De mensen achter Belgian Youth Against Racism over wat er moet veranderen

Van 1908 tot 1960 was Congo een Belgische kolonie, en de naam van de hoofdstad werd pas in 1966 van Leopoldstad veranderd naar Kinshasa. Onder invloed van president Mobutu en zijn ‘zaïrisering’ (de zogenaamde “retour à l'authenticité” die streefde naar een terugkeer naar de Afrikaanse authenticiteit, en al wat Westers was afkeurde) stond het land tussen 1971 en 1997 bekend als Zaïre. Daarna verklaarde Kabila zichzelf tot president en herbenoemde het land tot ‘Democratische Republiek Congo’.

De dekolonisatie van Congo was en is nog steeds een erg complex proces, om niet te zeggen een mislukking. Volgens de geschiedenisboeken – of tenminste de geschiedenisboeken die het vermelden – wist Congo zich exact 60 jaar geleden te bevrijden van haar koloniale Belgische overheersers, maar in werkelijkheid zijn de sporen van die kolonisatie nog steeds voelbaar. Een korte wandeling door onze straten is al voldoende om dat te beseffen.

Belgian Youth Against Racism (BYAR) is een collectief dat onlangs het daglicht zag, nadat de moord op George Floyd resulteerde in wereldwijde Black Lives Matter-protesten tegen racisme en politiegeweld. Amper vijf dagen na hun oprichting wisten ze vreedzame solidariteitsacties te organiseren in maar liefst vijf verschillende steden, en sindsdien zijn ze uitgegroeid tot een belangrijke stem in het Belgische anti-racismedebat.

Wij vroegen Anis Agris en Aimé Schrauwen van BYAR wat er volgens hen misloopt in ons land, waarvoor ze strijden, en wat er volgens hen moet gebeuren met de koloniale kunst in de Belgische openbare ruimte.

VICE: Hoe en wanneer is Belgian Youth Against Racism juist ontstaan?
Anis: Kevin Alonso en ik zijn eraan begonnen op 2 juni 2020, omdat we vanuit de verschillende gemeenschappen geen eenduidig leiderschap zagen. Er was heel veel sprake van “we willen iets doen, maar kunnen niet”. Van beroep zijn we allebei event managers, en we wilden dit momentum [dat was ontstaan door de wereldwijde protesten tegen racisme en politiegeweld, red.] gebruiken om aan te kaarten hoe veel voorkomend racisme nog steeds is in onze samenleving. Daarom hebben we vervolgens op vijf dagen tijd solidariteitsacties tegelijk georganiseerd op vijf verschillende locaties.

Zelf wilden we eigenlijk geen leiderschap opnemen, maar eerder het initiatief nemen om de stem van de jeugd te laten horen. Een stem die zegt: het is niet altijd links of rechts, of zwart of wit; het is tijd om te praten met elkaar en iedereen te doen beseffen dat er zich een probleem afspeelt, en aangepakt moet worden.

Deze generatie pikt het niet meer, het lange getreuzel van politici en middenveldorganisaties om alles op orde te krijgen, en het constante heen en weer-debat tussen links en rechts over bepaalde standpunten.

Sommige mensen vergeleken de situatie met de standbeelden in ons land met de vernietigingen van Islamitische Staat, of het neerhalen van het standbeeld van Saddam Hoessein in Bagdad. Wat vinden jullie daarvan?
Aimé: Die vergelijking gaat niet op, en het feit dat de huidige burgerbeweging in één adem wordt genoemd samen met terroristische organisaties, is een flagrante slag in het gezicht.

Daesh of ISIS was een extremistische religieus fascistische beweging die aan de hand van terreur, extreem geweld en aanvallen op symboliek een nieuw kalifaat wou starten. Zij vielen standbeelden en kunst aan ter uitwissing van wat ervoor kwam. Saddam Hoessein is van zijn sokkel gesleurd in een uitbarsting van onderdrukten die symbolisch het juk van zich afsmeten. [In hoeverre de Iraakse bevolking zelf betrokken was in het neerhalen van het standbeeld van Saddam Hoessein, is gecontesteerd, red.]

De acties gericht naar de standbeelden rond de persoon van Leopold II, de koninklijke familie of personen met een zwaar racistische verleden, dragen een geheel andere betekenis met zich mee.

