De Berlijnse pornoscene is rete-experimenteel en ook nog eens heel gezellig

Tegen de tijd dat ik bij Mad Kate’s woon- en werkplek aankom, in de Berlijnse wijk Kreuzberg, zijn de meeste pornomakers die ze heeft uitgenodigd om met ons te praten er al. Tussen uitpuilende kledingrekken vol kostuums, maskers van papier-maché en een muur vol stukken versplinterde spiegel, zit iedereen bij te praten. “Hoe gaat het met de planning voor shoot van morgen?” “Die scène die we vorige week schoten was zo goed, echt heel geil.”

De groep porno-acteurs, regisseurs, producenten en kunstenaars die hier voor ons interview verzameld zijn, komen uit alle hoeken van de wereld. Performancekunstenaar, sekswerker en muzikant Mad Kate is Amerikaans, net als producent en filmmaker Harvey Rabbit, die zowel expliciete als niet-expliciete films maakt. Filmmaker en journalist Marit Östberg is Zweeds, en pornomaker en sekswerker Emy Fem komt uit Oostenrijk. Er zijn ook een paar Duitsers aanwezig: Theo Meow, Candy Flip en Finn Peaxx, allemaal van het Meow Meow-pornocollectief, die ‘psychedelische porno’ maken – korte films waarin bijvoorbeeld een vreemd ritueel met aspic plaatsvindt, of een surrealistische ontmoeting tussen een meisje en een octopus.

Berlijn is een zeldzaam gastvrije plek voor radicale nieuwe perspectieven binnen de pornowereld, die doorgaans wordt gedomineerd door een platte, commerciële insteek. Films die hier gemaakt worden komen vaak voort uit queer- of feministische perspectieven, en politieke discussies over arbeid, kapitalisme en privilege zijn belangrijk voor de deelnemers. Door de jaren heen heeft deze gemeenschap een scene opgebouwd met een radicaal punkethos, die vaak meer tegen experimentele film aanleunt dan de rechttoe-rechtaan wereld van doorsnee porno.

“Ik heb het idee dat mensen hier erg uiteenlopende achtergronden en genders hebben,” zegt Emy Fem, een transgender actrice en -activiste die zichzelf omschrijft als ‘diesel femme’. “Het kan zomaar gebeuren dat je dezelfde persoon in verschillende films ziet acteren, met verschillende partners. Na tien jaar porno maken heeft iedereen het wel een keer met elkaar gedaan.”

Er klinkt gelach door de kamer en Harvey Rabbit roept: “Ik heb met helemaal niemand seks gehad!”

Internationale artiesten en kunstenaars vormen een belangrijke deel van vrijwel elke creatieve scene in Berlijn – de lage huurprijzen trekken creatievelingen van over de hele wereld aan – en de pornowereld vormt hierop geen uitzondering. “Mijn kosten zijn een stuk lager dan toen ik nog in New York woonde, dus heb ik meer vrijheid om mensen te ontmoeten en voor de lol aan projecten te werken,” zegt muzikant en filmmaker Sky Deep, terwijl ze een slokje kruidenthee neemt.

Ik ontmoet de Mexicaanse pornoactrice Lina Bembe in het kantoorpand waar Ersties zit, een pornosite die zich op vrouwen richt. Ze is hier vandaag om het over ASMR te hebben in de podcast van Ersties.

“Qua geld is het in Berlijn zoveel makkelijker om te leven dan in andere grote steden,” zegt ze. “Ik weet niet of ik ook tijd zou hebben om dingen te maken als ik in Londen zou wonen.”

Paulita Pappel, een actrice die ook regisseert en produceert, werkt ook bij Ersties. In 2006 verhuisde ze van Spanje naar Berlijn, “de plek waar pornodromen uitkomen.” Dat heeft niet alleen met de lage huurprijzen te maken: de stad heeft een lange geschiedenis met seksuele vrijheid. Zo had je in 1920 het Instituut voor Seksuologie van Magnus Hirschfeld, waar baanbrekend onderzoek werd gedaan naar homo- en transseksualiteit. Hoewel het instituut in 1933 door de nazi’s werd gesloten, keerde deze open geest terug na de oorlog.

West-Berlijn was een soort speeltuin voor homoseksuele mensen, al was homoseksualiteit technisch gezien tot 1969 illegaal. Het verbod op het homoseksuele relaties was aan de andere kant van de muur een jaar eerder al opgeheven, al werden homo’s tot 1989 in de gaten gehouden en lastiggevallen door de Stasi.

Vandaag de dag is dat speeltuin-gevoel er nog steeds. Er zijn regelmatig vertoningen van queer pornofilms, waar openlijk voor wordt geadverteerd en die druk worden bezocht. Net als in Nederland is sekswerk in Duitsland legaal, hoewel er sinds kort een wet is ingevoerd die het sekswerkers verplicht zich te laten registreren.

