Fotograaf Chloé Besnard volgde 5 jaar lang Anna’s transitie

De rookruimte van het Saint-Luc Instituut in Doornik was voor Anna en Chloé de plek waar ze tijdens hun studie regelmatig afspraken. Wie zou nu nog het sociale aspect van roken durven te ontkennen? Hun vriendschap zorgde voor een wederzijds vertrouwen en gaf Anna de moed om te worden wie ze nu is. Met haar camera volgde Chloé de veranderingen van Anna voor, tijdens en na haar transitie. Door de foto’s zag ze wie ze was en werd ze zich bewust van haar identiteit.

VICE :Anna, wanneer werd je bewust van je identiteit en overwoog je een transitie?
Anna: Heel vroeg al, van kinds af aan. Maar over mijn hormonale en fysieke transitie begon ik pas na te denken toen ik Chloé ontmoette. Zij gaf mij de moed om de eerste stap te zetten. Ik was ongeveer 15 jaar. In mijn hoofd was ik al langer bezig met mijn transitie maar de vriendschap met Chloé versnelde het proces.

Was het toeval of was dat nodig om in een hogere versnelling te komen?
Anna: Chloé gaf mij zelfvertrouwen. Voorheen verstopte ik mijn gevoel achter slot en grendel. Ik ervoer mijn situatie altijd als een handicap en Chloé was de eerste persoon die mij heeft laten inzien dat ik mooi en interessant ben in plaats van… monsterlijk. Misschien is het hard om te zeggen, maar ik denk dat veel mensen daar zo over denken. Chloé was de eerste die het toeliet om mezelf te accepteren, die mij het gevoel gaf dat ik er mocht zijn.

Dus nog voordat de foto’s hun intrede maakten, was de basis van dat gevoel al gelegd.
Anna: Absoluut.

Wanneer begon je met zoeken naar de mogelijkheden en klinische procedures?
Anna: Zonder dat mijn ouders ervan wisten, was ik daar al lange tijd mee bezig. Bij Saint-Luc kreeg ik hulp; ik had een leraar die naar mijn verhaal luisterde. Ik vroeg haar om advies en zij bracht me in contact met mensen die mij op hun beurt weer verder adviseerden. Tot mijn 18e bleef het alleen bij voorbereidingen. Ik kon toch niets doen zonder de toestemming van mijn ouders. Ik wachtte tot ik meerderjarig was en maakte het nieuws op mijn 18e verjaardag bekend. Er volgde een periode waarin er veel over gepraat werd en waarin ik de eerste artsen en endocrinoloog ontmoette.

Wanneer werden de eerste foto’s genomen?
Chloé: In het eerste jaar op Saint-Luc was ik bezig met een project: ‘het mannelijke en het vrouwelijke’. Ik had Anna in de rokersruimte zien zitten en stapte op haar af. Omdat ze iets heel androgyn had, wist ik niet of ze een man of een vrouw was. Toen we elkaar met regelmaat begonnen te zien, verliep de rest vanzelf. De voortgang van de transitie werd voor zowel Anna als voor mezelf heel belangrijk. Bij het maken van de eerste foto’s trok Anna mijn kleding aan en maakten we vooral veel lol. Zo is het allemaal begonnen.

Uiteindelijk hebben we dat 4-5 jaar volgehouden. Onze vriendschap groeide en daardoor konden we de foto’s op de juiste manier overbrengen zonder dat het te veel op een documentaire over haar leven begon te lijken. We waren in het begin wat terughoudend. Ik was totaal onbekend met het onderwerp en begon aan het project zonder te weten wat het inhield en zonder enige voorbereidingen. Eigenlijk wisten we op dat moment nog niet dat er ook daadwerkelijk een fysieke transformatie zou gaan plaatsvinden. Ik wilde niet te veel in Anna’s privacy gaan wroeten. Het is al een zwaar en krachtig onderwerp op zich.

Ik ben geen wiskundige, maar je zegt dat het project 4-5 jaar heeft geduurd en dat je een studie hebt afgerond; betekent dit dat het verder ging na je opleiding aan Saint-Luc?
Chloé: Ja, we zijn het project begonnen tijdens mijn studie aan Saint-Luc. Gedurende mijn studie concentreerde ik mij volledig op dit project, maar toen het langzaam duidelijk werd dat het een langetermijnproject was en dat er een evolutie bij Anna begon plaats te vinden, besloten we ermee door te gaan.

