Zwarte sneeuw jaagt inwoners van deze Siberische stad naar Canada

Inheemse volkeren en mensen van kleur worden onevenredig hard getroffen door de wereldwijde klimaatcrisis. Maar in de media en activistische bewegingen worden ze vaak vergeten of uitgesloten. Dit is Tipping Point, een nieuwe serie van VICE waarin we verhalen behandelen over klimaatrechtvaardigheid, die we als het even kan laten vertellen door de mensen die de grimmige realiteit van onze veranderende aarde zelf ervaren.

Een aantal inwoners, waaronder Alexandrovna, hebben aan de Canadese premier Justin Trudeau gevraagd om hen het land binnen te laten als klimaatvluchtelingen. Dat werd onlangs gemeld door CBC News.

“Op dit moment is er in een regio in Rusland een vreselijke ecologische catastrofe ontstaan,” zei Alexandrovna afgelopen juni in een video, waarin de inwoners van Kiseljovsk hun verzoek deden. “En dat komt door de dagbouw-kolenmijn.”

De omstandigheden van de stad werden afgelopen februari landelijk nieuws, toen de beelden van de donkere sneeuwstormen en vuile ijspegels overal op de Russische televisie te zien waren en omschreven werden als “post-apocalyptisch”. In juli bracht Pussy Riot, de Russische feministische punkgroep, het nummer Black Snow uit. “The acid rain hasn’t fucking stopped since last year / my eyes are being corroded,” luidt de grimmige tekst. Nadya Tolokonniva, lid van de groep, veroordeelde de “ondraaglijke leefomstandigheden” in een open brief aan de Russische president Vladimir Poetin.

In de video, die verscheen op een Russisch youtubekanaal over het leven in Kiseljovsk, zijn vooral vrouwen te zien. Om de beurt lezen ze hun schrijnende getuigenissen van velletjes papier. Hun stemmen gaan deels verloren in de wind en sommigen hebben hun kinderen meegenomen. Op een gegeven moment vergelijkt Alexandrovna de omstandigheden in Kiseljovsk met die van een gaskamer.

“We rochelen in de stad door de kool,” zegt inwoner Uliya Gennadievna Vitzenko in de video. “Onze kinderen zijn bijna de hele winter uitgeput.”

Rusland is een van de landen waar burgers juridische bescherming zoeken tegen de ondergang van het milieu. Maar de wettelijke kaders die bepalen wie bescherming verdient, en waartegen, zijn helaas niet voorbereid op deze catastrofale ontwikkelingen.

De term ‘klimaatvluchteling’ bestaat niet onder internationaal recht, zegt Izzie Ramirez tegen VICE, hoewel er wereldwijd wel steeds meer rechtszaken over de klimaatverandering zijn. In het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties uit 1951 wordt ‘vluchteling’ gedefinieerd als iemand die een internationale grens oversteekt, wegens “een gegronde angst om vervolgd te worden wegens zijn of haar ras, religie, nationaliteit, lidmaatschap van een bepaalde sociale groep of politieke mening.”

De groep uit Kiseljovsk heeft andere definities. Ecologisch gezien heeft de mijnbouw de stad verwoest, maar dat is niet per se een symptoom van klimaatverandering. Toch zijn hun omstandigheden een voorbeeld van hoe ingewikkeld de klimaatcrisis tegenwoordig is. Je kunt zien hoe de slachtoffers van de fossiele brandstoffen verwant zijn aan degenen die schade ondervinden van de effecten op het milieu.

“Het lijkt erop dat deze inwoners een mengeling zijn van mensen die door ontwikkeling verdreven worden en mensen die door het milieu verdreven worden,” zegt Elizabeth Ferris, een onderzoeker aan het Institute for the Study of International Migration van Georgetown University. “Beide groepen worden beschouwd als ‘interne ontheemden’.”

“In de toekomst zullen mensen misschien creatieve argumenten bedenken om de definitie van ‘vluchteling’ uit te breiden, maar dat zal niet gebeuren door dit kolenmijnincident,” zegt Raj Sharma, een immigratieadvocaat uit Calgary. Dit is volgens hem wel “een voorbode van de dingen die gaan komen.”

Kiseljovsk is een stad met 90.000 inwoners en ligt midden in Koezbass, een regio die het “kolenhart van Rusland” wordt genoemd. De ondergrondse aders bevatten naar schatting 725 miljard ton steenkool, wat al sinds het Sovjettijdperk wordt opgegraven. Tegenwoordig levert Koezbass volgens een rapport uit 2015 van de Russische milieugroep Ecodefense 60 procent van de Russische voorraad.

De inwoners van de stad zeggen dat Koezbass door deze gretigheid niet meer gezond en veilig is. “Er zijn in onze regio veel ziektegevallen,” zegt een moeder van vier kinderen in de video.

