We vroegen Italiaanse ouderen die toch naar buiten gaan: waarom?

Een paar dagen geleden stuurde mijn moeder me een echte boomerselfie – vanuit een rare hoek genomen, totaal onscherp. Ze wilde haar nieuwe werkkleding laten zien: ze droeg een mondkapje en had van bruin papier en plakband een knuppel gemaakt. Mijn moeder werkt op het postkantoor van een klein dorpje buiten de Italiaanse stad Bologna. Elke dag moet ze de oudere mensen, die zich voor de ingang verzamelen voordat het postkantoor opengaat, uiteendrijven. De knuppel was overigens een grapje van haar, ze gaat natuurlijk niet echt senioren in elkaar knuppelen.

Italië is al sinds 11 maart in lockdown. De overheid heeft mensen bevolen om thuis te blijven en alleen naar buiten te gaan als dat echt nodig is, bijvoorbeeld om boodschappen te doen of de hond uit te laten. De strenge maatregelen zijn genomen om de ouderen te beschermen. Het land heeft namelijk de oudste bevolking ter wereld, op Japan na. Op dit moment heeft het coronavirus er voor het hoogste aantal doden ter wereld gezorgd. Maar vreemd genoeg lijken veel oudere Italianen zich geen zorgen te maken over het virus – ook al behoren zij tot een van de groepen die het meeste risico lopen om eraan te overlijden.

Voor de uitbraak werkte mijn moeder bij BancoPosta, een afdeling van het Italiaanse postkantoor die ook bankdiensten aanbiedt. Nu bestaat haar baan vooral uit het verdelen van mondkapjes en handontsmettingsmiddel voor de deur van het postkantoor. Ze vraagt aan mensen of het echt noodzakelijk is dat ze er zijn, en zorgt ervoor dat ze op minimaal een meter afstand van elkaar blijven. Het is al een paar keer voorgekomen dat ze de politie moest bellen, omdat mensen weigerden zich aan de regels te houden.

Veel dingen waar de ouderen voor komen, zoals rekeningen betalen en ansichtkaarten versturen, zouden online kunnen worden gedaan. Maar de digitale kloof tussen de verschillende generaties in Italië is enorm, en de meeste ouderen hebben gewoon geen flauw idee hoe ze dat soort zaken online moeten regelen.

Helaas circuleren er ook veel foto’s en video’s op social media waarop je Italiaanse ouderen ziet rondhangen in parken (toen ze nog open waren), in de supermarkt samenkomen of gewoon over straat lopen. Mijn moeder kent sommige vaste klanten van het postkantoor al jaren en heeft geprobeerd om ze ervan te overtuigen binnen te blijven. Als antwoord kreeg ze dingen te horen als: “Ik ben niet ziek, dus wat is het probleem?” of “Wie maakt het wat uit als ik doodga?”

Dit is natuurlijk een generalisatie: sommige ouderen zijn modelburgers. Maria Cristina, die bijna 70 is, is bijvoorbeeld al met haar man in thuisisolatie gegaan voordat het van de overheid moest. Ze heeft een hartaandoening en herstelt op dit moment van een operatie, dus ze wilde geen risico’s lopen. “We hebben alles in huis wat we nodig hebben,” zegt ze. “Ik denk dat we het drie maanden kunnen uithouden.”

Maria Cristina praat af en toe vanaf haar balkon met haar buren en wisselt recepten met hen uit. “Ik kijk naar mijn bloeiende gerbera’s in de zon en voel me goed,” zegt ze. “Ik word alleen ’s nachts een beetje bang, als alles stil wordt.” Met haar zus gaat het daarentegen helemaal niet goed. “Ze huilt en weigert te accepteren dat ze thuis moet blijven,” zegt Maria Cristina. Om eenzaamheid te verdrijven raadt ze aan familieleden op te bellen van wie je normaal gesproken nooit wat hoort, zoals “tantes die al een beetje gek zijn geworden”.

Norma is 94 en woont samen met haar dochter op het Italiaanse platteland. Ze maakt zich geen zorgen over het coronavirus. “Wat heeft dat voor zin, op mijn leeftijd?” zegt ze. Ze mist alle lunches met haar familie en haar kleinkinderen wel heel erg. Zonder hen voelt het alsof ze haar tijd verdoet. Maar de wet is de wet en die respecteert ze.

Ik vraag psychotherapeut Lorenzo Gherli uit Bologna waarom sommige ouderen de maatregelen niet serieus nemen. “Veel van hen zijn weduwe of hebben vrienden zien sterven,” zegt hij. “Ze hebben al eerder epidemieën meegemaakt, maar dan zonder alle media-aandacht. Ze vergelijken eerdere situaties met nu en vragen zich af waarom ze zichzelf zoveel dingen moeten ontzeggen, ‘alleen’ vanwege dat virus. Ook groeiden ze op in een tijd waarin de dood meer geaccepteerd en genormaliseerd was in de samenleving.”

Het is moeilijker voor ouderen die geen partner of familie hebben. Er zijn een paar steungroepen die hun boodschappen kunnen brengen, maar het gaat niet alleen om een goedgevulde voorraadkast – het is een groter probleem.

Mijn eigen oma is 82 en woont alleen. Tijdens haar dagelijkse wandelingetje praat ze met vrienden op het dorpsplein, doet ze boodschappen in de supermarkt en komt ze bij m’n moeder op bezoek om hoi te zeggen. Het is een kostbare gewoonte die ervoor heeft gezorgd dat ze zich nu nog steeds in uitstekende lichamelijke gezondheid bevindt. Ook helpt het haar geestelijke gezondheid; in het verleden is ze zwaar depressief geweest.

Toen de maatregelen in Italië werden ingevoerd, bleef ze naar buiten gaan – ook al zeiden mijn ouders dat ze dat echt niet moest doen. Op 11 maart belde ik haar vaste telefoon, maar ze nam niet op. Daarna belde ik haar op haar mobiele telefoon, die ze wel opnam. “Ik zit op het toilet,” zei ze, terwijl ik op de achtergrond overduidelijke verkeersgeluiden hoorde. Ze bekende dat ze naar het park was gegaan, “omdat ze wat mensen wilde zien. Maar wel van veraf, maak je geen zorgen!”

Toen de overheid later die avond het noodbesluit bekendmaakte, stemde ze ermee in om thuis te blijven en haar boodschappen te laten bezorgen. Maar ze snapt nog steeds niet waarom mijn moeder en ik haar niet opzoeken. Het is tijdens deze crisis misschien irrationeel en onverantwoord om op pad te gaan, maar je kunt ook heel makkelijk gek worden van zoveel tijd alleen doorbrengen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Italië