Is het nu af?
Chloé: We dachten dat het tegen deze tijd wel afgerond zou zijn en dat we een boek konden uitbrengen met het resultaat. Maar het moment om te stoppen bleek nog niet daar. De transitie heeft nog een “hierna”, een soort nasleep, en dat is heel interessant om te zien. Momenteel heeft de pandemie het project stilgelegd.

Wat waren de grootste uitdagingen als fotograaf?
Chloé: Er was een personage dat ik moest begrijpen; ik was aanvankelijk geïntimideerd door Anna, dus daar moest ik vooral aan werken. Meer dan aan het technische en fotografische aspect. De grootste uitdaging was dat het te plat zou worden, of dat ik een inkijk zou geven in haar intieme privéleven. Sommige leraren moedigden mij aan om er een schepje bovenop te gooien, om Anna meer bloot te leggen, het thema uit te vergroten, om haar thuis te bespioneren. Maar ik wilde niet dat ze zich opgejaagd zou voelen door dat voyeurisme.

Anna, is jouw houding voor de camera in de loop van het proces veranderd?
Anna: Volledig. Eerder werd er nooit echt naar mij gekeken. Het lag allemaal nogal gevoelig en in mijn hoofd was er vanalles gaande… Het was de eerste keer dat het goed voelde om mezelf terug te zien op foto’s; zonder oordeel. Tot dan toe had ik het gevoel dat ik nooit echt “leefde”. Ik leefde teruggetrokken.

Was je vanaf het begin comfortabel tijdens het shooten?
Anna: Ja, ik herinner me dat ik mij de eerste keer ook wat geïntimideerd voelde, maar tegelijkertijd voelde ik me er goed bij. Ik hoefde niet langer na te denken over al die dingen die me kwelden. Ik voelde me heel natuurlijk.

Benadrukt een foto volgens jou dingen die je op geen andere wijze zou kunnen laten zien?Chloé: Ik denk dat Anna door de foto’s echt kon zien wie ze was. De foto’s brachten iets van haar naar buiten wat altijd al in haar verborgen zat. Een foto onthult dat soort stukjes beter dan bijvoorbeeld een tekst.

De fotografie speelt dus een grote rol in de constructie van haar identiteit.
Anna: Vooral in mijn zelfbewustwording zou ik zeggen. Het gaf mij zekerheid. Het is de eerste keer dat ik iemand durfde te vertrouwen en fotografie heeft ons in staat gesteld om die relatie op te bouwen.

Chloé: Fotografie was als een omweg.

De foto’s zijn deels gemaakt in de studio en een ander deel, wat rauwer deel, is thuis gemaakt.
Chloé: We hebben altijd met de twee vormen gespeeld. De studio is een veilige haven waar we ons comfortabel voelen. Die afwisseling liet ons toe om steeds iets nieuws uit te proberen, om een andere weg in te slaan. Studio, thuis, studio, thuis; de laatste foto’s tegen een gekleurde achtergrond zijn vlak voor Anna’s operatie genomen. De studio maakte het voor ons mogelijk om meer intieme foto’s te maken.

Is fotografie een manier om het onderwerp in de toekomst meer bespreekbaar te maken?
Anna: Zeker. Na de operatie kreeg mijn transitie een nieuwe wending. Er staan weer nieuwe uitdagingen voor de deur, dus fotografie biedt ook weer nieuwe manieren om daar over te praten.

Voor de transitie had ik nooit volledige rust in mijn hoofd. Nu wil ik gewoon een normaal leven leiden zonder anders te zijn dan anderen. Ik ben nog steeds op zoek naar mezelf. Aan de ene kant wil ik erover praten, maar aan de andere kant heb ik het gevoel dat ik dat alleen ten volle kan met Chloé. De transitie houdt niet op bij de operatie. Ik moet me nog steeds aanpassen, zelfs zonder de twijfels en de problemen die ik vroeger had. Er valt dus nog voldoende te onderzoeken in de fase na de transitie.

Wil je mensen via dit fotoproject uitleggen hoe ze naar jou moeten kijken?
Anna: Destijds, ja, een beetje. Nu niet meer. Nu zie ik het vooral als een kans om op te roepen tot reflectie over gender. Dat is wat fotografie mogelijk maakt: mensen aanzetten tot denken, zonder dat je iemand daarom per se van iets moet overtuigen.

Meer foto's van Chloé zijn te zien op haar Instagram. Ontdek de andere fotografen die door VICE in de schijnwerper zijn gezet door hier te klikken. Ben je zelf fotograaf en heb je een krachtige serie gemaakt? Stuur ons een e-mail op beinfo@vice.com

Volg VICE België op Instagram.