“Berlijn is al jarenlang een plek voor seksuele experimentatie en acceptatie,” zegt Pappel. Je hebt een vergunning nodig om in het openbaar te filmen, maar daar wordt niet heel streng op toegezien. Als voorbeeld vertelt ze een verhaal over een vriendin van haar die ergens een seksscène opnam in een auto. “Zonder vergunning,” lacht ze. “De politie kwam langs en die zeiden: ‘Het maakt ons niet uit wat je aan het doen bent, maar je mag hier niet parkeren.’ Dat was het!”

Zonder financiële- of sociale druk hebben pornofilmmakers de ruimte om te experimenteren. Er heerst een DIY-mentaliteit en creatieve vrijheid verkiezen boven financieel gewin is een belangrijk goed. Zoals Emy Fem zegt: “Het is een bijzonder voorrecht om porno te kunnen maken zonder het voor het geld te moeten doen.”

Marit Östberg is het daarmee eens. Haar werk gaat net zoveel over emotionele grenzen en relaties als over seks. Haar film When We Are Together is een korte queer pornofilm over het maken van een pornofilm, en gaat over haar eigen ingewikkelde verlangens op een reis die langs woonwagenkampen en seksclubs voert.

Mensen in de pornogemeenschap werken vaak samen en wisselen diensten uit. Volgens de groep bij Mad Kate thuis zijn er een of twee camera’s in omloop die voor een heleboel films van verschillende makers worden gebruikt. “Een klein middelvingertje naar het kapitalisme,” noemt Östberg het.

Veel mensen in deze scene zien hun werk als artistiek of activistisch. “De meesten van ons maken porno uit activistische overwegingen,” zegt Theo Meow. “Meestal als ik porno maak verdien ik niks – sterker nog, het komt vaker voor dat ik geld verlies.”

Ik ga langs bij dominatrix en pornoactrice Sadie Lune, die tot voor kort een studioruimte huurde in Neukölln. Samen met anderen uit de pornogemeeschap gebruikt ze de kelder van een voormalig kantoorgebouw als een multifunctioneel pand voor meetings en opnames.

Toen Lune tien jaar geleden voor het eerst als toerist in Berlijn was, werkte ze al wel in de porno-industrie, maar zag ze zichzelf nog niet als filmmaker. Het Berlin Porn Film Festival overtuigde haar ervan om in Berlijn te blijven. “Ik was zo verrast door de gemeenschap en alles. Vanaf dat moment wilde ik elk jaar een film maken, alleen al om deel uit te maken van dat filmfestival.”

Ze was niet de enige. Veel pornomakers erkennen hoe belangrijk het Porn Film Festival is geweest voor hun carrière. Naast een plek om pornofilms te kijken, is het festival ook een van de belangrijkste Europese evenementen voor de pornogemeenschap. Het festival vindt plaats in Moviemento, de oudste nog operationele bioscoop in Berlijn, gelegen in een van de drukste straten van Kreuzberg, Kottbusser Damm. Het festival laat ook goed zien waar de Berlijnse pornoscene om draait: feministische- en queer perspectieven worden gevierd, net als DIY- en experimenteel werk. Volgens hun eigen cijfers is meer dan de helft van de bezoekers vrouw – in tegenstelling tot de samenstelling van mainstream pornoconsumenten. “Het is de laatste jaren erg populair geworden,” zegt Theo Meow.

Uit mijn gesprekken blijkt ook dat de omstandigheden die deze speelse, chaotische scene hebben gecreëerd aan het veranderen zijn. De huurprijzen stijgen, en Lune en de anderen vertellen dat veel van de leegstaande ruimtes die ze gebruikten om films te schieten nu worden opgekocht en gerenoveerd door vastgoedontwikkelaars. Tegelijkertijd zijn er op andere plekken in Europa eveneens politiek bewuste, onafhankelijke pornoplatformen, zoals Erika Lust’s XConfessions in Barcelona, met grotere budgetten voor hun internationale producties. Hierdoor verschuiven de economische verwachtingen, zelfs in de hechte Berlijnse pornofamilie.

“Ik heb het idee dat we onze naïveteit aan het verliezen zijn,” vertelt Lune. Goedkope en toegankelijke technologie heeft het makkelijker gemaakt om films te maken die er professioneel uitzien. “Iedereen is het het gewend dat films er gelikt uitzien.” Toch ziet ze dat niet per se als iets negatiefs.

Ondanks deze veranderende omstandigheden benadrukken leden van de gemeenschap het wederzijdse respect en de inclusiviteit die de spirituele kern van de porno-scene in Berlijn vormen. Het is nog steeds een gastvrije omgeving voor mensen met meer enthousiasme dan ervaring.

“Het kan zomaar gebeuren dat je met een queer vriend die geen cent te makken heeft zit te praten, die je heel enthousiast vertelt over een of ander radicaal concept voor een pornofilm, en je aanbiedt om het te helpen maken,” zegt Lune. “We worden allemaal opgewonden – op creatieve, politieke en misschien seksuele (maar zeker niet alleen financiële) wijze – van het maken van expliciete, seksuele films. Dat is wat zo mooi is aan deze gemeenschap.