De zogenaamde ‘beeldenstorm’ in België is het gevolg van het jarenlange, zelfs decennialange wegschuiven van een hele bevolkingsgroep. De Congolezen werden altijd genegeerd in België, terwijl België wel verantwoordelijk is voor de genocide én de moord op Lumumba, de grote hoop van onafhankelijk Congo.

Blijven pronken met standbeelden van een koning die alom bekend staat als pedofiel en moordenaar, gebouwd met grondstoffen en rijkdom uit datzelfde Congo, is letterlijk een blijvende belediging en traumatische middelvinger naar alle Congolezen en mensen van Congolese afkomst. Zij die zich nu op deze standbeelden werpen, willen daarmee alleen maar te zeggen: ‘We hebben er genoeg van, wij eisen respect.’

Wat willen jullie concreet veranderen?
Anis: Wij willen vooral een dialoog starten. Andere activisten zijn daar al jaren mee bezig, maar wij willen het op een creatieve, jonge manier doen, want uiteindelijk is het vooral onze generatie die het slachtoffer is van alles dat momenteel misloopt en gaat mislopen in deze samenleving. Eender of dat nu gaat om racisme, het klimaat of de economie.

Wij hebben ook een stem, dus gaan we die gebruiken, want deze nieuwe tijd is aan ons. Wij gebruiken hun eigen regels om de poten van onder hun stoel te zagen, dan luisteren ze misschien eens van op een gelijk niveau.

Wat is jullie boodschap?
Aimé: Het is hoog tijd om met elkaar in dialoog te gaan, en constructief aan tafel te zitten tot er dingen gaan veranderen. Want onze generatie pikt het niet meer dat onze vrienden met een andere etnische achtergrond achteruitgeschoven worden. Wij willen effectieve verandering zien, en niet enkel de belofte ervan.

Wij pikken het niet meer dat seksisten hun macht misbruiken om aan vrouwen te zitten. Wij pikken het niet meer dat er amper straten en standbeelden zijn vernoemd naar vrouwen en minderheden; echte helden uit de samenleving; maar dat er wel standbeelden staan van massamoordenaars en pedofielen én dat die zelfs verdedigd worden door mensen.

Wij pikken het niet meer dat het klimaat altijd maar bijzaak blijft, want de toekomst is van ons. Wij pikken het niet meer dat alles wat wij doen wordt gefilmd, dat we overal ‘braaf’ moeten zijn en anders direct met GAS-boetes worden bedreigd. Wij pikken het niet meer dat alle economische maatregelen alleen maar ten goede komen aan de boomers.

Wij pikken het niet meer dat transfobie, homofobie, islamofobie en xenofobie nog veelgebruikte woorden zijn: dat zijn geen echte fobieën, maar haat vermomd als angst. Wij willen structurele oplossingen zien voor structurele problemen.

Wat moet er volgens jullie gebeuren met al die koloniale kunst in de Belgische openbare ruimte?
Anis: Geef het een plaats in een museum, samen met een educatieve invulling in het onderwijs.Het is ondertussen 2020, en zoals iedereen gemerkt heeft is dit op z’n minst een bijzonder jaar. Is het dan geen tijd om ook een plek in de openbare ruimte te bieden aan de diverse mensen die vandaag ook een heldhaftige positie in hebben genomen?

Wat is jullie mening over het AfricaMuseum in Tervuren? Wat moet er (nog) veranderen?
Anis: Slecht. Alles. Ik zou hier een hele paper over kunnen schrijven, maar als student ben ik daar al veel te veel mee bezig geweest de laatste tijd. Wat we wel willen zeggen, is dat we de mening van Nadia Nsayi hierover volledig volgen.

Vandaag is de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van Congo. Wat wensen jullie voor Congolese mensen hier en in Congo?
Erkenning. Daar gaat heel deze discussie over eigenlijk: erkenning voor de pijn en het leed dat zij hebben moeten ondergaan en nog steeds ondergaan. Maar tegelijkertijd is het voor België ook een kans om in het reine te komen met de gitzwarte pagina’s uit haar verleden.

Ondanks alles wat er in het verleden is gebeurd, moeten we leren samenleven. Een nieuwe wereld ontwaakt na corona, en die nieuwe wereld is aan de jeugd.

Volg VICE België op Instagram en Facebook voor meer unieke verhalen over alles wat ertoe doet in de wereld.