Een interview met Louis Theroux

FYI.

This story is over 5 years old.

Film

Een interview met Louis Theroux

We spraken Louis Theroux over zijn nieuwste documentaire over transgenderkleuters, zijn vroegere documentaires over porno en zijn toekomstplannen.

"We moeten maar beginnen, of niet?" vraagt Louis Theroux, nadat hij zelf in korte tijd een hoop vragen heeft gesteld aan de fotograaf en mij, in een van de krappe vergaderruimten van de BBC. "Waar woon je? Hoe ben je in dit vak terecht gekomen? Hoe is jullie kantoor? Heb je ook kinderen?"

"Wat was jouw achternaam ook alweer?"

Ik had me van tevoren afgevraagd of hij dezelfde entree zou maken als in zijn video's: met een uitgestoken hand en een net iets te luide groet: "Louis. How do you do?"

Advertentie

Dat deed hij inderdaad. Tijdens het komende uur is er weinig onderscheid te maken tussen het tv-personage van de geweldige documentairemaker, en de man die tegenover mij rustig aan een enorme kop thee nipt – op zijn baard na. Hij zit er de hele tijd aan, terwijl hij praat.

Theroux's nieuwe documentaireserie, By Reason of Insanity, speelt zich af in een psychiatrische inrichting in Ohio. Hij bracht hier een maand door en bouwde een band op met patiënten die daar zaten voor het aanrichten van ernstig lichamelijk letsel tijdens een psychose. Veel van de mensen daar hebben iemand gedood. Bij de meerderheid van deze gevangenen is paranoïde schizofrenie vastgesteld, en in deze inrichting worden ze gerehabiliteerd.

Eén man in de inrichting, Jonathan, vermoordde zijn vader omdat hij ervan overtuigd was dat hij vroeger seksueel misbruikt werd. Hij ziet nu in dat dit nooit gebeurd is. Een van de hoogtepunten van het programma – misschien zelfs wel van de afgelopen vijf jaar van Theroux's werk – is het moment dat hij een ogenschijnlijk onschuldige vraag aan de apathische Jonathan stelt: "Hield je van je vader?"

Jonathan weet eerst niet echt wat hij moet zeggen. Maar nadat Louis wat vertrouwen heeft gewonnen, begint door te schemeren dat tijdens jarenlange intensieve therapie nooit iemand hem zo'n simpele maar krachtige vraag heeft gesteld. Dat is wat Louis Theroux zo goed maakt. Hij weet mensen meer te laten vertellen dan ze van plan waren, of dachten te kunnen.

Advertentie

Aan het begin van zijn carrière werkte hij zich in de kijker met zijn slungelige verschijning (zie bijvoorbeeld hier hoe hij in de jaren negentig heel hard danst op het nummer Groove is in the heart) en zijn bedaarde enthousiasme. In een van de eerste afleveringen van Weird Weekends, de aflevering Porn uit 1997, verkende Louis Theroux de enorme porno-industrie van Los Angeles die naast het grote Hollywood bestaat. Hij kreeg het voor elkaar om op zijn kenmerkende, gedoseerde manier met acteurs te praten over dingen waar je als buitenstaander nooit echt bij stilstaat, zoals hem niet op commando omhoog kunnen krijgen en het maken van homoporno omdat dat beter betaalt – dagelijkse kost binnen deze industrie.

Langzaam maar zeker verschoof de insteek van Theroux's documentaires. Waar hij zich eerder onder de hypnotiseurs in Las Vegas, Californische swingers en ufo-fanaten begaf, focust hij zich tegenwoordig meer op serieuze en gewichtige documentaires. "Het was een hele geleidelijke evolutie," vertelt hij. "Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de gevoeligere verhalen, naast de meer lollige dingen. Maar ik moest mezelf hier eerst voor ontwikkelen en ik moest mensen bij de BBC overtuigen dat ik dat zou kunnen."

Was er een omslagpunt?

"Ik zou zeggen in 2003, toen we eerst een verhaal over een bordeel maakten [Louis and the Brothel] en later een verhaal over neonazi's [Louis and the Nazis]," vertelt hij.

