De stad in Kosovo die door de burgeroorlog in twee werd gescheurd

Europa is een unie, maar ook een rommelige verzameling van landen met elk hun eigen wetten, talen, waarden, drugsbeleid, minimumloon, streekgerechten, en moppen over buurlanden. Je leven kan totaal anders zijn, afhankelijk van aan welke kant van een grens je bent opgegroeid - zelfs binnen de EU. Daarom maakten we de reeks 'Grenzen van Europa', vol verhalen die laten zien welke invloed de landsgrenzen die Europa verdelen en omringen hebben op de levens van de mensen die er wonen.

De burgeroorlog die in 1998 en 1999 tussen Serviërs en Albanezen in Kosovo woedde, zorgde voor een heftige verdeeldheid die nog steeds voelbaar is in het Zuidoost-Europese land. Hoewel de oorlog het gehele land verscheurde, is de kloof vooral fysiek te zien in de stad Mitrovica. De stad heet eigenlijk Kosovska Mitrovica (Servisch) of Mitrovicë (Albanees), maar om het niet te ingewikkeld te maken gebruiken we de naam Mitrovica.

De stad ligt aan de Ibar, een rivier die het noordelijke deel van het zuidelijke deel scheidt. In het noorden vind je de Serviërs, en in het zuiden de Albanezen. De twee delen zijn met elkaar verbonden door vier bruggen, hoewel ‘verbonden’ misschien niet helemaal het juiste woord is.

De oorlog verdeelde niet alleen mensen; ook straten, pleinen, winkelcentra en zelfs begraafplaatsen werden opgebroken. Maar in Mitrovica vind je één uitzondering op die regel: bovenop een heuvel die uitkijkt over de stad staat een monument dat de twee delen verenigt. Het monument is een beeld bestaande uit twee kolommen met daarbovenop een mijnwagen. Eén kolom staat voor de Serviërs, de andere verbeeldt de Albanezen. Aanvankelijk werd het monument hier geplaatst om mijnwerkers te eren die een aantal kilometer van Mitrovica in de mijnen van Trepča werkten. Naast het feit dat deze mijnen de belangrijkste bron van inkomsten voor deze stad vormden, speelden ze een belangrijke rol in de economie van heel Joegoslavië.

De lokale voetbalclub werd zelfs naar de mijnen vernoemd. Tot 1999 was er slechts één FC Trepča in Mitrovica, maar na de oorlog werd ook de club onder de twee zijden van de rivier verdeeld. Vandaag de dag heeft zowel de Albanese als de Servische kant van de stad een voetbalclub met dezelfde naam, en beide beweren dat hun club de directe voortzetting is van de oorspronkelijke voetbalclub.

FC Trepča in het zuidelijke, Albanese deel van de stad speelt hun thuiswedstrijden in een omgebouwd Olympisch Stadion, wat momenteel het grootste stadion in Kosovo is. Het stadion is vernoemd naar Adem Jashari, een van de oprichters van het Bevrijdingsleger van Kosovo.

Ajet Shosholli, een legendarische Kosovaarse voetballer, coachte de 'gouden jongens' van Trepča toen ze de Joegoslavische competitie wonnen en in 1977-1978 in de finale van de Marshal Tito Cup in Belgrado speelden. Tegenwoordig is hij de directeur van de zuidelijke club. Wanneer ik met hem praat, vertelt Ajet me dat er momenteel alleen Albanezen voor de club spelen, maar dat het ook voor Serviërs geen probleem is om zich bij het team te voegen. De enige voorwaarde is dat ze graag bij de club willen horen en een goede baltechniek hebben. Ajet brengt regelmatig bezoekjes aan de noordelijke kant van de stad, bijvoorbeeld wanneer hij wandelingen maakt met zijn vrouw of koffie drinkt met collega’s en vrienden van vroeger. Volgens hem wordt de verdeeldheid tussen Serviërs en Albanezen dan ook vooral in stand gehouden door politici, met name door politici uit Belgrado. Als ik Ajet mag geloven, worden alle pogingen om de relaties tussen Serviërs en Albanezen te verbeteren de kop ingedrukt in het belang van politici aan beide kanten.

We drinken een kop koffie, waarna hij me meeneemt naar het Trepča-stadion. Hier laat hij me foto’s zien van het team dat hij coachte, bestaande uit spelers van alle verschillende nationaliteiten waaruit het voormalige Joegoslavië bestond. Hij vertelt me dat hij vol weemoed terugdenkt aan de eenheid die vroeger rond de club hing, in de tijd dat FC Trepča zowel onder Serviërs als Albanezen nog aanhangers had.

Wanneer we richting het stadion rijden, zegt Ajet dat ik de auto beter niet voor de hoofdingang kan parkeren – gewoon, voor de zekerheid. De auto van mijn fixer heeft namelijk een kentekenplaat uit Belgrado. Hoewel onze Opel al dagenlang zonder problemen door het Albanese deel van de stad rijdt, bestaat er volgens Ajet nog steeds een kans dat de auto wordt vernield. Jonge mensen – met name degenen die na de oorlog geboren zijn – voelen volgens hem evenveel haat voor ‘de ander’ als hun ouders. Ze hebben die haatgevoelens geërfd, legt Ajet uit.

Even later maak ik kennis met Milan, een jonge Serviër uit het noorden van de stad. Hij volgt een opleiding tot grafisch ontwerper en is lid van het Mitrovica Innovation Centre, een ngo die al drie jaar actief is in de stad en lezingen, festivals en workshops organiseert.

Over het algemeen komen er jongeren van beide kanten van de rivier op deze workshops af. Samen met een aantal organisaties uit het zuidelijke deel van de stad zette het Mitrovica Innovation Centre vorig jaar een graffitikamp op, waar zowel Serviërs als Albanezen aan deelnamen. Milan vertelt me teleurgesteld dat alle kameraadschap en vriendelijkheid die tijdens het project werd opgebouwd, even snel weer verdween op het moment dat het kamp tot een einde kwam.

Albanese kunstenaars en jongeren wagen het doorgaans bijna nooit om de brug naar de noordkant van de stad over te steken, maar tegelijkertijd zal je Milan zelf ook amper in het zuiden zien. Hij heeft geen vrienden aan die kant van de rivier, dus heeft hij er weinig te zoeken.

Volgens Milan is de taalbarrière de grootste reden waarom jongeren van beide kanten onderling niet zoveel contact hebben als voorgaande generaties. Vroeger kregen Albanese kinderen nog Servische les op school, of leerden ze de taal simpelweg door met elkaar rond te hangen. Dat komt tegenwoordig bijna niet meer voor.

De vier bruggen die beide kanten van de rivier verbinden, worden nu vrijwel alleen nog maar overgestoken voor zaken. Voor vriendschap of plezier blijven mensen aan hun eigen kant, vertelt mijn fixer Ješa me. Die bruggen worden bewaakt door Kosovo Force (of KFOR), een door de NAVO geleide vredesmacht die op dit moment nog steeds verantwoordelijk is voor het behouden van de veiligheid in Kosovo. Wanneer de nacht valt tijdens mijn bezoek, is het aan Italiaanse carabinieri om hun posities in te nemen en de bruggen te bemannen. Er loopt geen officiële grens door Mitrovica, want uiteindelijk maakt alles deel uit van Kosovo. Maar desondanks blijft iedereen aan hun eigen kant, met hun eigen mensen.

Scroll naar beneden voor meer foto’s van Mitrovica.

Schrijf je in voor onze newsletter, en krijg elke zaterdag onze beste verhalen, video’s en fotoreeksen.

Volg VICE België razendsnel op Instagram.