Foto's van de inrichtingen voor Tsjernobyl-slachtoffers in Wit-Rusland

In april is het dertig jaar geleden dat de kernreactor in Tsjernobyl ontplofte, maar de gevolgen van de kernramp zijn nog steeds merkbaar. Na de kernramp in het noorden van Oekraïne belandde er een enorme hoeveelheid radioactieve deeltjes in de atmosfeer, waardoor een groot deel van de omgeving besmet werd. Zo'n zeventig procent van de fall-out belandde in Wit-Rusland.

In haar fotoserie "The Invisible People of Belarus" onderzoekt fotograaf Jadwiga Bronte de effecten van de kernramp op de inwoners van Wit-Rusland, vooral op degenen die in de overheidsinstellingen wonen die "internats" worden genoemd. Deze instellingen zijn een mengeling van een gesticht, een weeshuis, en een hospice waar duizenden Wit-Russen hun levens doorbrengen. Veel van de inwoners van de internats worden vlak na hun geboorte "weggegeven" aan de overheid door familieleden.

Linda Walker, uitvoerend directeur van het Chernobyl Children's Project UK (CCPUK), – die twintig jaar in Wit-Rusland heeft gewerkt – zegt dat de situatie in het land aan de beterende hand is. In de afgelopen tien jaar zijn veel van de weeshuizen in het land gesloten, en worden weeskinderen vaker bij pleeggezinnen geplaatst. Walker zegt ook dat er meer bewustzijn is bij de regering dat meer mensen in de samenleving zouden moeten leven, in plaats van in gesloten inrichtingen.

Ik sprak Jadwiga over haar project.

VICE: Waarom wilde je een fotoserie maken over de internats?
Jadwinga Bronte: Dit onderwerp heeft me altijd erg geboeid. Ik ben geboren in Polen, wat ten tijde van Tsjernobyl een satellietstaat van de Sovjet-Unie was. Nadat ik meer te weten kwam over de nasleep van deze ramp door een fantastisch foto-essay ("Chernobyl Legacy" van Paul Fusco) had ik het gevoel dat het mijn plicht was om naar Wit-Rusland te gaan en met dit onderwerp aan de slag te gaan.

Er zitten natuurlijk veel morele haken en ogen aan het fotograferen van kwetsbare mensen. Had je hier zelf moeite mee?
Persoonlijk vind ik de inwoners van de instellingen die ik bezocht fantastische mensen, mooi en sterk. Met mijn werk wil ik laten zien dat mensen met een handicap kunnen studeren, werken, langdurige relaties kunnen opbouwen en kunnen bijdragen aan de maatschappij. Ik heb het idee dat er in de meeste portretten ook een soort rauw geluk te zien is. Ik hoop dat de kijkers dat ook zien. Het is moeilijk om werk te maken over zo'n gevoelig onderwerp; er zal altijd kritiek zijn.

Liep je tegen problemen aan toen je fotografeerde in de internats?
Ik had nog nooit aan een project over mensen met een verstandelijke beperking gewerkt, dus ik wilde vooral geen stressvolle situaties creëren. Daar was ik vooral mee bezig, om ervoor te zorgen dat het allemaal soepel verliep.

Wat denk jij dat er moet veranderen in de internats? Hoe denk je dat het probleem opgelost kan worden?
Door de mentaliteit van de inwoners van Wit-Rusland te veranderen, door hen bewust te maken van hun eigen verborgen geschiedenis en van wat er allemaal speelt in hun eigen land. Gehandicapte mensen zijn nog steeds een taboe in Wit-Rusland, en ze in de steek te laten of "weggeven" aan de overheid is vaak makkelijker dan door de lokale gemeenschap buitengesloten te worden omdat je een gehandicapt kind hebt. Ik zou graag zien dat deze mensen erkend en geaccepteerd worden, en een onderdeel van de samenleving mogen zijn.

Ik vind ook dat mensen in Europa zich bewust moeten worden van de mensenrechtenschendingen, slechte gezondheidszorg en hongersnood in het land, die vaak voortkomen uit een gebrek aan geld en kennis. Mensen denken graag dat dit soort dingen alleen in derdewereldlanden gebeuren, en niet in de achtertuin van de Europese Unie.

Op een van de foto's is een soort schilderij te zien. Wat is het verhaal daarachter?
Dat is een oude foto van een vrouw, een moeder van een van de bewoners van de hospice. De meeste bewoners hebben geen foto's van hun ouders, omdat ze vlak na hun geboorte zijn weggeven aan de staat.

Voor mij persoonlijk heeft deze foto twee betekenissen. Ten eerste is het een metafoor voor het verstrijken van de tijd, de nog steeds aanwezige Sovjetmentaliteit en een herinnering dat dit probleem al erg lang bestaat. Ten tweede blijven deze onzichtbare mensen misschien nog erg lang onzichtbaar, en dan zal niemand ze zich ooit herinneren; het kan zijn dat een foto dan nog het enige bewijs is dat ze ooit hebben bestaan.

Bedankt, Jadwiga.