Volgens Ecodefense sterven de mensen in Koezbass overweldigend jong. Vergeleken met de nationale gemiddelden hebben ze vaker last van vijftien soorten kanker, tuberculose en aangeboren afwijkingen. Volgens het VN-Ontwikkelingsprogramma was Kiseljovsk een van vijf steden in Koezbass met de slechtste luchtkwaliteit. Het drinkwater in de regio was verontreinigd met metalen en het eten bevatte “buitensporige concentraties” lood, cadmium, kwik en arseen.

“Onze regering scheldt de gigantische schulden van andere landen vrij,” zegt Alexandrovna in de video. “Maar ze zijn vergeten dat wij ook mensen en kinderen zijn die leven. Wij hebben niemand kwaad gedaan, dus waarom leven we in zulke ondraaglijke omstandigheden?”

Koezbass is zo verontreinigd, omdat de mijnbouw in open groeves gebeurt, in plaats van in ondergrondse tunnels. Zeventig tot tachtig procent van de mijnbouwactiviteiten in de regio maakt gebruik van zulke zogenaamde dagbouw, volgens een gezamenlijk rapport uit 2018 van de milieurechtenorganisatie Fern en het Coal Action Network.

Op dit moment woont tachtig procent van de mensen in Koezbass naar een mijnbouwproject, schat Ecodefense. En de kolenindustrie moderniseert heel erg langzaam. Verandering wordt zelfs ondermijnd door ambtenaren die het probleem willen verbergen – zoals letterlijk het geval was in 2018, toen de Russische autoriteiten de zwarte sneeuw in Myski oververfden.

“Honderdduizenden mensen worden getroffen door de mijnbouw, omdat ze heel dicht bij de mijnen wonen, waar mensen eigenlijk niet zouden moeten wonen,” zegt Vladimir Slivyak, covoorzitter van Ecodefense. “Het is niet veilig om je daarover uit te spreken, dus de mensen uit Kiseljovsk hebben een buitengewone stap gezet om de aandacht op hun situatie te vestigen door asiel aan te vragen.”

Er hebben zich sinds de eerste video meer mensen uit Kiseljovsk uitgesproken op Youtube. Een persoon vroeg Poetin direct om hulp. De groep zegt dat Canada – “met zijn sneeuw, kou en bijna wilde natuur” – een ideaal nieuw thuis zou zijn. Wellicht geen paradijs, maar een plek die hen eraan herinnert wat ze mogelijk ooit zullen achterlaten.

Toen we naar aanleiding van de eerste video contact opnamen met Trudeau, zei een woordvoerder per e-mail “dat het ongepast zou zijn om commentaar te geven op een specifiek geval.”

De groep uit Kiseljovsk zegt dat ze een brief naar de Canadese ambassade in Moskou hebben gestuurd. De ambassade heeft per e-mail bevestigd dat ze erop hebben gereageerd, maar “ze geen correspondentie bekendmaken.”

Als de inwoners van Kiseljovsk het hervestigingsproces willen beginnen, moeten ze een aanvraag indienen bij een verwijzingsbureau, zoals het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties. Maar ze kunnen geen vluchteling worden als ze nog in hun thuisland wonen.

Praktisch gezien is het onduidelijk of de Siberiërs een kans maken om vluchtelingen, migranten of zelfs interne ontheemden te worden.

“De uitdaging met Canada is dat ons vluchtelingenbeleid klimaatredenen niet als geldige basis erkent om bescherming te zoeken [met een paar uitzonderingen],” zegt Sharry Aiken, een hoogleraar rechten aan Queen’s University die al verschillende vluchtelingenzaken heeft gevoerd met het hooggerechtshof van Canada. “Het lijdt geen twijfel dat onze wetten en ons beleid moeten worden aangepast aan deze nieuwe realiteit.”

Uit een rapport van de Canadese overheid uit 2010 blijkt dat ze die realiteit al voorspelden. Er staat in dat de overheid de mogelijkheid heeft “om een ordelijke en effectieve reactie op de komende crisis te plannen.”

Maar iedereen moet wel rekening houden met het argument van de VN-Vluchtelingenorganisatie dat slachtoffers van de klimaatveranderingen meestal worden gediskwalificeerd om vluchteling te worden, omdat “mensen zich voornamelijk binnen een land verplaatsen, voordat ze een internationale grens overgaan.”

“We zijn mensen, en we hebben kinderen, en we willen gewoon leven,” concludeerde Tatiana, een andere inwoner van Kiseljovsk. “We kunnen nuttig zijn voor Canada, aangezien Rusland ons gewoon is vergeten.”

Meld je aan voor onze Climate Coverage Now-nieuwsbrief als je onze klimaatverhalen van over de hele wereld wil ontvangen. Als je geen zin hebt om te wachten: lees hier wat we tot nu toe hebben geschreven over de klimaatcrisis .

Volg Sarah Emerson op Twitter.