Hoe langdurige quarantainemaatregelen kunnen helpen om de planeet te redden

Sinds overal ter wereld landen op slot gingen, moeten mensen het stellen zonder ‘niet-essentiële’ zaken. Wat daar precies onder valt, verschilt per land en zelfs per persoon. In Nederland en Canada wordt wiet bijvoorbeeld als essentieel beschouwd. In het Verenigd Koninkrijk moest de politie zijn excuses aanbieden, omdat er agenten in sommige gangpaden van supermarkten – die zij als ‘niet-essentieel’ beschouwden – aan het patrouilleren waren. Dit roept vragen op over wat er nou wel en niet essentieel is – vooral als deze crisis voorbij is.

Vooral op werkgebied kunnen deze vragen nogal wat impact hebben. Als je je werk vanuit huis kan doen – zoals veel mensen hebben ontdekt – wat heeft het dan voor zin om elke dag naar een kantoor te gaan? En als bedrijven via webcams vergaderingen kunnen houden, zijn internationale zakenreizen dan echt zo noodzakelijk?

En is er al een positieve impact op onze planeet zichtbaar, omdat er minder wordt gereisd en geproduceerd en er minder alledaagse sores van kapitalistische ondernemingen zijn? Zo ja, zouden dan de gecoördineerde wereldwijde acties die we nu zien tijdens deze pandemie, een blauwdruk kunnen zijn voor een soort collectief gedrag dat gunstig is voor de mens, planeet en economie?

De lucht zou schoner worden

Toen wetenschappers waarschuwden dat de CO2-uitstoot tegen 2020 echt moest beginnen te dalen om de ergste gevolgen van de klimaatverandering te voorkomen, hadden ze waarschijnlijk niet gedacht dat een pandemie zou helpen om dat doel te bereiken. Toch is het zo dat COVID-19 tot de grootste daling van antropogene (oftewel: door mensen veroorzaakte) CO2-uitstoot sinds de Tweede Wereldoorlog zou kunnen leiden.

Op satellietbeelden van NASA is te zien dat de vervuiling in China – zowel in Wuhan als in Beijing en Shanghai – drastisch is afgenomen. Dat komt door de verminderde economische activiteit. En hoewel het natuurlijk een vreselijke reden heeft, is het toch goed nieuws. Als we dit blijven volhouden, kan het ons op weg helpen om de schade aan de planeet terug te draaien. Ook in de rest van de wereld werd er tussen januari en maart 2020 veel minder CO2 uitgestoten, in vergelijking met diezelfde periode vorig jaar.

The Global Carbon Project had voorspeld dat de wereldwijde CO2-uitstoot dit jaar zou stijgen, maar in plaats daarvan zal de uitstoot misschien wel met ongeveer 5 procent dalen, wat neerkomt op 2,5 miljard ton minder CO2. Dat zou betekenen dat de hoeveelheid CO2 op het laagste niveau komt sinds de economische crisis van tien jaar geleden.

Een voorname veroorzaker van CO2-uitstoot ligt voor de hand: vliegreizen. Volgens FlightRadar24, een website die het wereldwijde luchtverkeer in realtime volgt, is het gemiddelde aantal vluchten in de afgelopen twee maanden met meer dan de helft afgenomen: van 183.890 vluchten op 10 januari tot 71.809 op 14 april. Vooral tussen 9 maart en 29 maart daalde het aantal vluchten drastisch. Op dit moment is het wereldwijde commerciële luchtverkeer gestabiliseerd, op ongeveer 29 van het oorspronkelijke niveau. Dat betekent dat er nu 71 procent minder vliegtuigen in de lucht zijn dan voor de pandemie.

