Hoe ik als kind seksueel werd misbruikt door een ander kind

"Nu moet je met je mond om mijn plasser, zo – en dan omlaag en omhoog." "Nee, dat wil ik niet." "Jawel, je moet. Anders zeg ik tegen je moeder dat je snoepjes hebt gestolen bij de supermarkt."

Ik was 4 jaar en was net voor het eerst gedwongen mijn eveneens 4-jarige speelmaatje te pijpen. Er zouden nog vele keren volgen.

Joost*, de jongen die me van mijn vierde tot zevende levensjaar bijna wekelijks seksueel misbruikte, was mijn speelmaatje. Mijn moeder werkte parttime en op de dagen dat zij aan het werk was, werd ik naar een oppas verderop in mijn geboortedorp gebracht. Meestal had ik het er reuze naar mijn zin: in dit deel van het dorp woonden – in tegenstelling tot in mijn eigen straat – minstens tien kinderen van mijn leeftijd. Hier had ik altijd iemand om mee te spelen.

Joost leek de onschuld zelve, met helderblauwe ogen en een blond bloempotkapsel. Zijn ouders hadden een eigen zaak en waren overdag dus nooit thuis. Hij had een oudere broer, Sander*, die een oogje in het zeil diende te houden, maar ik kan me niet herinneren dat hij zich ook maar één keer met ons bemoeid heeft. Sander deed weinig anders dan heel veel sigaretten roken. En porno kijken. Open en bloot in de woonkamer, want zijn ouders waren er toch niet. Ik was 4 en had überhaupt geen idee wat seks was.

"Wat doen die mensen, Joost?," vroeg ik toen we de woonkamer in kwamen lopen en Sander weer eens gebiologeerd naar twee seksende mensen op het beeldscherm staarde. "Die mensen vinden elkaar lief. Dat doe je als je elkaar lief vindt," antwoordde hij. Dat had Sander hem verteld. Raar, dacht ik. Waarom waren mijn ouders daar nog nooit over begonnen? In dit huis leek seks een constant aanwezig iets te zijn, terwijl dat bij ons thuis helemaal niet zo was.

Na die eerste keer zag hij steeds vaker zijn kans schoon om weer misbruik van me te maken. De orale 'seks' ging geleidelijk over in penetratie. Eerst alleen door Joost zelf, later ook met objecten. Toen ik een stuk ouder was, heb ik erg geworsteld met de vraag of hij wist wat hij me aandeed. Ik ben er – ondanks het feit dat we allebei nog heel jong waren – van overtuigd dat hij ergens wist dat hij fout zat. Altijd stribbelde ik weer tegen, en altijd kwam hij weer met dreigementen op de proppen. "Ik zeg tegen je moeder dat je onze tv kapot hebt gemaakt." "Ik vertel je moeder dat je geld uit haar portemonnee hebt gepikt." Nooit op waarheid gebaseerd en dus had ik in theorie weinig te vrezen, maar als kleuter is je relativeringsvermogen nog niet toereikend genoeg om je dat te realiseren.

Wanneer hij me weer eens dwong aan hem te zitten, zette hij eerst standaard een heel fort aan kussens in elkaar, om zo te voorkomen betrapt te worden wanneer iemand onverhoopt zijn slaapkamer binnen zou komen wandelen. Dit deed bij mij – hoe klein ik ook was – de nodige alarmbellen rinkelen. Als het zo normaal was als hij altijd beweerde, waarom dwong hij me dan altijd zo stiekem te doen? Waarom verzekerde hij me er iedere keer van toch vooral niets tegen mijn ouders te zeggen? En waarom reageerde Sander, zijn oudere broer, zo gechoqueerd toen hij ons inderdaad een keer betrapte? Vragen die ik in mijn eentje onmogelijk beantwoorden kon.

