Het script dat we allemaal volgen na een terroristische aanslag

Omslagfoto: Xinhua/SIPA USA/PA Images

Drie dagen voor de aanslag in Westminster deden tweehonderd politiemensen mee aan een grootscheepse oefening, waarbij ze over de Thames scheurden om vrijwilligers te bevrijden die "gegijzeld" werden op een rondvaartboot. Zoals een commandant van de Londense politie tegen de media zei: "Dit soort oefeningen demonstreren dat als er ooit iets verschrikkelijks gebeurt, Londen daar klaar voor is op de meest efficiënt en effectief mogelijke manier."

En ze waren er inderdaad klaar voor. Minuten nadat de dader zijn auto tegen het hek bij het Britse parlementsgebouw ramde, was het gebied afgezet en liepen er hordes zwaarbewapende agenten rond. Het parlement ging in lockdown. Toen de luchtambulances arriveerden, lag er een draaiboek klaar zodat ze precies wisten waar ze moesten landen. Mensen wisten precies wat ze moesten doen. Het sloot allemaal naadloos op elkaar aan, alle stappen werden methodisch afgevinkt. Ze waren hierop voorbereid.

En daar waren de agenten en ambulancepersoneel niet alleen in. Iedereen had een script in zijn hoofd, onze eigen semi-bewuste plannen voor wat we zouden doen of zeggen. Miljoenen mensen hebben in gedachten al geoefend, al uitgevogeld hoe ze moeten reageren de volgende keer dat een groot aantal mensen een tragische dood sterft op wat begon als een normale dag. Respectvolle stilte is nooit een optie. We hebben nu rituelen voor dit soort dingen: je vinkt aan dat je veilig bent op Facebook, gebruikt de hashtag #PrayForLondon op Twitter, je plaatst Keep Calm-memes, en je beweert dat je niet bang bent – en dat ben je ook niet. Jij had hier ook al een plan voor.

Terwijl ik de laatste ontwikkelingen volgde op het nieuws, hoorde ik veel dingen die ik al eerder heb gehoord. Met niets nieuws te melden behalve de simpele, brute feiten, grepen de presentatoren terug op hun scripts. Je hoefde het nieuws niet te kijken om te weten welke beelden er vertoond zouden worden op Sky en BBC, welke zinnen de verslaggevers zouden gebruiken. Eerst gruwelijke beelden van de slachtoffers, tegenstrijdige en onduidelijke dodentallen, beloftes dat er verklaringen van politici en de politie aankomen. Daarna de onvermijdelijke zin: "Er is nog niet bevestigd of het om een terroristische aanslag gaat" – wat natuurlijk een misselijkmakend eufemisme is voor "we weten nog niet welke huidskleur de aanslagpleger heeft". Zelfs de chaos en verwarring verloopt volgens een vast stramien. Speculatie over meerdere daders, berichten over een klopjacht op een man die niet bestaat. Iemand zal ten onrechte als de dader worden aangewezen; alle media zullen een rits persoonlijke informatie publiceren, en een half uur later moet een stagiair snel het systeem induiken om bovenaan het stuk een correctie te plaatsen. Ze spelen allemaal gewoon hun rol.

En elk toneelstuk heeft z'n slechterik. Stephen Yaxley-Lennon – de voormalige EDL-leider die als nom de guerre Tommy Robinson gebruikt – ging gelijk de straat op in Westminster om tegen iedereen die maar wilde luisteren te roepen dat het allemaal de schuld was van de islam en de corrupte linkse media. Hij was daar niet om te helpen, en hij had geen goede reden om er te zijn – behalve om z'n kop op tv te krijgen en van de tragedie van een ander zijn tragedie te maken. Aandacht trekken is tenslotte zijn baan. En diezelfde corrupte linkse media speelden het spelletje maar wat graag mee; de journalisten noteerden alles wat hij te zeggen had en zetten het in grote letters op hun websites, omdat dat tenslotte hun baan is.