We kunnen niet verwachten dat het zo zal blijven als de lockdowns worden opgeheven. Mensen zullen bijvoorbeeld massaal hun geannuleerde zomervakantie omboeken, als ze daarvoor de middelen hebben. Maar het is de moeite waard om te overwegen wat we van de afgelopen maanden kunnen leren: alleen al in Amerika worden voor zakenreizen elk jaar 65 miljoen langeafstandsvluchten gemaakt. Maar hoeveel daarvan zijn nou echt essentieel, met de kennis van nu? In 2018 bleek uit een enquête dat 67 procent van de deelnemers het moeilijk vond om een relatie op te bouwen via een videoverbinding. Als de overige 33 procent het prima vindt om te videobellen in plaats van te vliegen, zou het aantal zakelijke vluchten met een derde kunnen worden verminderd.

Het terugdringen van de CO2-uitstoot is niet alleen goed voor het klimaat, maar heeft ook gezondheidsvoordelen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaan er elk jaar naar schatting 7 miljoen mensen dood aan luchtverontreiniging, en ademt 9 op de 10 mensen lucht in die veel verontreinigende stoffen bevat. In zowel China als India – landen waarvan de burgers te maken hebben met wat van de ergste luchtverontreinigingsniveaus ter wereld – heeft de lockdown ervoor gezorgd dat stadsbewoners voor het eerst de lucht kunnen zien.

Uit gegevens van het Centre for International Climate Research (CICERO) blijkt dat de luchtvervuiling in februari met 20 tot 30 procent is afgenomen. Als we zo’n afname op de lange termijn zouden volhouden, zouden we 50.000 tot 100.000 levens kunnen redden. Dat zijn mensen die anders voortijdig zouden sterven wegens de slechte lucht die ze inademen.

De wereld moet natuurlijk weer opengaan: de economische gevolgen van langdurige wereldwijde lockdowns zijn verschrikkelijk en zullen de levenskwaliteit van miljoenen mensen verminderen. Maar verantwoordelijke bedrijven kunnen van deze periode leren. Ze zouden kunnen bijhouden voor hoeveel onnodige airmiles ze elk jaar betalen en hun beleid daarop kunnen aanpassen.

We zouden ons niet zoveel verplaatsen

Uit het COVID-19 Community Mobility Report van Google, waarin anonieme locatiegegevens van mobiele telefoons gebruikt worden om te zien of mensen zich aan de afstandsmaatregelen houden, blijkt dat we ons minder verplaatsen. In landen als Duitsland, Italië, het VK, de VS en Canada zijn alle publieke activiteiten afgenomen en blijven mensen veel meer thuis.

Het aantal auto’s op de weg in de grote steden van over de wereld is ook afgenomen. Volgens gegevens van TomTom is de verkeersdrukte aanzienlijk verminderd sinds de uitbraak van het coronavirus. Straten die normaal gesproken erg druk zijn, zijn voor het eerst in jaren vrijwel helemaal leeg. In het Verenigd Koninkrijk blijkt uit landelijke gegevens van het Cabinet Office dat het autoverkeer op 29 maart met 73 procent was afgenomen, in vergelijking met het niveau van voor de coronacrisis. In India heeft de lockdown ervoor gezorgd dat er nog nooit zo weinig verkeersvervuiling op één dag werd geregistreerd.

In het VK is ongeveer de helft van de bevolking niet in staat om vanuit huis te werken. Degenen die dat wel kunnen, zijn waarschijnlijk mensen met hogere lonen uit Londen en het zuidoosten van het land. Toch blijkt uit gegevens van de Britse Kamer van Koophandel dat “54 procent van de bedrijven [in het hele land] op afstand probeert te werken, om de bedrijfscontinuïteit te behouden.” In de EU is transport verantwoordelijk voor bijna 30 procent van de CO2-uitstoot, waarvan 72 procent wegvervoer is. In Engeland gaat 67 procent van de werkenden – ongeveer 20,5 miljoen mensen – met de auto naar het werk. Stel je de positieve milieu-impact eens voor als zelfs maar een kwart van die chauffeurs vanuit huis zou werken – voor zover dat mogelijk is.