Mijn vriendschap met Joost was enorm dubbelzinnig: soms veranderde hij in een roofachtig monster dat eropuit was om mij pijn te doen, maar veel vaker bouwden we hutten, gingen we skeeleren of kikkers vangen, en had ik het prima naar mijn zin. Op de een of andere manier had ik mezelf zover gekregen zijn twee gezichten als twee geheel verschillende personen te zien. Soms was hij mijn misbruiker, maar veel vaker was hij mijn speelmaatje, die absoluut geen kwaad in de zin had.

Het misbruik stopte toen ik 7 was. Ik kreeg een andere oppas die bij ons aan huis kwam, waardoor ik Joost buiten school eigenlijk weinig meer zag. Een paar jaar later heb ik een poging gedaan mijn moeder te vertellen wat me overkomen was. Van dat gesprek weet ik verder weinig meer, maar ik kan me nog wel herinneren dat ik het – ik denk uit schaamte – nogal bagatelliseerde; ik had het heel abstract over "misbruik", zonder in detail te treden. Ik vermoed dat mijn ouders hierdoor aangenomen hebben dat het om een gevalletje 'doktertje spelen' ging, want er is daarna nooit meer over gesproken. In ieder geval niet in mijn bijzijn.

In de jaren die volgden had ik last van nachtmerries en voelde ik me eigenlijk altijd vies. Ik ontwikkelde een diepe walging voor alles wat met seks en mijn eigen lichaam te maken had. Niet zelden nam ik drie keer per dag een douche, maar hoezeer ik mijn huid ook schraal boende, het hielp niets. Tot het einde van de basisschool waren Joost en ik klasgenoten, maar we repten met geen woord over wat er al die tijd geleden tussen ons voorgevallen was. Toch wist ik zeker dat hij het niet vergeten was. Toen we in groep 8 een keer een akkefietje hadden, nam hij me apart en zei hij: "Als jij nu je bek niet houdt, vertel ik de hele klas wat ik jou vroeger bij mij liet doen."

Inmiddels ben ik volwassen, heb ik al lange tijd een relatie en gaat het me – ogenschijnlijk – op vrijwel ieder vlak voor de wind. Toch heeft het misbruik nog altijd invloed op mijn dagelijkse doen en laten; binnen mijn relatie zal ik bijna nooit het initiatief tot seks nemen, omdat ik tijdens de seks altijd gespannen ben en last heb van flashbacks die me terugbrengen naar mijn kindertijd. Op 12-jarige leeftijd ontwikkelde ik een eetstoornis, die tot ver in mijn twintiger jaren heeft voortgeduurd. Ik vond het een ondraaglijke gedachte om opgesloten te zitten in een lichaam waar zulke walgelijke dingen mee zijn gedaan.

Al die jaren is het misbruik een zwaar, walgelijk geheim geweest dat ik met me meedroeg, dat altijd aanwezig was en constant op mijn schouders drukte. Diep van binnen wist ik dat Joost me onrecht had aangedaan, maar uiteindelijk vond ik mezelf toch de meest schuldige partij in dit verhaal. Ik was toch diegene die iedere keer weer naar zijn huis toeging, waardoor ik mezelf in principe medeplichtig had gemaakt en groen licht had gegeven? En kan er überhaupt wel van 'misbruik' gesproken worden als de dader zo jong is? Was het inderdaad niet een uit de hand gelopen 'doktertje spelen'?

Ik besloot contact op te nemen met Ivonne Meeuwsen, die ook te maken heeft gehad met seksueel misbruik in haar jeugd, en nu een coachingsbedrijf runt waarmee ze volwassenen die als kind seksueel misbruikt zijn begeleidt.

