Hoe is het om iemand te daten die borderline heeft?

De meeste mensen maken voor het eerst kennis met de persoonlijkheidsstoornis borderline via het grote scherm. Het karakter van Glenn Close in Fatal Attraction lijdt er bijvoorbeeld aan. En het personage van Winona Ryder in Girl: Interrupted heeft het. En mogelijk ook Jennifer Lawrence in Silver Linings Playbook, alleen wordt daarin de specifieke geestelijke stoornis van haar personage niet benoemd. Het grotendeels niet kloppende en oneerlijke stereotype dat er bestaat over borderline –deels gevormd door de manier waarop Hollywood het weergeeft – is dat van een krankzinnige, manische, onhandelbare vrouw.

Om meer te leren over deze aandoening praatte ik met dokter Barbara Greenberg, die borderline behandelt. Ook sprak ik Thomas*, een 32-jarige die date met iemand die borderline heeft. En ik sprak Karla* van 29, die pasgeleden de diagnose borderline kreeg.

*Namen en details zijn aangepast

VICE: Wat is borderline?
Barbara Greenberg: Het is een persoonlijkheidsstoornis die alles te maken heeft met het hebben van zeer intense stemmingen, je heel onstabiel voelen in een relatie, en het zien van de wereld in zwart en wit: óf alles is goed, óf alles is slecht. Mensen met borderline voelen zich leeg, en strijden voor hun gevoel altijd tegen afwijzing en verlating. Ook als dat niet per se waar is. Ze zijn zo bang om alleen te zijn, om verlaten te worden, of dat mensen het met ze uitmaken, dat ze dat gevoel zelfs al hebben als het er niet is. Ze hebben ongelooflijk veel bevestiging nodig. Ik denk dat het een van de zwaarste persoonlijkheidsstoornissen is om te hebben. Er zijn ook mannen die het hebben, maar jammer genoeg krijgen vrouwen het label vaker opgeplakt. Ik heb dat altijd enorm problematisch gevonden.

Maar hebben vrouwen het dan niet daadwerkelijk vaker? Of is het een stereotype waardoor ze vaker met borderline worden bestempeld als verklaring voor hun emotionele gedrag?
Ik denk dat het beide is. Ik denk dat vrouwen de diagnose voornamelijk krijgen omdat ze verdrietig, depressief en bezorgd worden als ze boos zijn. Als mannen intense gevoelens hebben, gooien ze het eruit. Ze laten het bijvoorbeeld merken door te vloeken, tegen een muur te slaan, te drinken of te roken. Vrouwen zijn wat dat betreft enorm goed in zichzelf martelen.

Hoe beïnvloedt hun angst om verlaten te worden hun relaties?
Wanneer ze in een relatie zitten, raken ze veel te snel zwaar betrokken. Mannen en vrouwen, wat hun seksuele voorkeur ook is, vinden mensen met borderline in eerste instantie vaak ontzettend leuk. Omdat ze zo intens en gepassioneerd zijn. Alles wat ze doen is intens – wie vindt dat nou niet aantrekkelijk? Maar wat er na een paar weken boven komt drijven zijn vragen als: "Waarom belde je me niet meteen terug? Ga je met iemand anders?" Dus borderliners hechten zich ontzettend snel, geven zichzelf compleet over aan de relatie, en raken vervolgens ook heel snel teleurgesteld. Ze beginnen te denken: ik hou van die jongen, hij is de beste. Maar als hij dan iets kleins doet wat ze teleurstelt, raken ze meteen ongerust. Alles in het leven van een borderliner is enorm gepassioneerd en intens. De gevoelens gaan dus van ongelofelijk gelukkig, tot diep teleurgesteld en kwaad.

Hoe kan zulk gedrag iemand zonder borderline beïnvloeden?
Vreselijk, want de meeste mensen zijn er niet voor opgeleid om ermee om te gaan. Ze weten niet eens dat het bestaat. Uiteindelijk worden mensen met borderline dus inderdaad afgewezen door hun partners, omdat ze té intens zijn. Het is voor hun partners erg moeilijk om zich op andere dingen in hun leven te richten, als hun relatie zoveel van ze vraagt.

Is borderline te behandelen?
Zeker. Meestal zoeken vrouwen hulp omdat ze relatieproblemen hebben, waardoor ze depressief worden en soms zichzelf pijn doen. Dialectische gedragstherapie heeft een ontzettend hoog succespercentage bij de behandeling van borderline. Het leert mensen met de aandoening in feite een paar trucs om emoties in bedwang te houden. Borderliners hebben om de een of andere reden het idee dat elk gevoel samengaat met bepaald gedrag. Als mensen zonder borderline boos zijn, houden ze het vaak voor zichzelf. We kroppen het op. Borderliners kunnen vervelende gevoelens niet binnenhouden. Ze moeten er iets mee. Dat is een van de dingen die ze leren bij dialectische gedragstherapie. Ze leren om te gaan met negatieve gevoelens, zonder ernaar te handelen. Het is best wel een boeddhistische, zen-achtige behandeling. Ze krijgen ook les in het kunnen matigen van hun beeld van iets of iemand. Zie iemand niet als alleen maar slecht, of alleen goed, maar als verschillende tinten grijs. Slechte mensen hebben goede kwaliteiten, en goede mensen hebben slechte kwaliteiten.

Welk advies zou je iemand geven die een relatie heeft met een borderliner?
Als ze willen dat het werkt moeten ze bereid zijn garanties te geven: "Ik ga niet bij je weg, je bent veilig bij me." Of ze moeten eisen dat die persoon in therapie gaat, voordat ze in een relatie stappen. Als dit te veel gevraagd is, kunnen ze zich maar beter vroeg dan laat uit de voeten maken.