Advertentie

"De neonazi's waren een vrij serieus onderwerp. Het zijn meestal toch wel dubieuze figuren en niet bepaald hele aangename mensen. Het idee was dat het bij vlagen nog wel grappig zou worden, maar als je met de vrouwen uit een bordeel werkt, kan je eigenlijk niet op de lollige tour gaan. Dus dat werden wel een beetje andere documentaires."

Andere cruciale documentaires waren volgens hem zelf Louis Theroux: Behind Bars– een documentaire over San Quentin (een van de beruchtste Amerikaanse gevangenissen) – en A Place for Paedophiles, waarmee Theroux de eerste ooit was die gevangenen mocht filmen in het Coalinga State Hospital, waar zedendelinquenten met levenslang worden behandeld. Later, met de film Extreme Love: Dementia stapte hij buiten de rafelranden van de samenleving. "Ineens hield ik me niet meer bezig met opmerkelijke manieren van leven of rare interesses, maar verkenden we een enorm complexe en serieuze kwestie."

Zijn nieuwste documentaire, Transgender Kids, gaat over levensveranderende beslissingen. Het is een uitstap naar een onderwerp waarin veel ontwikkelingen gaande zijn, en waar veel controverse mee gemoeid is. "Het is ergens een lastig verhaal, omdat je de behoefte voelt om resoluut te zijn," zegt Theroux. "Maar we weten simpelweg nog niet wat de beste manier is om met deze kinderen om te gaan, die twijfelen over hun geslacht, maar misschien op zo'n jonge leeftijd nog niet goed kunnen beslissen over wie ze nou echt zijn en willen zijn."

Advertentie

In Transgender Kids spreekt Theroux kinderen in de verschillende stadia van de transitie. De vijfjarige Camille werd geboren als jongetje, maar haar ouders hebben haar nieuwe identiteit geaccepteerd. Een van de scènes die eruit springt is wanneer Camille ronddanst door haar kamer vol glitters en Louis "een kopje thee" (een plastic beker vol fonkelende potloden) inschenkt. Louis neemt een denkbeeldige slok. Ze raakt vervolgens niet van haar apropos wanneer Louis voorzichtig vraagt of ze ooit weer het jongetje Sebastian zou willen zijn. "Nee, dat zal ik nooit willen. Ik zal altijd een meisje zijn; altijd."

Louis Theroux en Camille, foto: BBC/Freddie Claire

Deze scène is kenmerkend voor de verschuivende opvattingen over transgenders. Als we de kinderen al op jonge leeftijd kunnen helpen (de klinische psychologen vertelden over tweejarigen die boos worden als ze met het verkeerde voornaamwoord aangesproken worden) zijn de vooruitzichten veel beter. Theroux hoopt echter dat zijn benadering hoe dan ook als objectief wordt gezien.

"Er zit een omstreden dimensie aan dit verhaal vast, dat te maken heeft met het categoriseren van mannen die op een nogal vrouwelijke manier homoseksueel zijn. Sommige mensen zijn van mening dat zij transvrouwen zijn, waarover veel controverse is ontstaan. Ik suggereer zeker niet dat dit het geval is. Vooral bij kleine kinderen is dit buitengewoon moeilijk in te schatten."

Een kind in de film, waar hij met deze opmerking naar lijkt te verwijzen, lijkt erg te zweven wat betreft haar genderidentiteit. Enerzijds identificeert ze zich als Crystal, een meisje met een voorliefde voor zijden kimono's en glitterjurken, maar anderzijds ziet hij zichzelf als Cole, een jongen die op zal groeien als een man met vrouw en twee kinderen. Ik vertel Theroux dat ik dacht dat Crystal wel eens een vrouwelijke homoseksueel zou kunnen worden. "Dat snap ik, het is erg moeilijk in te schatten," zegt hij. "Sommige jongens voelen misschien op een bepaald moment de wens om door het leven te gaan als vrouw of meisje. Maar ze zijn wel echt nog heel jong."

Advertentie

"Het is vreselijk moeilijk om er iets zinnigs over te zeggen, vind je niet? De oplossing ligt denk ik bij het genderspectrum. Als het om geaardheid gaat hoor je altijd wel veel over een spectrum, waarbij je als biseksueel ergens in het midden kunt vallen, maar voor gender is er duidelijk ook geen heldere tweedeling."