Aan de telefoon vertelt Ivonne: "Een kwart van de daders die seksueel misbruik pleegt is minderjarig. Zelf heb ik ook regelmatig te maken met mensen die in hun jeugd misbruikt zijn door een minderjarige dader." Ik vraag Ivonne of het voor mensen die soortgelijk misbruik als ik mee hebben gemaakt nog lastiger is om over het misbruik te beginnen. "Ja," antwoordt ze, "en het taboe rondom seksueel misbruik ís al zo groot. Omdat het leeftijdsverschil tussen dader en slachtoffer in zulke gevallen ook kleiner is, heeft het slachtoffer nog vaker het idee dat hij of zij het zelf verdiend heeft, of met het misbruik akkoord is gegaan. Zeker als het om incest gaat waarbij het slachtoffer misbruikt is door een broertje of zusje, kun je je voorstellen dat de reactie van de ouders de situatie alleen nog maar gecompliceerder maakt; als ouder heb je dan niet alleen met het slachtoffer te maken, maar ook met de dader. De neiging om het dan te ontkennen wordt hierdoor alleen maar groter." Kinderen die door andere kinderen worden misbruikt en zich hierover uit durven te spreken, zijn trouwens niet de enigen die vaak niet geloofd worden. Ivonne legt uit: "In tachtig procent van de gevallen wordt het slachtoffer van seksueel misbruik de eerste keer dat ze erover praten niet geloofd. Wat tamelijk veel voorkomt is dat kinderen een proefballonnetje oplaten, en als dat niet gehoord, geloofd of verkeerd geïnterpreteerd wordt, doen ze vaak het zwijgen toe, tot ver in de volwassenheid."

Ik vraag Ivonne waar de lijn tussen doktertje spelen en misbruik ligt. "Dat baseer ik altijd op het feit of een slachtoffer er last van heeft gehad of niet. Als je door de dader tot stilzwijgen gemaand werd, is het eigenlijk altijd foute boel. Ook is het belangrijk om na te gaan of er sprake is van overwicht, de machtsverhoudingen die meespelen. Was het de held van de straat die het deed, of iemand met wie je gelijkwaardig speelde?"

Als ik haar vraag of het normaal is dat ik, toen ik mijn ouders over het misbruik probeerde te vertellen, de boel bagatelliseerde, legt ze uit: "Dat is heel logisch, en maakt onderdeel van het trauma uit. Op het moment dat je je ervaringen als slachtoffer heel groot maakt, hebben mensen de neiging je als 'zielig' te bestempelen, en dat wil je ook voorkomen. Als kinderen professionele hulp aangeboden krijgen, gebeurt het ook niet zelden dat ze zich daar toch weer aan onttrekken, omdat ze niet anders willen zijn. Mensen met goede bedoelingen in de omgeving van veel slachtoffers denken dat het daarmee afgehandeld is, en vragen er vervolgens nooit meer naar. Terwijl het juíst belangrijk is om ernaar te blijven informeren."

Tenslotte vraag ik Ivonne of het veelvoorkomend is dat het misbruik later ook invloed heeft op je seksleven. "Ja," legt ze uit, "het is voor slachtoffers bijna onmogelijk om na zulke ervaringen op een ongeschonden of verkennende manier met seks, relaties en zelfs vriendschappen om te gaan – eigenlijk alles waar bepaalde grenzen bij komen kijken. Gelukkig kun je, als je het verleden verwerkt hebt, een gezond en gelukkig leven leiden, ook op seksueel vlak."

Soms loop ik Joost tegen het lijf, als ik mijn ouders opzoek in mijn oude woonplaats. Als hij me in de gaten krijgt, staat het schaamrood hem op de kaken en weet hij niet hoe snel hij rechtsomkeert moet maken. Ik heb, door alle woede die ik door de jaren heen voor hem ontwikkeld heb, nog wel eens overwogen hem met het verleden te confronteren, al realiseerde ik me later dat ik geen inzicht heb in wat hem als kleuter gedreven heeft om zich op zo'n ongepaste manier aan mij op te dringen. Misschien is hij, voor hij besloot mij pijn te doen, zelf ook wel op een ongepaste manier aangeraakt. Waarschijnlijk zal ik daar nooit achter komen, en daar heb ik inmiddels vrede mee.

* Namen zijn gefingeerd en bekend bij de redactie

Ben je slachtoffer van seksueel geweld of misbruik, of vermoed je dat iemand uit je omgeving slachtoffer is? Neem contact op met Centrum Seksueel Geweld , of met Slachtofferhulp Nederland .