Moe, angstig of depressief? Dat komt misschien door je schildklier

“Nadat ik de uitslag had gekregen, was de dokter verbaasd dat ik niet op mijn handen en voeten was gekomen,” zegt Alice, die de afgelopen vijf jaar is behandeld aan haar schildklieraandoening. Je schildklier heeft een aantal belangrijke taken in het menselijk lichaam, en als-ie niet goed werkt kan dat grote gevolgen hebben voor je levenskwaliteit.

Volgens de Schildklier Organisatie Nederland hebben zo’n 700.000 Nederlanders problemen met hun schildklier, wat volgens cijfers ook geldt voor 3,8 procent van de Europese bevolking. Maar je hoort er eigenlijk weinig over.

“De schildklier is een endocriene klier die hormonen produceert en afscheidt,” legt professor Laura Fugazzola uit, hoofd van het schildkliercentrum van de afdeling endocrinologie en stofwisselingsstoornissen van het Italiaanse Auxologie-Instituut. Het zit aan de voorkant van je hals en produceert de hormonen T4 en T3, die op hun beurt door het hormoon TSH worden beheerd, dat door de hypofyse wordt aangemaakt. Deze hormonen reguleren onder andere de stofwisseling, interne temperatuur, hartslag en spierkracht – en daarmee dus ook het energieniveau van ons lichaam.

Hypothyreoïdie, oftewel een langzaam werkende schildklier, kan vermoeidheid, depressie, zwellingen, slaperigheid, haarverlies en overgevoeligheid voor kou veroorzaken. Weer iets anders is hyperthyreoïdie, dat plaatsvindt wanneer de schildklier te veel hormonen aanmaakt. Dat kan leiden tot slapeloosheid, een snelle hartslag, hyperactiviteit, angst, nervositeit, gewichtsverlies en overmatig zweten. Als je je niet laat behandelen, kunnen schildklieraandoeningen tot onvruchtbaarheid leiden.

Het is vaak moeilijk om schildklierproblemen te diagnosticeren, omdat de symptomen heel subtiel en generiek kunnen zijn – vermoeidheid bijvoorbeeld. “Als ik direct na het avondeten instort weet ik niet of dat komt door mijn stoornis of doordat ik nu eenmaal overal in slaap kan vallen,” zegt Alice, die niet wist dat ze hypothyreoïdie had totdat ze zich liet testen. Dat deed ze onlangs omdat ook haar moeder de diagnose had gekregen. Haar stofwisseling en hormoonniveaus bleken helemaal niet goed in orde te zijn.

Vooral vrouwen krijgen te maken met schildklieraandoeningen, met name na de menopauze. Maar onze kennis erover is nog altijd beperkt – wat wel vaker het geval is bij ziekten die vooral bij vrouwen voorkomen, zoals endometriose of het polycysteus ovariumsyndroom. “Vrouwen in de twintig die zich moe en ongemotiveerd voelen, is niet bepaald iets nieuws,” zegt Alice. “Maar het helpt niet echt mee als de samenleving doet alsof die symptomen er niet toe doen.”

Een van de belangrijkste oorzaken van schildklierproblemen is een jodiumtekort. Jodium is een scheikundig element dat je nodig hebt om schildklierhormonen te produceren, dat niet door ons lichaam wordt aangemaakt en je dus moet consumeren. Jodium komt van nature voor in zeevissen, eieren, zuivelproducten en zeewier, en wordt ook weleens aan zout toegevoegd.

Hypothyreoïdie kan ook veroorzaakt worden door eerdere medische behandelingen. Wanneer uit de testresultaten blijkt dat er vergrote knobbeltjes of abnormale cellen in de schildklier zitten, schrijven artsen vaak uit voorzorg een gedeeltelijke verwijdering van de klier voor. Dat leidt er alleen wel weer toe dat je minder hormonen produceert, wat weer andere klachten tot gevolg kan hebben.

De 34-jarige Guiditta werd toen ze 13 was aan de rechterkant van haar schildklier geopereerd, en ontwikkelde daarna een struma – ook wel vergrote schildklier genoemd. “Terwijl ik een salade at zag mijn moeder dat er een bultje op en neer ging in mijn nek,” zegt ze. “Nog voordat ik mijn hap had doorgeslikt zaten we in de auto naar de huisarts.”

Giada (27) onderging toen ze 21 was ook een operatie uit voorzorg, en sindsdien wordt ze behandeld voor haar hypothyreoïdie. Dat ze haar hormoonniveaus liet testen was eigenlijk puur toeval. Het was “een soort bewustmakingsdag voor schildklieraandoeningen” waar ze een gratis controle laten doen. “Mijn moeder, die nogal hypochonder is, stond erop dat we het allebei zouden doen.”

Ze ging onder het mes, al was de specialist die ze erover sprak het daar niet helemaal mee eens. Professor Fugazzola zegt dat niet-operatieve technieken – zoals thermische ablatie, waarbij abnormale cellen worden verbrand met warmte – tegenwoordig vaker worden toegepast bij niet-ernstige gevallen.

De 33-jarige Valerio werd ook geopereerd om een knobbel te laten verwijderen. Schildkliervergrotingen kunnen het gevolg zijn van schildkliertumoren, die meestal goedaardig zijn, maar niet altijd. Toen hij na de operatie herstelde kon hij zijn nek niet goed bewegen en ook niet goed praten. Voor Giada was het naarste moment toen ze met een formulier toestemming moest geven dat haar stembanden misschien beschadigd zouden kunnen raken. “Ik werd er doodsbang van,” zegt ze.

Schildklieraandoeningen zijn ongeneesbaar. Patiënten moeten hun hele leven medicijnen slikken, die om de zoveel tijd kunnen veranderen op basis van testresultaten. Valeria (36) kwam erachter dat ze de ziekte van Hashimoto had – een van de meest voorkomende oorzaken van een onderactieve schildklier – toen ze zich op 19-jarige leeftijd liet testen op een glutenintolerantie. De ziekte van Hashimoto (ook bekend als thyreoïditis van Hashimoto) is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem het niet gemunt heeft op slechte cellen, maar op je schildklier. Schildklierproblemen mogen dan niet per se erfelijk zijn, maar de moeder van zowel Valeria als Alice heeft ook een schildklieraandoening.

De hormonen die worden gebruikt om schildklieraandoeningen te behandelen, hebben een groot effect op je stofwisseling, waardoor ze ook vaak gebruikt worden (of misbruikt) door mensen die af willen vallen. Zoals Fugazzola al zei kan dat echter het hart belasten – wat weer kan leiden tot een onregelmatige hartslag – en de botten, wat weer leidt tot osteoporose.

Valeria benadrukt dat een juiste dosering van groot belang is. “Als je te veel hormonen gebruikt, kan je daar een snelle hartslag van krijgen,” legt ze uit. “Maar krijg je te weinig binnen, dan voel je je erg sloom.” Aangezien Giada in de toekomst opnieuw knobbeltjes vreest te krijgen, neemt ze momenteel een hoge hormoondosering die lichte hyperthyreoïdie-achtige effecten veroorzaakt. Ze zegt dat ze vaak moeite heeft om in slaap te komen slapen, haar hartslag snel is en haar handen veel zweten. “Had ik op mijn twintigste maar nooit zo aan de medicijnen gezeten.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië.