We vroegen filmmakers naar de sleutelmomenten in hun documentaires

Wanneer heb je als documentairemaker genoeg materiaal om de montagehokken in te duiken? Wanneer is het verhaal verteld? Als het aan de meeste filmmakers lag, is een film nooit af. Je zoekt naar het definitieve moneyshot, een cruciaal moment dat al het geschoten materiaal van een documentaire waardevol maakt. Een concrete gebeurtenis, waarop alle puzzelstukjes in elkaar vallen en de relevantie van je documentaire opeens als een zonnetje begint te schijnen.

We vroegen vijf jonge makers op International Documentary Film Festival Amsterdam 2015 naar het moment in het maakproces waarop ze dachten: yes! Dit is het shot dat ik zocht, nu is het af.

[Pas op: spoilers op komst!]

Hierboven de trailer van My Silicone Love, een korte documentaire over een 38-jarige Brit die een relatie heeft met zijn dertien sekspoppen. Regisseur Sophie Dros volgt de man wanneer hij de poppen aankleedt, met ze praat, de liefde met ze bedrijft én op een blinddate met een echte vrouw gaat. My Silicone Love draait op IDFA 2015 nog op 27, 28 en 29 november.

VICE: Dag Sophie. Wanneer dacht jij: My Silicone Love is af?
Sophie Dros: We hadden een scène gedraaid waarin de hoofdrolspeler naar een 'doll meet' ging, een bijeenkomst met andere mannen die ook sekspopliefhebbers waren. Die scène hadden we er in eerste instantie uit gehaald, omdat we de vaart in de film wilden houden.

Een week voor de deadline liet ik die scène er op een andere manier in monteren; en toen bleek het opeens het cruciale moment te zijn. Die scène is belangrijk omdat je ziet dat hij niet de enige is – dat er meer mannen zijn. Ook zie je hem tijdens een diner met andere sekspopliefhebbers, en zie je dat hij ook daar niet echt lekker mee kan komen met de andere mannen. Dat is opvallend, want je zou denken dat het met mannen die dezelfde hobby hebben toch wel zou moeten klikken. De scène laat zien dat hij gewoon heel slecht is in het contact maken met mensen, en dat de afgezonderde situatie waar hij normaal in zit misschien wel beter is voor hem.

*De subtiel absurde documentaire Battles laat in vier verschillende landenzien hoe de gevolgen van oorlog vaak terug te vinden zijn in onverwachte en soms bizarre dingen. Zo gaat de Vlaamse regisseur Isabelle Tollenaere langs bij Russische naaisters die levensgrote opblaasbare tanks maken en langs een attractie in Letland, waar toeristen een tijdje mogen doorbrengen in een militair trainingskamp.* Battles draait op IDFA 2015 nog op 26 november.

VICE: Wanneer dacht jij: Battles is af?
Isabelle Tollenaere: Ik kan me niet meer precies het moment herinneren waarop het goed voelde bij Battles, maar ik kreeg tijdens de montage pas echt het gevoel dat de film zich begon te vormen, en een eigen leven ging leiden. Het ontwikkelde een eigen logica, bijna als een levend wezen, iets dat ik op een bepaald moment moest loslaten. Ik heb dus nooit echt één eurekamoment gehad, hoewel ik daar wel erg naar uitkeek. Ik ging dat heel erg romantiseren in mijn hoofd: als een hoogtepunt waarbij alle puzzelstukjes plots op zijn plaats zouden vallen. Maar zo ging het dus niet bij mij.

In According to Protocol worden twee centralisten van de meldkamer 112 op een intieme manier gevolgd; als kijker krijg je te zien hoe zij reageren op emotionele meldingen die ze binnenkrijgen, en de reacties daarop, die je normaal niet meekrijgt. Maar ook dit beroep wordt, net als veel andere beroepen, steeds meer onderhevig aan ver doorgevoerde efficiëntie- en prestatie-eisen, zo laat regisseur Anne-Marieke Graafmans zien. According to Protocol draait op IDFA 2015 nog op 27 november.

VICE: Wanneer dacht jij: According to Protocol is af?
Anne-Marieke Graafmans: Het eurekamoment in het maakproces kwam bij het toestemming vragen om te draaien. Ik wist wat ik nodig had: de gesprekken met de baas, met mijn twee hoofdrolspelers onderling, en alle bijkomende emoties. Het sleutelmoment was dus puur het moment waarop ik toestemming van de meldkamer kreeg om deze scènes te mogen draaien.

Hierboven de trailer van de korte documentaire Skatekeet, waarin het brutale meisje Keet wordt gevolgd in een door jongens gedomineerde skatewereld. Regisseur Edward Cook won eerder een wildcard voor zijn afstudeerfilm, wat betekende dat hij carte blanche kreeg om een langere film te maken voor het Nederlands Filmfestival. Skatekeet draait op IDFA 2015 nog op 28 en 29 november.

VICE: Wanneer dacht jij: Skatekeet is af?
Edward Cook: Na het afronden van mijn introductiescène, die ik pas op het allerlaatst schoot. Het was een absurdistische droomscène, die we draaiden met een greenscreen. Het was mijn eigen grote droom om een keer zo'n droomscène te maken, als een ode aan een vergelijkbare scène in The Big Lebowski. Hoofdrolspeler Keet rolt tussen de benen van ballerina's door onder een sterrenhemel, en belandt vervolgens in een groot roze bad gevuld met Fristi. Op de opnamedag hadden we dus een greenscreenstudio met ballerina's en een opblaaszwembad vol met roze maizenatroep – een productie waar ik al maanden mee bezig was. Keet moest heel lang heel ongemakkelijk op een kruk liggen, zodat het met CGI leek alsof ze zweefde. Maar op een gegeven moment trok ze het niet meer moest en moest ze huilen. Ik dacht: kut, dit gaat nooit lukken. Uiteindelijk heeft ze toch doorgezet en is ze in het Fristi-bad gedoken. Dat was wel hét moment.

Op IDFA is er ook kunst, en ook kunstenaars hebben eureka-momenten. Hierboven een still uit de IDFA-installatie Seattle Crime Cams van de Vlaamse kunstenaar Dries Depoorter. Daarbij worden politieoproepen (in Seattle zijn die openbaar) gekoppeld aan (eveneens openbare) verkeerswebcams. Daardoor zie je de hele tijd live ongelukken, roofovervallen, etcetera. Seattle Crime Cams is op IDFA 2015 nog elke dag tot 29 november te zien en te beleven in de Brakke Grond.

VICE: Wanneer dacht jij: Seattle Crime Cams is af?
Dries Depoorter: Op het moment dat ik voor de eerste keer de installatie aansloot, met al die beeldschermen naast elkaar.Het idee is ontstaan uit een eerder project, waarin we op zoek gingen naar onbeveiligde webcams op internet. Ik kwam toen ook een lijst tegen van webcams, zoals die op kruispunten in Seattles. Daar staan om de tweehonderd meter verkeerwebcams. Seattle Crime Cams toont live webcambeelden rondom de locaties van de laatste politieoproep – die in Seattle ook openbaar zijn. Die eerste keer zag ik meteen beelden met allemaal politie bij een auto-ongeluk en hoe de politie de auto van de weg duwde. Het eerste gevoel was eerder negatief dan positief, ik dacht: fuck, wat heb ik gemaakt, moet ik dit wel doen? Maar het was wel het moment waarop ik dacht: dit is het.

Bedankt Dries!