De verwende jongeren die eindeloos EU-stages lopen in Brussel

Eerst en vooral: volg VICE België nu ook op Instagram.

VICE duikt volop in het studentenleven, en alles wat daarbij komt kijken — van smartdrugs en soa's tot TD's en studiestress. Lees meer in de VICE Student Guide .

Het is zes uur 's avonds en het Luxemburgplein in Brussel staat al propvol. De aanwezigen dragen allemaal een chique kostuum, jurk of mantelpak en hebben een pintje of mojito in de hand. Overal wordt Spaans, Duits, Frans en vooral Engels gesproken. Aan dit plein vlakbij het Europees Parlement verzamelen de expats traditioneel elke donderdagavond voor hun afterwork borrel. De Happy Hour is begonnen, en daar profiteert Fabian van door het ene glas bier voor 2,50 euro na het andere achterover te slaan. Zijn gepoetste schoenen en kostuumvest wekken de indruk dat hij hier een vaste klant is. Toch weet hij mij te vertellen dat dit nog maar de derde keer is dat hij hier komt en dat hij nog maar drie weken in Brussel is. De jonge Duitser heeft net zijn diploma behaald en begint nu aan een stage bij de EU. En hij is verre van de enige die dat doet.

Jaarlijks zijn er duizenden jongeren zoals Fabian die vanuit elke Europese uithoek naar Brussel komen om stage te lopen in de zogenaamde “Europese bubbel”. Ze hebben Rechten, Europese Studies, Economie of Politieke Wetenschappen gestudeerd, en ze hopen allemaal werk te vinden in de EU, in een NGO of in een van de vele lobby’s die zich in en rond Brussel bevinden. “Al deze jongeren komen naar Brussel omdat het dit het Washington van Europa is”, zegt Bryn Watkins, lid van de vereniging B!ngo [oftewel Brussels Interns NGO], die voor kwaliteitsvolle stages in Brussel pleit. “Maar er is een probleem. De markt wordt overstroomd door meertalige expats en te hoog opgeleiden.”

Het gevolg is dat de stages in de “Europese bubbel van Brussel tot het extreme worden verlengd. Het is hier normaal dat mensen maandenlang, soms zelfs jarenlang, stage lopen. Lucas, 25, is daar een voorbeeld van. Hij heeft een masterdiploma Europees Recht op zak, loopt al twee jaar lang stage maar heeft nog altijd geen werk gevonden. “Het is echt een teleurstelling. Ik heb al zo vaak gesolliciteerd, maar geen enkele keer heb ik een job gekregen. Toen ik nog studeerde, hoorde ik vaak dat ik een schitterende toekomst tegemoet ging. Twee jaar later voelt het enkel aan als een intellectuele vernedering.”

Alsof dat nog niet klote genoeg is, moeten de expats in dit hypercompetitieve milieu ook al voor zo'n stageplaatse strijden. In de Europese Commissie wordt slechts 4% van de sollicitanten voor een stage effectief aangenomen. Hetzelfde gebeurt in andere internationale organisaties. “Als wij een stagiair zoeken, krijgen we elke keer een honderdtal kandidaturen binnen”, zegt Andrew Stroehlein, mediadirecteur bij Human Rights Watch Brussels. “Ik heb bijvoorbeeld al mensen die twee masterdiploma’s hebben en viertalig zijn moeten afwijzen.”

Sollicitanten die wel het geluk hebben een stage te pakken te krijgen, zullen nog steeds moeilijk rondkomen. Het grootste deel van deze stages worden amper - en meestal zelfs helemaal niet - betaald.* Bijna de helft van de 8.000 stagiairs die elk jaar in de Europese bubbel terecht raken, worden niet betaald, schat B!ngo. “Omdat de plaatsen felbegeerd zijn, zijn stagiairs bereid om een onbetaalde stage te lopen”, zegt Bryn Watkins. “Zij zien het als iets dat mooi op hun CV staat: een sterke ervaring.” Maar wanneer de stageperiode langer en langer wordt, begint het ook duurder te worden. En niet iedereen kan zich dat veroorloven.

“Voor mijn eerste stage kreeg ik 149 euro per maand. Bij de tweede was dat maar 49 euro”, zegt Gisela. Deze jonge Française heeft haar diploma een jaar geleden behaald, en daarna liep ze stage bij twee Brusselse NGO’s. “Omdat ik voltijds werkte, kon ik onmogelijk nog na mijn uren nog iets gaan bijverdienen. Mijn ouders hebben dus alles voor mij betaald. Dat is een privilege, en daar ben ik me ook heel bewust van, maar ik vind het frappant dat dit leventje enkel weggelegd is voor de beter bedeelden.”

De sociale onrechtvaardigheid in de Europese bubbel blijkt het grootste probleem te zijn. “Hier vind je de geprivilegieerde jeugd van Europa”, zegt Bryn Watkins. “Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar in het algemeen gaat het om mensen uit de hogere klasse.” Het Europees Parlement wordt als boosdoener aangeduid. Ook Bryn liep er ooit stage. “Als je het gebouw binnenloopt, weet je het al snel genoeg. Er is totààl geen sociale diversiteit in de Europese Unie, ook al zouden de mensen die daar werken juist het volk moeten vertegenwoordigen.”