Het filmen met zulke jonge kinderen maakte hem "enigszins nerveus", vertelt hij, omdat "er meer op het spel staat – ze zijn logischerwijs veel kwetsbaarder." Daarnaast is het lastig omdat een kind waarschijnlijk gewoon wegloopt als ze het niet meer boeiend vinden. "Dan gaan ze ergens verstoppertje spelen in een kast of zo. Als een kind zich gaat vervelen werken ze niet meer mee. Daarom is het nog waardevoller, denk ik, als ze zich wel op hun gemak voelen en ze je iets oprechts vertellen."

Omgaan met kwetsbaarheid is altijd belangrijk geweest in de manier waarop Theroux zijn onderwerpen benadert. Is hij, achteraf gezien, ooit te ver gegaan voor zijn gevoel?

"Ja, eigenlijk wel, denk ik," zegt hij. "Ik vraag me altijd af of ik wel genoeg gepushed heb, en of ik niet te veel gepushed heb. Maar dat is hoe het gaat. Als je mensen spreekt die als paria's worden gezien, dan ben je geneigd om te denken dat je ze eens even op hun plaats moet zetten. Terwijl ze aan de andere kant, ongeacht hun denkbeelden, ook gewoon mensen zijn.

De momenten van openbaring – zowel van zijn onderwerpen als van zichzelf – zijn een eeuwige fascinatie van Theroux. Ergens in Transgender Kids vertelt hij een van de tieners – die aangeeft erg onzeker te zijn over haar toekomst – dat hij zich op haar leeftijd, zo rond de 14 of 15, "uitermate eenzaam" had gevoeld, en dat het "een van de moeilijkste paar jaren van mijn leven waren." Achteraf voelt hij zich hier wat gek bij. "Ik heb gemengde gevoelens over dat fragment. Ergens vraag ik me af hoe gepast het is, maar tegelijkertijd was ik wel oprecht, dus eigenlijk heb ik er wel vrede mee."

Advertentie

Voor mijn gevoel zoekt hij er te veel achter. Het voelt heel natuurlijk in de film, en aan het gezicht van het meisje is te zien dat hij iets in haar losmaakt. Is hij zo voorzichtig omdat hij niet wil dat zijn eigen angsten in beeld komen?

"Ik heb genoeg angsten en ik moet ook vaak mijn emoties controleren, wat altijd bepaalde stress met zich meebrengt," vertelt hij. "Maar ik ben erg stabiel, denk ik. Ik heb nooit verborgen dat ik door de jaren heen een paar keer bij een therapeut ben geweest, maar dat vind ik net zo normaal als dat je je auto even naar de garage brengt voor een APK-keuring."

Als maatschappij zijn we enorm goed geworden in het medicaliseren van doorsnee zaken en normale emoties – een "tendens" die Theroux zegt "actief te vermijden."

"Het leven is één groot raadsel," zegt hij, terwijl hij met zijn lange armen wappert. "We proberen er allemaal het beste van te maken en hebben daarbij met volslagen normale emoties te maken. Ik voel me mentaal volledig gezond."

Wat is de volgende stap voor Theroux? "Ik heb nog geen helder plan," vertelt hij, terwijl hij tegen de zon in tuurt. Zijn tv-carrière heeft hij altijd afgedaan als een gelukkig toeval. Na het afronden van zijn studie geschiedenis aan Oxford, zocht hij een baan bij Michael Moore's serie TV Nation, maar hij zag zichzelf destijds niet voor de camera belanden.

Het gerucht gaat dat Theroux bezig is met een volledige film over Scientology, maar de vertegenwoordiger van de BBC raadde me af hierover te beginnen, aangezien er nog niets bevestigd is. Aan zijn twitteroproep aan aanhangers van Scientology van afgelopen februari te zien, is het echter waarschijnlijk dat er iets in de maak is.

Laten we het hopen. De complexe kwetsbaarheid van zijn recente onderwerpen laat een nog voorzichtigere, tactvollere Theroux zien, en dat werkt erg goed. Welke andere journalist zou zich op zo'n manier durven wagen aan onderwerpen die zo gevoelig zijn als transgenderkinderen? Het zou enorm boeiend zijn om de "piranha der interviewers" – zoals hij ooit genoemd werd – de meest grimmige, controversiële religieuze beweging van de twintigste eeuw te lijf zien gaan. Als er geheimen zijn, dan zal Louis Theroux de enige zijn die ze echt zou kunnen onthullen.