Wat bezielt mensen die naaktfoto’s doorsturen?

De afgelopen weken werd het preutse Vlaanderen opgeschrikt door gelekte naaktfoto’s en -video’s van enkele mannelijke bekende Vlamingen. Ik zag vele mensen online dit gedrag afkeuren. “Mij overkomt dit simpelweg niet, omdat ik niet zulke foto’s van mezelf maak of verstuur,” werd geschreven door boomers op Twitter. Maar zo simpel is het niet.

Je kunt om meerdere redenen naaktfoto’s sturen. Je kunt ermee flirten voordat je een relatie aangaat of als je al in een relatie zit, of kunt ze voorafgaand aan of als aanvulling op een seksuele ontmoeting sturen. Voor mij is het iets dat ik enkel doe met mensen die ik 100 procent vertrouw, maar ik heb vele queer vrienden die anoniem – via bijvoorbeeld Grindr – intieme foto’s van zichzelf delen of krijgen van onbekenden. Het is een spannende, relatief nieuwe manier om je seksualiteit te ontdekken en je kunt het zien als een soort digitaal voorspel. En de foto’s hoeven zelfs niet per se seksueel getint te zijn, ze kunnen ook een manier zijn om je seksuele zelfvertrouwen te versterken. Je kan je naaktfoto’s bijvoorbeeld ook gewoon met je vrienden delen, als je dat wil.

Ik ben 21 jaar en mijn generatie heeft meer toegang dan ooit tot online communicatie. We kennen zowat ieder online platform op ons duimpje, dus waarom zouden we alle mogelijkheden niet benutten en naaktfoto’s niet gebruiken als digitale uitbreiding van een (seksuele) relatie?

Laten we ook niet vergeten dat we met z’n allen een half jaar lang in lockdown zaten. Niet iedereen had de luxe om hun (seksuele) partner nog regelmatig te zien. Om afstand te overbruggen en seksuele frustraties toch een plekje te kunnen geven, schakelden veel mensen over op sexting.

In sommige gevallen gaat sexting mis. De persoon die je vertrouwt met je intieme foto’s of video’s kan opeens 180 graden van perspectief veranderen en dreigen de foto’s te verspreiden. Zo kunnen de foto’s in groepschats belanden, of erger nog, op het internet. Meestal gaat zo’n verspreiding niet verder dan de school- of werkomgeving, omdat de doorsnee persoon niet echt geïnteresseerd is in een kwetsbare, expliciete foto van een onbekende.

Maar het waren geen kwetsbare jongeren en een paar pestkoppen die het internet in Vlaanderen de laatste weken in de ban hielden. Het zijn juist volwassenen die de expliciete beelden van mannelijke bekendheden verspreiden en daar plezier uit halen.

Mensen die massaal de naaktfoto’s van de bekende Vlamingen delen, ik richt me even tot jullie persoonlijk: zijn jullie oké? Wat bezielt jullie? Volgens mij gaat het om het gevoel dat je ergens bij wilt horen. Mijn twitterfeed ontplofte op de dag dat de foto’s werden gelekt. Enerzijds vroegen mensen waar je de bewuste foto’s kon terugvinden, en anderzijds werd het gedrag afgekeurd – een klassiek geval van victim blaming: “Hadden ze maar geen naaktfoto’s van zichzelf moeten maken.”

Het was een hype waar je meteen deel van kon uitmaken. Het is niet als het nieuwste designer-shirt, niet als een inside joke die je niet begrijpt. Je hoefde slechts even door je feed te scrollen en voor je het wist was je aan het lachen of liet je de foto’s aan iemand anders zien. Als het in het nieuws besproken werd, kon je jezelf een morbide schouderklopje geven en zeggen: “Ik weet waarover het gaat, ik maak er deel van uit.” Blij dat jullie eindelijk ergens bijhoren? Persoonlijk vind ik het pervers. Als ik op deze manier naar validatie zou zoeken, zou ik van mezelf walgen.

Bij het verspreiden van naaktfoto’s geldt een van de hoofdregels van pesten: als ik niet meedoe, hebben ze het de volgende keer misschien op mij gemunt. Dat is misschien zo als de naaktfoto van een jongere wordt verspreid onder leeftijdsgenoten, maar waarom gingen de naaktfoto’s van de mannelijke BV’s als een lopend vuurtje door heel Vlaanderen? In dit geval lijkt het mij te maken hebben met fascinatie. Het is absurd om deze bekende mensen in zo’n kwetsbare positie te zien. Terwijl ze normaal gesproken ver en onbereikbaar op een televisiescherm of in een radiostudio staan, staan ze nu opeens met een gevoelige foto op je gsm-scherm. Geeft het je gevoel van macht, dat je hen kan kleineren, dat je bijdraagt aan de schade die je hen toe doet?