De regels over betaalde stages in het Europees Parlement zijn nogal vaag. Als een afgevaardigde een stagiair in zijn team aanneemt, kiest hij zelf of hij de stagiair betaalt. Daarom krijgen sommige stagiairs 1.200 euro per maand en anderen helemaal niets. Omdat er geen duidelijke regels zijn, komen stagiairs soms voor onaangename verrassingen te staan, zoals Debora: “Op de eerste dag van mijn stage kreeg ik te horen dat ik in plaats van 500 euro nog maar 250 euro per maand zou krijgen. Dat vond ik walgelijk, maar hoe kon ik het nog weigeren? Het bleef een mooie kans.” Het is moeilijk om exacte cijfers te vinden, maar een informele studie uit 2013 naar het loon van stagiairs in Europese instellingen geeft een goede indicatie. Uit de studie bleek dat 20% van de stagiairs niet betaald wordt en 25% van hen minstens 600 euro per maand verdient.

Veel werkgevers uit de EU-bubbel proberen stages via een universiteit of een privé-organisatie te regelen, met oog op een stagecontract dat bijvoorbeeld werkongevallen dekt. “Ik heb me voor mijn stage opnieuw moeten inschrijven aan de universiteit. Ik heb er geen examens afgelegd en alleen maar de inschrijving betaald. Die was gelukkig niet zo duur en daardoor kon ik tenminste wel een abonnement voor het openbaar vervoer aan studententarief kopen”, zegt Lucas. Vrijwilligerswerk is een andere binnenweg die NGO’s vaak gebruiken. Nuno, de oprichter van B!ngo, maakte er gebruik van: "Dat vrijwilligerscontract dekt dan de hele stageperiode, ook al is het eigenlijk geen vrijwilligerswerk. Niet heel eerlijk, dus."

De NGO’s worden regelmatig op de vingers getikt voor de manier waarop ze hun stagiairs behandelen. In 2015 verscheen er bijvoorbeeld een interne brief van stagiairs die voor Human Rights Watch (HRW) werkten. Daarin spraken ze over een “ongelijk systeem”. Mediadirecteur Andrew Stroehlein verzekert dat de stagiairs van HRW nu wel betaald worden. Hij geeft zelfs toe dat vele NGO’s, waaronder ook HRW, stagiairs te vaak als vrijwilligers behandelden. Budget blijft wel het eeuwige probleem. “We zijn totaal afhankelijk van donaties. We moeten altijd laten weten wat we met donaties doen en uit ervaring blijkt dat donateurs er niet zo fan van zijn dat we hun geld willen gebruiken om stagiairs te betalen.”

B!ngo zet zich naast de financiering van de stagiairs ook in voor de kwaliteit van de stages. Een stage moet de weg naar de arbeidsmarkt voor de jongeren vergemakkelijken. Toch gebeurt het vaak dat de stagiairs op het einde van de rit enkel een nieuwe jobervaring aan hun LinkedIn-profiel kunnen toevoegen en vooral ervaren in koffieschenken zijn geworden. Maar het andere extreem is ook niet wenselijk. “Het is ook niet de bedoeling dat van de stagiairs verwacht wordt dat ze alle taken van de werknemers uitvoeren. Als een organisatie niet zonder stagiairs kan werken, moeten ze zich vragen stellen”, zegt Bryn.

Stagiairs zijn bijna dagelijks ontevreden, maar ze durven hun mond niet te openen tegen hun werkgevers, uit angst dat ze zich met hun kritiek ongeliefd zouden kunnen maken. Wel praten ze onderling en geven ze elkaar advies via besloten Facebookgroepen. In 2013 escaleerde de situatie toen woedende studenten zich voor het Europees Parlement verzamelden en daar een 'sandwich protest' [een referentie naar de gratis sandwiches op conferenties en events, het goedkoopste middagmaal voor stagairs met weinig middelen] hielden. Daarnaast bestaan er ook een aantal websites, zoals Interns GoPro, waar stagiairs op Yelp-achtige wijze hun stageplaats kunnen beoordelen.

Tegelijk is het ook niet nodig om de situatie erger voor te stellen dan ze is. Er bestaan wel degelijk goede stages waar de stagiairs nadien ook aan de slag kunnen. Benoit, bijvoorbeeld, liep na zijn studies stage bij een organisatie. “Ik heb veel geluk gehad. Ik ben op het juiste moment in de juiste omgeving terecht gekomen.” Een jaar geleden studeerde hij af van het gerenommeerde Europees College in Brugge - een opleiding die maar liefst 24.000 euro per jaar kost. “Sommige vrienden waarmee ik ben afgestudeerd, lopen nu nog steeds stage,” zegt hij nog.

Zelfs wie een zeldzame Europese taal spreekt, heeft veel geluk nodig om werk te vinden. Het probleem is namelijk nog steeds dat de vraag groter is dan het aanbod. “We willen absoluut niet dat er meer jobs komen zonder dat daar genoeg werk voor is. Maar we willen wel dat het stilaan gedaan is met het misbruik van stagiairs, en er gezorgd wordt voor meer gelijkheid”, benadrukt Bryn.

Terug naar het Luxemburgplein, waar de stagiairs naar hartenlust drinken en netwerken. Fabian is opgetogen: hij ziet het leven in Brussel helemaal voor zich, al blijft hij wel realistisch. “Ik weet dat het niet gemakkelijk zal zijn om hier een job te vinden. Daarom dacht ik eraan om ook te zoeken in Berlijn of Wenen.” Hij neemt nog een grote slok bier en zegt dan met een grote glimlach: “Maar ik blijf wel optimistisch!”

*Update: begin juli 2018 besliste het Europees Parlement dat stagiairs er niet langer onbetaald mogen werken. Het European Youth Forum reageerde fijntjes met: "We blijven onze #FairInternships campagne voortzetten om te verzekeren dat deze beslissing zo snel mogelijk in regels worden gegoten." Afwachten dus, terwijl er in de rest van de Europese bubbel weinig lijkt te zijn veranderd.

Volg VICE België razendsnel op Twitter en Facebook.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op VICE FR.