De demonstraties in Chili gaan over veel meer dan dure metrokaartjes

Als je op de hoogte wil blijven van onze beste stukken zonder je suf te scrollen, schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief.

Meer dan een miljoen Chilenen marcheerden vorige week door de straten van Santiago. De opstand begon nadat de prijs voor metrokaartjes werd verhoogd, maar veranderde snel in massale demonstraties tegen inkomens- en genderongelijkheid, de stijgende kosten van levensonderhoud, de overheid en klimaatverandering. Nadat hij eerder het leger had ingezet en een avondklok had ingesteld, kondigde president Sebastian Piñera afgelopen zaterdag aan dat hij zijn volledige kabinet had gevraagd om op te stappen. Hij beloofde de overheid te “herstructureren” terwijl hij aan de eisen van het volk zou proberen te voldoen. “We hebben te maken met een nieuwe realiteit,” verklaarde hij, waarna hij de noodtoestand op zondag ophief. Maar de Chileens bevolking vindt nog steeds dat de president moet aftreden en er een nieuwe grondwet moet komen, dus er staan nog meer demonstraties op de planning.

Als je de mensen in Santiago vraagt waarvoor ze strijden, krijg je uiteenlopende antwoorden. Er zijn geen woordvoerders of leiders, alleen gewone burgers die samen de straat op zijn gegaan. De beste manier om hun afzonderlijke motivaties te begrijpen, is door de teksten op hun protestborden te lezen. “Ze namen ons zoveel af, zelfs onze angst,” staat er op een zo’n bord. Op een andere: “Totdat waardigheid een gewoonte wordt.”

Sommigen protesteren tegen slechte pensioenfondsen, anderen om het zorgstelsel te hervormen, maar de meesten vechten voor gelijkheid. De 70-jarige Amelia Rivera bijvoorbeeld, die haar spandoek hoog boven het hoofd heft. Ze draagt een bandana om zichzelf tegen het traangas te beschermen, en komt al vijf dagen op rij naar de stad om samen met haar kinderen en kleinkinderen te protesteren.

Rivera vertelt dat ze demonstreert tegen het klassensysteem in de Chileense maatschappij. Ze is bang dat haar dochter, die momenteel haar PhD afmaakt, nooit een fatsoenlijke baan zal vinden vanwege haar zwarte huidskleur. Ze vecht ook voor alle jonge mensen die ze door de jaren heen ontmoet heeft in de arme delen van de stad.

“Ik strijd tegen ongelijkheid, tegen het misbruik, tegen het klassensysteem,” zegt Rivera. “Ik heb me jaren geleden al gerealiseerd dat dit een land was voor rijke mannen. Ik heb duizenden kinderen ontmoet die op straat leefden, dakloos en ondervoed waren, gepest werden op school en geen rechten hadden.”

Rivera houdt het bord dat ze zelf heeft gemaakt omhoog, omlijst met bougainvillea. Er staat op: “Van mijn pensioen kon ik BLOEMEN kopen. Goed nieuws, minister!”, een referentie aan minister van Financiën, Felipe Larraín, die onlangs op televisie opschepte dat bloemen goedkoper waren geworden dankzij overheidsmaatregelen, en meer mensen ze konden kopen voor hun geliefden.

De opstand – die leidde tot bijna 3.000 arrestaties, 584 gewonden en 19 doden – laaide in eerste instantie op toen metrokaartjes duurder werden, waardoor dit transportmiddel nog minder betaalbaar werd voor de arbeidersklasse, precies de mensen die afhankelijk zijn van de metro om vanuit de periferie van de stad naar het centrum te reizen. Na een eerste golf van klachten adviseerde Larraín de mensen om eerder op te staan, omdat een kaartje goedkoper was voor zeven uur ‘s ochtends.

De eerste protestacties bestonden uit studenten die massaal gingen zwartrijden in de metro. Dat duurde een paar dagen, totdat de boel op vrijdag 18 oktober escaleerde en studenten 19 metrostations in brand stoken. Een week later werden er 25 stations verbrand, 79 stations aangevallen en 200 supermarkten geplunderd.

President Piñera beweerde dat de metrostations zijn aangevallen door georganiseerde groeperingen met “logistiek die we doorgaans associëren met criminele organisaties” en dat het land “oorlog voert tegen een machtige vijand.” De beslissing van de overheid om het leger in te zetten en een avondklok in te stellen riep alleen maar nog meer weerstand op. Ondanks de aanwezigheid van militairen op straat, gaan de plunderingen door de hele stad verder. Eerder deze week werd een hotel midden in de stad vernield terwijl de manager probeerde om de politie te bellen. Hij vertelde dat het 40 minuten duurde voordat ze er waren.

Ondertussen duiken er ook veel beelden van politiegeweld op, zoals van de 25-jarige José Miguel Uribe die gedood werd door een kogel, die vermoedelijk werd afgevuurd door een soldaat. Dit gebeurde toen Uribe terugkwam van een demonstratie in Curicó, een zuidelijke stad waar geen avondklok geldt.

Toch zijn er tekenen dat de overheid zwicht voor de druk. Piñera kondigde recentelijk aan dat de prijsverhoging van de metrokaartjes teruggedraaid zal worden. Hij beloofde ook dat de overheid het minimumloon en pensioenen zou verhogen, terwijl de kosten van nutsvoorzieningen hetzelfde zouden blijven.

Niemand kan voorspellen wat er de komende weken gaat gebeuren, en of de overheid het land weer onder controle zal krijgen. Veel demonstranten vragen nu om de invoering van een nieuw ‘sociaal pact’ wat zou moeten helpen om het volk de politiek weer te laten vertrouwen.

Tot die tijd zullen de protesten doorgaan. “Het gaat niet om 30 pesos, maar om 30 jaar” staat er op een protestbord, een herinnering aan het feit dat de volkswoede niet enkel gaat om de duurdere metrokaartjes, maar gevoed werd door decennia aan frustraties over slecht overheidsbeleid van zowel linkse als rechtse regeringen.

“Ziekenhuizen zijn overbezet,” legt de 30-jarige Nisel Quiroz uit. Op zijn bord staat: “Sterven terwijl je wacht op zorg is geweld.” Quiroz is dokter en werkt in een ziekenhuis ten noorden van de stad. Ze is aanwezig bij de demonstratie om te protesteren tegen de lange wachtlijsten in ziekenhuizen. “We hebben patiënten die noodgedwongen in de gang liggen, of op een stoel moeten zitten in plaats van in een bed te liggen,” vertelt ze. “Mensen worden uit het ziekenhuis ontslagen omdat er geen plek voor ze is. Sommige patiënten staan al sinds 2016 op een wachtlijst. Het kan gewoon niet langer zo.”

Op de achterkant van het protestbord van Quiroz’ staat een foto van haar 89-jarige grootvader, die graag bij de demonstratie aanwezig wilde zijn, maar niet kon komen. Hij ontvangt het minimumpensioen van 135 euro per maand. “Voor opa Luchito Segovia – een fatsoenlijk pensioen voor ouderen!” De tekst wordt vergezeld door een foto van een lachende Luchito met een hoed en een stok. Quiroz zwaait met haar bord, terwijl ondertussen “Chili wordt wakker”, de populaire strijdkreet, door de straten galmt.