We vroegen Iraakse demonstranten wat ze van de dood van Soleimani vinden

Nadat de Iraanse generaal Qassem Soleimani vorige week vrijdag gedood werd door een Amerikaanse luchtaanval, zeiden veel mensen dat ons een Derde Wereldoorlog te wachten stond. Bij de aanval, die plaatsvond bij de Internationale Luchthaven Bagdad, kwamen ook negen andere mensen om, onder wie Abu Mahdi al-Muhandis – de tweede man achter de door Iran gesteunde Iraakse militiegroepering Popular Mobilization Forces (PMF).

Soleimani was het hoofd van de al-Quds-eenheid, een divisie van de Iraanse Revolutionaire Garde (IRG). Hij werd ook wel gezien als de op een na machtigste man van Iran, na ayatollah Ali Hosseini Khamenei.

Een Derde Wereldoorlog klinkt misschien wat heftig, maar het is wel degelijk reëel dat Iran met grof geschut op de aanval gaat reageren. Er is sindsdien ook al een hoop gebeurd. Zondag stemde het Iraakse parlement in om Amerikaanse troepen weg te sturen, omdat ze de moord zien als aanval op hun soevereiniteit, en op woensdag vuurde de Revolutionaire Garde 22 raketten op twee Amerikaanse militaire bases in Irak. “De meedogenloze wraak van de Revolutionaire Garde is begonnen,” schreef de legermacht in een verklaring op de app Telegram. Khamenei waarschuwde ondertussen dat de raketaanvallen nog niet genoeg waren om Soleimani’s dood te wreken.

Voordat Iran deze raketten had afgevuurd, had de VS al aangekondigd dat het 3500 extra soldaten naar het Midden-Oosten zou sturen, en werden alle Amerikaanse burgers die in Irak woonden verzocht om het land meteen te verlaten. Na de raketaanvallen tweette Donald Trump “All is well” en benadrukte hij dat de VS het sterkste leger ter wereld heeft. Woensdagavond gaf de president ook een toespraak op televisie, waarin hij zei dat de spanningen waarschijnlijk af zouden nemen.

Hoe de relatie tussen de VS en Iran er in de toekomst uit gaat zien wordt bepaald door de huidige machthebbers, maar de situatie in Irak blijft ondertussen erg ingewikkeld. Sinds begin oktober woedt er een golf van protesten in het land, waar tienduizenden demonstranten bij betrokken waren. In eerste instantie waren ze gericht op corruptie en de Iraanse bemoeienis met de Iraakse politiek, maar dat veranderde na de moord op Soleimani. Sommige Irakezen zien Soleimani’s dood als een positieve ontwikkeling, maar veel vrezen ook juist dat ze in een oorlog tussen de VS en Iran worden meegesleurd,

Ik bezocht afgelopen week meerdere demonstraties, om mensen te vragen wat ze denken dat de recente ontwikkelingen tot gevolgen zal hebben.

Montazer Mahdi, een 35-jarige Iraakse demonstrant die sinds oktober in Bagdad demonstreert, vertelde me afgelopen zaterdag dat hij denkt dat de dood van Soleimani geen grote gevolgen zal hebben voor de demonstraties. “De moord op Soleimani, die demonstranten als ‘saboteurs’ zag, zal geen invloed hebben op de toekomst van de beweging. Integendeel: we zullen door blijven gaan met demonstreren en voor onze rechten opkomen.”

Ahmed al-Khatib, een 26-jarige activist van Nasiriyah in Zuid-Irak die ik woensdag sprak, is het daar niet mee eens. “De dood van Soleimani heeft tot een tweedeling onder demonstranten geleid,” zei hij. Veel Iraakse sjiieten respecteerden de generaal namelijk ook, vanwege zijn strijd tegen IS. Al-Khatib denkt dat de beweging erdoor is verzwakt. “In ieder geval op dit moment.”

Op de dag na de dood van Soleimani, zei de 24-jarige Mohamed Qassem uit de Iraakse stad Basra, dat hij dit als “overwinning” zag – hij was er net zo blij mee als toen IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi werd vermoord. “Soleimani en Al-Baghdadi zijn allebei verantwoordelijk voor de dood van duizenden Irakezen,” zegt hij. “Iedereen moet weten dat Irak van de Irakezen is. Dus ik zou tegen Iran en de VS willen zeggen: als een van jullie een oorlog wil beginnen, moet je ons land verlaten en het ergens anders uitvechten.”

