De Turkse lhbt-gemeenschap houdt z’n hart vast voor het komende referendum

Op 16 april stemmen de Turken in het referendum voor of tegen het "nieuwe Turkije", zoals president Recep Tayyip Erdoğan de ingrijpende hervormingsplannen heeft genoemd. Als er 'ja' wordt gestemd, zal de president meer macht krijgen om wetten af te kondigen en verdwijnt de rol van de premier. Critici – van mensenrechtenorganisaties tot de belangrijkste oppositiepartijen in Turkije – vrezen dat het land na het referendum een autocratie wordt. Velen zijn ook bang dat het referendum verstrekkende gevolgen kan hebben voor verschillende gemarginaliseerde groepen in het land, vooral voor de lhbt-gemeenschap.

Het referendum kwam op in een golf van nationalisme, massaontslagen bij de overheid, en arrestaties van activisten en journalisten in de nasleep van de mislukte coup van afgelopen juli. In het land geldt sinds de couppoging de noodtoestand, en volgens Human Rights Watch zijn sinds juli meer dan 47.000 mensen opgepakt en 160 onafhankelijke mediaoutlets opgedoekt. De voorgestelde grondwetwijziging zou Erdoğan permanent veel van de bevoegdheden geven die hij heeft gegrepen sinds de noodtoestand werd afgekondigd.

Voor de lhbt-gemeenschap in Istanbul staat er veel op het spel. Turkije heeft al het hoogste aantal transgendermoorden in Europa, en hoewel Turkije weleens geprezen wordt voor het hebben van een van de zichtbaarste lhbt-gemeenschappen van alle overwegend islamitische landen, werd de Pride er de afgelopen twee jaar verboden omdat het samenviel met de ramadan. Vorig jaar zworen ultranationalistische groepen dat ze de Pride Parade zouden tegenhouden, en in 2015 werden de deelnemers door de oproerpolitie bestookt met rubberkogels en waterkanonnen. Als er 'ja' wordt gestemd, is de kans groot dat het nationalistische sentiment alleen maar sterker zal worden, wat kan leiden tot meer van dit soort discriminatie.

Terwijl Turkije zich opmaakt voor het referendum, sprak ik met vier leden van de lhbt-gemeenschap in Istanbul over hun plek in het "nieuwe Turkije".

Ik ben een transvrouw, een sekswerker, en een lhbt- en vrouwenrechtencolumnist en activist.

Als je een vrouw, een transvrouw of een sekswerker bent in Turkije, ben je in de ogen van de maatschappij niks waard. Onze klanten zien ons alleen als sekswerkers – niet als mensen. Ze zien ons als speeltjes waarmee ze kunnen doen wat ze willen. Als vrouw hoor je thuis te blijven en je echtgenoot te dienen. Als je dat niet doet, of je gedraagt op een manier die door mannen wordt afgekeurd, word je lastiggevallen of in elkaar geslagen.

Als er 'ja' wordt gestemd, zal onze strijd voor mensenrechten nog moeilijker worden. Dan worden het donkere dagen voor alle mensen. Het is een mensenrechtenissue. Iedereen kan dan in de problemen komen door dingen als religie, etniciteit, ideologie of politieke denkbeelden.

Ik droom van de dag dat we één kunnen zijn en gelijke rechten hebben. We zijn hier, en we bestaan. We moeten met elkaar leren samenleven, want wij gaan nergens heen. We hoeven elkaar niet aardig te vinden, maar we moeten elkaar in ieder geval respecteren.

In de afgelopen vijf jaar zijn we vrijer geworden, en is de Turkse maatschappij de lhbt-gemeenschap meer gaan accepteren. De issues en problemen die we hier hebben zijn hetzelfde als in andere landen. Lhbt'er zijn is overal ter wereld een probleem.

We worden langzaam genormaliseerd. We reizen met het openbaar vervoer; we zijn onderdeel van het sociale leven. Transvrouwen konden vroeger niet over de Istiklal [een van de beroemdste straten in Istanbul] lopen, ze mochten niet gezien worden. Ze moesten 's avonds thuisblijven. Maar nu zijn we aanwezig op social media, en zien mensen ons meer en luisteren ze naar ons. We hebben meer plekken om onszelf te laten zien. De Turkse maatschappij wordt niet conservatiever, maar juist meer open-minded.

