stanford University. Te weinig slaap verstoort de werking van het hersengebied dat verantwoordelijk is voor het nemen van beslissingen en het controleren van impulsen. En hey, aangezien je van stoppen met drinken beter gaat slapen werkt dit twee kanten op. Double whammy!

Als je regelmatig drank of drugs gebruikt, zal een maandje nuchter door het leven gaan er heus niet ineens voor zorgen dat je in één klap verandert in een blakende prins of prinses die z'n leven en slechte gewoontes plotseling voor altijd helemaal op orde heeft, maar het heeft best een beetje zin. Al is het maar om die week geworden disciplinespier van je er een keertje van langs te geven.