Waarom mode van levensbelang kan zijn voor vluchtelingen

Dit artikel verscheen eerder op VICE Frankrijk.

Vorig jaar stapte een jongen uit Afghanistan het EMMAÜS Solidarité in Parijs binnen – een organisatie die tot nu toe zo’n zestigduizend vluchtelingen heeft geholpen om van Frankrijk hun thuis te maken. Na maanden van reizen had de man dringend nieuwe schoenen nodig, en hij had nogal specifieke wensen. Hij vroeg om sneakers die “niet te lelijk” waren. “Het liefst een beetje zoals die van Jay-Z.”

De vrijwilligers waren blij verrast met deze vraag – het liet ze inzien hoe makkelijk het is om het hele sociale aspect van kleding te vergeten. Naast het puur functionele aspect van kleren, spelen er immers een hoop andere factoren een rol. Dat geldt voor iedereen, maar voor vluchtelingen al helemaal. Door een mooi en goed zittend kledingstuk kunnen ze zich makkelijker gelijkwaardig voelen aan de andere mensen op straat. Ook kan het iets zeggen over hun persoonlijkheid, over wie ze zijn. Of iets kan gewoon mooi staan.

Vanaf dat moment besloten de vrijwilligers aan meer vluchtelingen te vragen waarom ze bepaalde kledingstukken uit de bakken vol gedoneerde schoenen, jassen en broeken kozen. Samen met fotografen Frédéric Delangle en Ambroise Tézanes, en aan de hand van gesprekken, creëerden ze de tentoonstelling Des sneakers comme Jay-Z.

De beelden en begeleidende verhalen werden aanvankelijk tentoongesteld aan de muur van de EMMAÜS Solidarité. De rest van de zomer zijn ze te zien en te lezen op het fotografiefestival Rencontres d'Arles in Arles, een stadje in Zuid-Frankrijk. Hieronder een selectie van de foto’s en de verhalen.

“Ik koos voor deze zwarte jas omdat bij zwart alles wel goed combineert. Het staat bovendien symbool voor mijn afkomst – ik ben Afrikaans, mijn huid is zwart en ik hou van alles dat zwart is. Als vluchteling is het belangrijk om je goed te kleden. Er is een oud gezegde: ‘Het is beter dat mensen je mogen, dan dat ze medelijden met je hebben.’”

“Dit is hoe ik me het liefste kleed – het laat mijn persoonlijke stijl zien. Zelfs als je me vijfduizend euro had gegeven, had ik dezelfde kleren uitgekozen. In Tsjaad zou ik me ook zo hebben gekleed – behalve de jas dan. Die zou ik daar, in dat klimaat, niet nodig hebben gehad.

Hier, in Frankrijk, kleden mensen zich hetzelfde als in Tsjaad, maar toch ook weer net iets anders. Het is moeilijk uit te leggen, het is gewoon anders. Met deze jas voel ik me net zoals de rest. Als je uit een ander land komt denk ik dat het normaal is dat je je aanpast aan de manier van leven. Ik vind het ook belangrijk om er goed uit te zien zodat ik een baan kan vinden of een studie kan gaan doen.”

“Ik heb zwarte kleren gekozen, omdat ik van donkere kleuren hou. Ze worden minder snel vies, en dus blijf je er langer verzorgd uitzien. Nike is mijn favoriete merk, en de manier waarop Fally Ipupa en de Ivoriaanse zanger Abou Nidal zich kleden zijn een voorbeeld voor mij. Als je je goed kleedt hebben mensen meer respect voor je, wat je ook helpt om uit de problemen te blijven.

Als mijn vrienden mij nu zouden zien, zouden ze zeggen dat ik me weer zo stijlvol kleedde als vroeger. Dat vind ik een geruststellende gedachte. Kijk, ik moest mijn hele leven achterlaten; alles is me afgenomen – mijn kleren, mijn geboorteakte, diploma, alles.”

“Ik hou van zwart, en ik koos deze joggingbroek omdat Nike mijn favoriete merk is. Hoe ik me nu kleed geeft me genoeg zelfvertrouwen om me onder de mensen te begeven.

In Gambia droeg ik altijd originele kleren van Nike, die uit Engeland geïmporteerd waren. In Afrika kom je overal nepspullen tegen, maar je kan altijd het verschil zien tussen wat echt en nep is. Als je gerespecteerd wil worden moet je je goed kleden. Maar als vluchteling moet je blij zijn met alles wat mensen aan je geven.”

“Nu ik hier ben draag ik spijkerbroeken en T-shirts om me aan de cultuur aan te passen. In Kaboel doe je dit aan als je op een kantoor werkt. Sommige vrouwen dragen daar ook spijkerbroeken, maar niet veel – ik denk dat 99 procent van de vrouwen traditionele kleren draagt.

En dat terwijl de situatie in Kaboel een stuk beter is dan in de rest van het land. In Afghanistan hebben we een slecht elektriciteit-, internet- en mobiele telefoonnetwerk, dus de meeste mensen hebben geen toegang tot de nieuwste trends. Daarbij mag je van de Taliban ook niet dragen wat je wil. Ze kunnen je zomaar in elkaar slaan als je je op een bepaalde manier kleedt. Als je bijvoorbeeld een spijkerbroek draagt sturen ze je een brief om te zeggen dat dat niet mag. Als je’m dan nog een keer aandoet kan er van alles gebeuren – je kan zelfs vermoord worden. En je weet nooit precies wie er voor de Taliban werkt. Het zou zomaar je buurman kunnen zijn, je weet het gewoon niet.”

“Ik heb geen eigen kleren meer omdat de politie vanochtend mijn tent met traangas heeft aangevallen, en alles kapot heeft gemaakt. Ik ben weggerend maar toen ik terugkwam was er niets meer over.

Ik koos voor deze kaki broek omdat beige m’n favoriete kleur is. Er stijlvol uitzien betekent dat je aantrekkelijk bent voor mensen om je heen, en dat je een goed beeld van jezelf laat zien. De traditionele kleding uit Guinea is heel fel en kleurrijk – overhemden passen niet echt in onze cultuur. In plaats daarvan draag je meer tuniek-achtige kleding.

Het kan leuk zijn om soms traditionele kleren naar een feest aan te trekken, maar ik ben verder niet zo’n fan van die stijl. Het is meer iets voor de oudere generatie. Maar hier wil ik er gewoon uitzien en leven zoals de rest. Ik wil niemand beledigen, ik ben hier gekomen om me aan de Franse normen en waarden aan te passen, en ik wil geen problemen.”

"Als je je slecht kleedt, ziet iedereen je als 'weer zo'n typische vluchteling', volgens mij. Ik heb gekozen voor donkere kleuren die niet zo makkelijk vies worden, aangezien we hier geen wasmachine hebben. Schoenen zijn ook heel belangrijk, vooral als het koud is. Ik heb schoenen met een hoop gaten erin, dus als het regent moet ik er plastic beschermers omheen doen.”

“Wij Afghanen kopiëren graag de manier waarop Amerikanen en Europeanen hun jassen en broeken dragen. Maar thuis staat de Taliban niet zomaar toe dat je draagt wat je wil. Mensen die spijkerbroeken dragen worden bijvoorbeeld met de dood bedreigd. Voor mij betekenen nieuwe kleren een nieuw leven.”