Als er minder auto’s en vliegtuigen gebruikt worden, zou de vraag naar brandstof ook afnemen. Volgens Rystad Energy, een Noors energieadviesbedrijf, zou de vraag naar olie over de hele wereld meer dan vijf keer kunnen dalen. Ook zou de vraag naar benzine en diesel over heel 2020 met gemiddeld 9,4 procent kunnen afnemen. Dat zijn 2,6 miljoen minder vaten olie per dag.

We zouden op afstand verbinding zoeken

We weten allemaal dat mensen in quarantaine alsnog proberen contact met elkaar te maken, maar dan op afstand. De videochat-app Houseparty ging volgens Priori Data van 3955 downloads op 16 maart naar 81.858 in slechts één week. En hoe zit het met telefoonverkeer? Verizon, de Amerikaanse telecomprovider, verwerkt op dit moment gemiddeld 800 miljoen draadloze gesprekken per weekdag – meer dan het dubbele van het aantal gesprekken dat wordt gevoerd op Moederdag, de drukste beldag van het jaar.

Volgens AT&T bellen Amerikaanse burgers 35 procent meer dan voor de uitbraak en praten ze ook 33 procent langer met elkaar. Wifi-oproepen zijn zelfs bijna verdubbeld ten opzichte van de gemiddelden in normale tijden.

De milieuvoordelen van minder mensen die naar hun werk gaan zijn duidelijk, maar bedrijven kunnen er ook financieel bij gebaat zijn. Uit gegevens van het rapport Wasted Space: The colossal cost of under-used office real estate van Abintra Consulting blijkt dat grote bedrijven in Engeland en Wales 10 miljard pond (11,4 miljard euro) per jaar verspillen aan kantoorruimte die niet benut wordt, en dat 30 tot 50 procent van die ruimte kan worden vrijgemaakt als mensen zouden flexwerken.

In de Verenigde Staten vindt 62 procent van de werknemers die nog niet op afstand werken dat ze minstens één dag per week buiten het kantoor zouden kunnen werken. Dat blijkt uit een onderzoek van Cintrix. En volgens Global Workplace Analytics werkte in 2019 slechts 3,6 procent van de beroepsbevolking de helft van de tijd (of meer) thuis – maar ze schatten in dat 25 tot 30 procent tegen het einde van 2021 “meerdere dagen per week” thuis zal werken.

Rob Jackson, voorzitter van The Global Carbon Project, zegt hierover: “Thuiswerken, al is het maar een dag of twee per week, vermindert de uitstoot van broeikasgassen, zuivert de lucht in onze steden en redt daardoor levens.”

Een essentiële toekomst

We zien nu een voorzichtig begin van de terugdraaiing van de gevolgen van de klimaatverandering, maar experts waarschuwen dat dit slechts van korte duur kan zijn. Een paar maanden minder uitstoot weegt niet op tegen de tientallen jaren aan opgehoopte koolstof die nog steeds in onze atmosfeer hangt. Alleen structurele veranderingen hebben een blijvende impact. Als overheden met dezelfde doeltreffendheid zouden optreden tegen de klimaatverandering als ze bij COVID-19 doen, zouden we toekomstige rampen kunnen vermijden die veel groter in omvang en rampzaliger zouden kunnen zijn dan een pandemie.

Ondanks de schade die COVID-19 de wereld al heeft toegebracht – en in het achterhoofd houdend dat er nog een recessie aankomt – is het onmiskenbaar dat er ook voordelen zijn.

Minder auto’s op de weg, meer mensen die thuiswerken en minder mensen die de halve wereld over vliegen voor een eenmalige vergadering hebben de planeet op de korte termijn overduidelijk goed gedaan. Of we op de lange termijn van deze veranderingen hebben geleerd, valt nog te bezien.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK

VICE blijft ook tijdens een pandemie verslag doen van de wereldwijde klimaatcrisis. Lees hier alle stukken rondom de Dag van de Aarde 2020, en hier wat we nog meer over klimaatverandering hebben geschreven.