Tot vorig jaar hadden we leuke Pride Parades en beschermde de politie ons. Maar vorig jaar maakten de organisatoren van de Pride posters die erg provocatief waren en de spot dreven met de islam. Daarom reageerde de politie en de Turkse maatschappij destijds zo gewelddadig. Ik ben moslim, en mijn vrijheid moet niet de vrijheid van anderen inperken. Ik vind dat de Turkse regering het recht heeft om de Pride te verbieden. De organisatoren zouden meer respect moeten hebben voor gelovige mensen.

Erdoğan is niet iemand om bang voor te zijn. De buitenlandse pers schildert hem af als een dictator omdat hij dapper genoeg is om tegen buitenlandse leiders op te staan. Er zijn veel transvrouwen zoals ik die mijn politieke standpunten delen en 'ja' zullen stemmen bij het referendum.

Ik ben blij dat dit alles nog geen impact op mij persoonlijk heeft gehad. Als de grondwetswijziging wordt doorgevoerd zal de president de macht hebben om alles te veranderen.

Advocaten willen graag helpen bij rechtszaken waarbij kansarme groepen betrokken zijn, maar het is riskant en we worden geconfronteerd met solidariteitsproblemen. Je moet dapper genoeg zijn om heel zichtbaar te zijn en je zal gay, trans of lesbisch genoemd worden. Hetzelfde gebeurt met advocaten die aan het Koerdische probleem werken – als je Koerden verdedigt, word je 'pro-Koerdisch' of 'terrorist' genoemd.

In 2010 was de regering meer open richting lhbt'ers. Nu worden ze beschouwd als zondaars en dat zendt een duidelijke boodschap uit: mijn religie zal jou nooit accepteren.

Gay Pride in Istanbul trok in 2014 duizenden mensen, tijdens de ramadan. De Pride werd verboden in 2015 onder het voorwendsel dat het evenement plaatsvond tijdens ramadan. Waarom negeren ze ons? We zijn niet verkeerd, we zijn niet vies. De overheid mag de parade volgens de wet niet verbieden. Als er 'nee' zou worden gestemd bij het referendum kunnen we misschien dit jaar weer een Pride houden.

De grondwet biedt geen specifieke bescherming aan lhbt'ers. Het garanderen van gelijke rechten gebaseerd op sekse is niet genoeg. Lhbt-bescherming specificeren in de grondwet of het onderwijssysteem veranderen kan een echt verschil maken en politieke intentie is daarbij heel belangrijk.

Ik ben een transvrouw, maar ik vind dat soort etiketten beperkend. We gaan altijd in groepen over straat. Dat geeft ons enige bescherming. Lhbt'ers moeten samenleven, anders kunnen ze niet leven.

In Turkije kan het allemaal plotseling veranderen. Het leven is traumatisch en wij accepteren dat, we zijn een veerkrachtige samenleving. De lhbt-gemeenschap was een van de drijvende krachten achter de Gezi-beweging [grote anti-overheidsdemonstraties die plaatsvonden in 2013]. Lhbt'ers waren een onderdeel van de samenleving in die dagen. Tegenwoordig, en de laatste vier jaar, zijn we aan het segregeren. Je moet solidariteit voeden. Je moet fora, campagnes en activisme ondersteunen, maar onze samenleving wordt geterroriseerd.

Voor mij is een 'ja' als uitslag van het referendum niet alleen van invloed op de lhbt-rechten – het vertegenwoordigt een oorlog tegen de samenleving. Als je mensenrechten verliest, verlies je lhbt-rechten. Als je de menselijkheid verliest, verlies je lhbt-rechten. Er is geen onderscheid.

Ik vraag om internationale solidariteit, ik hoop dat ze ons niet vergeten. Zolang je ademt is er hoop! Ik heb altijd hoop, maar ik bid tot God dat ik niet in een burgeroorlog hoef te leven. Turkije moet een minimum van vrede en stabiliteit voor lhbt-burgers bewaren om vreedzaam te leven.