Denk je dat er na therapie hoop is op een goede relatie voor de mensen met borderline?
Oh ja, zeker. Dat denk ik echt. Ik heb er zo veel een stuk zien opknappen. Ik houd van het werken met borderliners, want al hun emotie ligt op tafel. Zich zo uiten is alles wat ze kennen. Als je ze dan een makkelijkere manier laat zien om zich te uiten, zien ze hoe veel makkelijker het leven kan zijn. Er is absoluut hoop.

§

VICE: Wanneer vertelde je vriendin dat ze borderline heeft?
Thomas: Mijn vriendin kreeg geen officiële diagnose van borderline tot we al een paar maanden een relatie hadden. De periode rond diagnose was niet chill. Er gebeurden wat dingen in de maanden voor de diagnose, die achteraf gezien leidden tot de diagnose.

Vroeg je je wel eens af of alles wel helemaal in orde was, voor de diagnose gesteld werd?
Voordat duidelijk werd dat ze borderline had, dacht ik dat mijn vriendin een soort depressie of angststoornis had. Ik denk dat ze dat nog steeds in bepaalde mate wel heeft, naast borderline. Ze groeide op (en leefde nog steeds) in een explosieve en negatieve familiesfeer waar ze vrij slecht werd behandeld. Ik denk eerlijk gezegd dat het raarder was geweest als ze geen mentale stoornis had gehad, als gevolg daarvan. Hoe dan ook, veel van haar stemmingswisselingen (die ik nu kan linken aan borderline) kon ik destijds niet plaatsen. Ik dacht dat het vooral was dat ze het moeilijk vond om bij mij te zijn. Voor mijn vriendin de diagnose kreeg, wist ik niets over borderline. Ik had al helemaal niet het idee dat zij het had. Voor die tijd had ik geen benul van wat borderline was.

Hoe heb je jezelf iets geleerd over borderline?
Sinds mijn vriendin gediagnosticeerd werd, heb ik aardig wat research gedaan. Vooral om haar beter te begrijpen en te beschermen. Ik heb het internet afgezocht en ik heb meerdere artikelen gelezen.

Wat is volgens jou de grootste misvatting over borderline?
Volgens mij wordt borderline compleet verkeerd begrepen (als mensen er al iets over weten) en worden de patiënten als 'gek' beschouwd. Als persoonlijkheidsstoornis wordt het in hetzelfde licht gezien als antisociale persoonlijkheidsstoornis, of zelfs sociopathie en dat soort zaken. Ook al is het niet met elkaar te vergelijken. Er zijn veel nuances, complicerende factoren en je moet veel tussen de regels door lezen bij borderline. Toch zie ik borderline als een ziekte rond pijn, angst en het gevecht daarmee om te gaan. Het is bijna alsof het een gewond dier is. Zo zie ik het. Meestal worden ze gewoon gezien als gestoord, en dat is een ontzettend schadelijke misvatting voor diegenen die er aan lijden. Ze zijn niet gek. Wel ervaren ze pijn.

§

VICE: Hoe reageerden je vriendjes meestal, als je vertelde dat je borderline hebt?
Karla: Ik ben een kieskeurig meisje als het op relaties aankomt. Ik heb meestal maar korte scharrels, dus ik vond het meestal niet relevant om ze in mijn mentale wereld toe te laten. Eén persoon bleef wel wat langer hangen. Gedurende die jaren leed ik aanvankelijk zonder dat ik het wist aan borderline. Later wist ik het wel. We hadden ongeveer vier jaar een knipperlichtrelatie. Hij wist van mijn angst en depressies. Die diagnoses kreeg ik eind 2013, begin 2014. Toen ik mijn ex Aaron* over borderline vertelde, had hij geen flauw idee wat het betekende, of wat het inhield om met iemand te leven die dat heeft. Hij heeft toen veel onderzoek gedaan naar borderline. Een jaar of twee daarvoor deed hij ook al research naar angststoornissen, om mij beter te begrijpen. Het was indrukwekkend dat hij niet angstig is weggerend. Het liet ons de vele dingen van onze relatie zien die niet zo goed waren. Aaron hielp zichzelf begrijpen hoe moeilijk het moet zijn. Hij herhaalde meerdere keren dat hij mij in alles steunde wat ik nodig had, zo lang ik overal open over was. Dat was ik altijd – misschien soms zelfs te open.

Hoe beïnvloeden de symptomen van borderline je relaties?
Die symptomen beïnvloeden eigenlijk continu mijn relatie met mijn familie, vrienden en geliefden. Het zou onmogelijk zijn om uit te leggen hoe alle symptomen effect hebben, dus ik zal een voorbeeld geven. Voor we naar de pub gingen, verzamelden we bij een vriend. Het was een klein groepje – ongeveer vier vrouwen en zes mannen. Wanneer ik het idee heb dat ik stiekem aangevallen word, schiet ik in de verdediging. Dan word ik extreem emotioneel, humeurig, dramatisch, en soms confronteer ik iedereen op zo'n moment met wat er in mijn hoofd omgaat. Terwijl ze waarschijnlijk niet eens weten waar het om gaat. In dit geval gaf ik gehoor aan mijn symptomen. Het was niet zo'n big deal, maar voor mij was het enorm beschamend. Ik betwijfel of mijn vriend dat besefte. Sommige mensen met borderline bestempelen mensen direct als 'goede' of 'slechte' vrienden, ook al gebeurt er maar iets kleins. Ik heb dit in het verleden helaas ook gedaan.

Ben je onder behandeling? Helpt dat je in relaties?
Ik volg momenteel dialectische gedragstherapie. Wat relaties betreft heb ik zeker vooruitgang gezien, maar ik kan niet wachten om nog veel meer te voelen en te zien.