Iran steunt veel militaire missies van sjiitische parlementaire groepen in het Midden-Oosten, waaronder in Syrië, Irak, Libanon en Jemen, met als doel om zonder militaire interventie macht uit te oefenen. Soleimani was de grote strateeg achter deze operaties, en de militaire divisie die hij leidde – de al-Quds-eenheid – speelde een grote rol in het uitvoeren van deze plannen.

“Dat Soleimani in Irak zat, was net zo legaal als de aanwezigheid van buitenlandse experts uit de VS, of andere landen,” zei de 28-jarige Aly Abdel Salam zaterdag. Hij vond de dood van Soleimani een aanval op de Iraakse soevereiniteit, die de veiligheidsovereenkomst tussen Irak en de VS ondermijnt. “De moord zal tot meer escalaties en complicaties in leiden – niet alleen in Irak, maar ook in de rest van de regio. Het is van essentieel belang dat de VS vertrekt, aangezien ze de Iraakse soevereiniteit niet respecteren.”

Op dezelfde dag zei de 31-jarige Haider al-Shami dat hij de dood van Abu Mahdi al-Muhandis betreurde. “Soleimani had het misschien nog verdiend, al had hij onder geen enkele voorwaarde vermoord mogen worden op Iraaks grondgebied. Maar de dood van Al-Muhandis betreurde ik. Hij speelde een belangrijke rol in de bevrijding van Iraakse gebieden van IS. Er zit een groot verschil tussen de milities die Irakezen hebben vermoord en die voor het land hebben gevochten.”

Later die dag sprak ik met Mousa, een 28-jarige masterstudent die vindt dat de dood van Soleimani laat zien hoe weinig landen zich meer aantrekken van de internationale afspraken die na de Tweede Wereldoorlog zijn gemaakt. “De manier waarop hij is vermoord – hij kwam van het vliegveld en bevond zich in een land dat ogenschijnlijk soeverein is – is onethisch, illegaal en beangstigend,” zei hij. Soleimani vond hij dan wel een dubieus persoon, maar geen enkel ander land heeft volgens hem een slechtere invloed op Irak dan de VS. “Als ik tussen Iran en Amerika zou moeten kiezen, dan ben ik vooral tegen Amerika. De Amerikaanse invasie is de bron van al het kwaad, en alles wat ze vernietigd hebben kun je niet zomaar herstellen.”

Nadat Iran de raketten had afgevuurd op de Amerikaanse bases, vertelde Ahmed al-Khatib me dat hij denkt dat het wel weer wat gaat afkoelen. “Ik denk niet dat de VS hierop gaat reageren – niemand is erbij gebaat om een oorlog te beginnen,” zei hij. “De reactie van Iran was ingecalculeerd, en er zijn geen slachtoffers gevallen. Dat heeft Trump ook in zijn toespraak bevestigd. We zijn bang dat Irak de enige verliezer is.”

Ali Karim, die 24 jaar oud is en uit Basra komt, maakt zich zorgen over economische sancties, zoals Trump zei nadat het Iraakse parlement had aangegeven dat de Amerikaanse troepen te lang op hun gebied waren geweest. “Als dat gebeurt, zullen er grote gaten in de staatsbegroting ontstaan,” zegt Karim. “We zullen het dan economisch nog slechter krijgen dan toen de VS in de jaren negentig een blokkade oplegde aan Irak. Toen was het veel beter gesteld met de landbouw en industriële sector van Irak, terwijl het land vandaag volledig afhankelijk is van olie. Dat is op zichzelf al een groot probleem.”

Karim vindt niet dat het parlement de VS weg had moeten sturen, omdat hij het ziet als simpele reactie op de aanval, in plaats van een stap die in het belang van het land is. “We staan aan de kant van Iran noch Amerika,” zegt hij. “We willen met iedereen bevriend blijven, en geen kant kiezen. Zeker niet als dat ten koste gaat van de levens van Irakezen, en de soevereiniteit van het land.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE AR.