Begrijp me niet verkeerd, ik vind het vreselijk wat deze mannen en hun families meemaken, maar wordt het echte probleem niet een beetje aan de kant geschoven? Jonge meisjes lopen het meeste risico dat er iets fout gaat bij het delen van hun intieme foto’s. De mannen die nu het slachtoffer zijn, zijn zich bewust van wat er aan de hand is. Ze weten dat er iets is fout gelopen en beseffen waarschijnlijk dat dit tijdelijk is. Het is iets wat even voor sensatie zorgt, maar niet lang zal duren.

Peter Van de Veire reageerde in zijn ochtendshow moedig op de beelden van hem die ongewenst rondgaan. Hij sloot af met de wens om sexting meer te bespreken, zodat “dit allemaal niet voor niks is geweest.” Hij is een volwassen man die weet hoe hij zijn stem en platform kan gebruiken. Hij is bezig met de toekomst, met hoe dit probleem bespreekbaar gemaakt kan worden.

Stan Van Samang diende een klacht in tegen de onbekenden. Hij weet dat het delen van deze foto’s strafbaar is. Hij gaat over tot juridische stappen en neemt een advocaat in de arm. Hij weet dat hij niet in fout zit en zal actie ondernemen tegen degene die dat wel is.

En tot slot reageerde Sean Dhondt op de Vlaamse radiozender Q-Music dat de impact op hemzelf en zijn directe omgeving enorm is. Hij zei dat hij enorm afziet, maar dat hij ook kan terugvallen op een vangnet van familie, vrienden en collega’s.

Waarschijnlijk zullen de drie bekendheden hier nog weleens aan herinnerd worden – we hebben nu eenmaal die duistere neiging om mensen van hun sokkel te trekken als ze er eenmaal opstaan – maar ze kunnen juridische stappen ondernemen, hun platform inzetten om problemen zoals deze bespreekbaar te maken en rekenen op een vangnet van familie, vrienden en collega’s.

Vele, vaak jongere slachtoffers die dit overkomen hebben dit soort vangnetten niet. Ze hebben het gevoel dat zij fout zitten, dat zij zich moeten schamen als hun expliciete foto’s gelekt worden. Als het gebeurt, durven ze het vaak niet eens vertellen aan hun ouders – laat staan aan een advocaat. Slachtoffers hebben vaak geen toekomstperspectief meer, ze zitten vast in een negatieve spiraal van pesterijen en de herinnering aan hun geschonden vertrouwen en privacy. Herinner je je Amanda Todd nog? Voor haar leek er geen einde aan de pesterijen te komen, nadat haar naaktfoto’s werden gelekt. Ze zag op dat moment geen andere uitweg dan zichzelf van het leven te beroven.

Nu richt ik me tot u, ouders. Reageer alsjeblieft niet met walging op dit onderwerp, lach de BV’s die nu slachtoffer zijn niet uit en zwijg het onderwerp niet dood. Ga in gesprek met je kinderen, maar probeer hen niet uit te leggen hoe het allemaal in zijn werk gaat, want dat weten ze zelf veel beter dan jij. Laat hen weten dat je hen vertrouwt en dat jij hun vertrouwenspersoon kan en wil zijn, ook als het serieus mis gaat.

En iedereen die de beelden heeft ontvangen: spreek de persoon die ze je heeft doorgestuurd erop aan. Laat hen weten dat dit echt niet kan. En als je zelf de foto’s hebt doorgestuurd: denk alsjeblieft na over wat je hebt gedaan, en vooral over waarom je dat deed. Is de schade die je hebt helpen veroorzaken het echt waard? Puur en alleen voor die paar luttele minuten van luguber plezier?

Laten we nu niet vooral tijdelijk pleiten voor meer seks-positiviteit en schreeuwen dat er dingen moeten veranderen, om het vervolgens weer te vergeten. Laten we op een volwassen manier de discussie aangaan, in plaats van de slachtoffers meteen aan de schandpaal te nagelen en de beelden massaal helpen te verspreiden. Laten we in de toekomst klaar staan voor de slachtoffers, een luisterend oor en een steunpilaar zijn.

Volg VICE België ook op Instagram.