Oezbekistan dwingt 'vrijwilligers' om katoen te plukken

De overheid van Oezbekistan wil de internationale gemeenschap laten geloven dat studenten in het land bereid zijn mee te helpen met de enorme katoenoogst. Ze hebben de studiebollen zover gekregen om 'vrijwillig' een contract te ondertekenen om dat te bewijzen.

Het land in Centraal-Azië is 's werelds op vier na grootste katoenexporteur. De regering werft elk oogstseizoen meer dan een miljoen mensen om katoen te plukken tegen een kleine compensatie, of zelfs voor niks. Ze kopen het gewas onder de marktprijs op en exporteren het vervolgens met een enorme winst. In de loop der jaren hebben mensenrechtenactivisten steeds meer druk uitgeoefend op de Oezbeekse regering om te stoppen met deze vorm van dwangarbeid.

Contracten in handen van de Cotton Campaign, een coalitie van groeperingen die tegen de Oezbeekse katoenslavernij strijden, bewijzen dat de overheid studenten dwingt om verklaringen te ondertekenen, waarin staat dat ze akkoord gaan met het deelnemen aan de oogst, die ieder jaar van september tot halverwege november plaatsvindt. Wie niet tekent wordt van school getrapt. De campagnegroep kreeg de documenten van de studenten en deelde ze met VICE News (zie onderaan). Activisten zeggen dat ambtenaren deze tactiek steeds vaker gebruiken en dokters, verpleegkundigen, docenten en zelfs soldaten worden geworven om in het najaar op de katoenvelden te werken.

"We hebben veel van deze contracten gezien," zei Steve Swerdlow. Hij is onderzoeker, voormalig directeur van Human Rights Watch (HRW) in Oezbekistan, en betrokken bij de Cotton Campaign. "Soms zijn het geloftes waarin staat dat de persoon vrijwillig werkt. Maar dat is fictie, want lokale ambtenaren - niet alleen politie, maar ook door de staat benoemde wijkraden - gaan van deur tot deur en dwingen vele volwassenen met zogenaamde vrijwillige contacten te werken op de velden. "Het is een vorm van moderne slavernij," voegde hij toe.

Degene die niet in staat zijn om te werken vanwege zijn leeftijd of letsel, moeten naar verluidt een vervanger inhuren en een bedrag tussen de $7.66 en $11.49 per dag betalen. Om dit in perspectief te plaatsen: het gemiddelde loon van een kleuterleidster is tussen de $77 en $153 per maand, vertelde een Oezbeekse tegen de BBC.

Matthew Fischer-Daly, coördinator van de Cotton Campaign, zei dat verschillende instituties moeten "bijdragen aan de oogst. Of die bijdrage nou bestaat uit werknemers voor op de velden, een financiële bijdrage of het stilleggen van andere activiteiten die de oogst kunnen hinderen."

"Het is afpersing," zegt Fischer-Daly. "Het is de corruptie die Oezbekistan plaagt, zeker in de kantoensector. Als je kijkt naar de katoenindustrie, is het geen rationeel productiesysteem. Het bestaat omdat het dient als een horigensysteem. Dat betekent dat ambtenaren ervan profiteren, en niet de boeren en andere burgers. Boeren hebben technisch gezien eigen land, maar de overheid vertelt hen wat ze erop moeten verbouwen, en kan ze dwingen hun land te verlaten als ze niet genoeg produceren. "Oezbekistan is een uniek geval in de wereld, waar de overheid de mensenhandelaar is," zei Swerdlow. "Het zijn niet smokkelaars, maffia of criminelen die doet doen."

HRW wees ook op het toenemende probleem van overheidsgeweld en bedreigingen die worden geuit richting activisten en journalisten in het land. In juni bracht de groep een rapport uit over Elena Urlaeva, een Oezbeekse activiste, die achttien uur lang werd ondervraagd, en werd onderworpen aan vaginale en anale onderzoeken door de politie. Swerdlow zei dat Urlaeva een paar maanden later weer werd aangehouden, waarbij een politieagent haar arm brak.

Volgens Swerdlow zijn er verschillende andere gevallen van misbruik gemeld door mensen die onafhankelijk toezicht houden op de katoenoogst. Daaronder is één individu uit het uiterste noordwesten van het land, die beweerde dat ambtenaren hadden gedreigd met twintig jaar gevangenisstraf op beschuldiging van terrorisme, als hij zou doorgaan met onderzoek en activisme. "Bijna elke mensenrechtenactivist met wie we werken in Oezbekistan, wordt op een bepaald punt door iemand bedreigd," zei Swerdlow. "Er worden typische oude Sovjetpraktijken gebruikt in Oezbekistan. Een terrorisme-aanklacht is een heel handige, vaag en veel te breed instrument voor de Oezbeekse overheid (en de president in het bijzonder), die het de laatste twintig jaar gebruikt om activisten bang te maken en stil te krijgen."

De volledige katoencontracten zijn te lezen op Scribd.