Er kunnen niet meer dan vijf minuten tussen de eerste schoten en de eerste triomfantelijke, sadistische berichten op Twitter hebben gezeten. Lekker hè, die open grenzen? Vluchtelingen zijn zeker nog steeds welkom? Zie je nou wat er gebeurt als je buitenlanders binnenlaat? Deze mensen zitten zich te verkneukelen achter hun toetsenbord; ze zijn blij dat dit gebeurd is, en willen dat het keer op keer weer gebeurt. Ze willen dagelijkse dodentallen, geweerschoten en explosies door heel Europa, ontelbare slachtoffers – niet omdat dit hun doel is, maar omdat het bewijst dat zij het bij het rechte eind hadden.

Het maakt geen reet uit dat er nog geen enkele indicatie was dat de aanslag was gepleegd door een immigrant. Het script was al in werking. Tegelijkertijd waren er anderen die, net zo hard als de ene groep hoopte dat het om islamitische terreur ging, het tegenovergestelde hoopten. Ikzelf hoopte in ieder geval uit de grond van m'n hart dat ze er allemaal naast zaten, dat dit geen islamitische terreur was, dat dit niet weer als excuus aangegrepen kon worden door politici om de grenzen te sluiten, of door gewone racisten om mensen op straat aan te vallen. Wat er ook gebeurt, het gevecht gaat altijd tussen dezelfde kampen, tegen dezelfde vijanden. Een terroristische aanslag is geen gebeurtenis die de realiteit versplintert; het versterkt juist de subjectieve werkelijkheid waar jij in gelooft.

Dit is geen aanklacht tegen politisering van tragedie  – een terroristische aanslag is bovenal een politieke daad. En niks is belangrijker dan te blijven vechten tegen racisme en oorlog en alle horror die dit soort aanslagen mogelijk maken. Maar er is iets verloren gegaan: de mogelijkheid om te kunnen rouwen. Slechts een paar jaar geleden, laten we zeggen 2005, werden massamoorden gevolgd door oprecht verdriet, door de sprakeloosheid die past bij dit soort gruwelijkheden. Dat is nu verdwenen: we voelen de monsterachtigheid van moord niet meer, van het gruwelijke idee dat de levens van al deze mensen voor altijd voorbij zijn. Al voordat het gebeurd is, zit het verpakt in verhalen en vooroordelen. Iedereen kijkt toe, wat betekent dat iedereen ook een rol speelt, iedereen op het toneel staat: je staat op de lichamen van de slachtoffers en doet je trucje voor de camera. En dan kom ik er weer over klagen, waardoor ik precies hetzelfde doe.

Terrorisme verliest z'n kracht om terreur te zaaien, om angst te veroorzaken, en dat is niet per se iets om blij mee te zijn. Toen Tommy Robinson gisteren door Westminster draalde, wees hij in de richting van de Thames en schreeuwde: "Het is oorlog." Het is geen oorlog. Het is geen botsing der beschavingen. Het is niet de plotselinge inbreuk van geweld en barbaarsheid in het dagelijkse leven. Het is gewoon iets wat nu gebeurt. Het zoveelste duwtje in onze eindeloze 21e-eeuwse knokpartij, nog een scherf van wreedheid in de puinhoop die de wereld is geworden.

De gewelddadige conservatieve jihadisten trekken aan de ene kant, de gewelddadige conservatieve nationalisten duwen aan de andere kant, en het hele gebeuren is pas klaar als iedereen zijn kunstje heeft gedaan. Moordenaars en politieagenten, journalisten en racisten, de mensen die roepen om meer bloedvergieten, de mensen die smeken om de kalmte te bewaren, wij allemaal, die samenwerken aan één grote productie, samenwerken aan het perfecte script. Terrorisme stopt niks, en veroorzaakt geen enkele verandering. Het is alleen een excuus voor iedereen om te doen wat ze al aan het doen waren, maar dan nog heftiger; de motoren schakelen, de snelheid wordt opgevoerd, en de wereld wordt nog killer, gruwelijker en akeliger.