Waarom je zulke heftige quarantaine-dromen hebt

Nadat ik op Instagram had gepost dat ik sinds de quarantaine hele gekke dromen heb, reageerden er tientallen mensen die zeiden hetzelfde te hebben. Ik zal je de inhoud van al die dromen besparen, maar waar het om gaat is dat uit dit (niet ontzettend wetenschappelijk onderbouwde) onderzoek bleek dat ik niet de enige ben. Er zijn meer mensen die tijdens de pandemie hele intense dromen beleven, of ze in ieder geval nu beter kunnen herinneren.

Opvallend aan deze dromen is dat ze vaak nogal verontrustend zijn, en duidelijke verwijzingen bevatten naar het coronavirus: als we niet voor lege supermarktschappen staan, vliegen we elkaar wel in de haren in een loopgraaf. Ook ons onderbewuste vindt oorlog blijkbaar een prima metafoor voor deze pandemie.

Symbolisch of niet – we weten over het algemeen niet echt hoe we dit soort dromen moeten duiden. “Ook in wetenschappelijk opzicht hangt er nog steeds veel mysterie om dromen heen,” zegt psycholoog Francisco López Cánovas. Hij legt uit dat psychologen dromen benaderen zoals “detectives een moord” proberen op te lossen.

“Artsen willen weten of een patiënt wel of geen nachtmerries heeft, omdat dat erop kan wijzen dat iemand een heftige ervaring heeft meegemaakt die moeilijk was om te verwerken. Onze slaap is een activiteit die onze psyche van overdag compenseert of reflecteert.” Als we met een lege maag naar bed gaan, is het bijvoorbeeld logisch als we daarna dromen dat we in een restaurant op ons eten zitten te wachten. En tijdens een pandemie kunnen we dromen over alle angsten die ons onderbewuste overdag probeert weg te drukken.

Klinisch psycholoog Juan Antonio Membrive, die onlangs een twitterdraadje startte over waarom we zulke gekke dromen hebben tijdens de pandemie, zegt dat we maar weinig weten over wat zich in ons onderbewuste afspeelt. Maar hij heeft wel een paar theorieën.

Een daarvan is dat we onze dromen misschien beter kunnen herinneren omdat we simpelweg niet zoveel meemaken. “Als we overdag dingen ervaren die betekenisvol of opvallend zijn, functioneren die als ‘markeringen’ in ons geheugen. Dan hebben we daar meer aandacht voor. Maar nu doen we minder ervaringen op, waardoor die dromen makkelijker opvallen.”

Zijn tweede theorie heeft betrekking op je aandacht en gesteldheid. “Als je somber bent of als je weinig prikkelingen hebt, kan dat ervoor zorgen dat je je meer op jezelf en je psychologische reacties focust,” zegt hij. “We weten dat je van een veranderde stemming meer dromen kunt krijgen, en dat die dromen emotioneel zwaarder kunnen worden. Daar vallen ook nachtmerries onder.”

López Cánovas zegt dat het onderwerp van onze dromen niet per se veel te maken heeft met gebeurtenissen die we meemaken, maar met de gedachten die we gedurende de dag hebben. “Je brein kan best echte gebeurtenissen of mensen gebruiken om dromen te creëren, maar ook hele nieuwe beelden scheppen. Zowel volwassenen als kinderen kunnen daarom dingen dromen die ze nog nooit in het echt hebben meegemaakt.”

Maar hoe moet je ze vervolgens interpreteren? “In De droomduiding legde Freud uit dat een droom in zijn ervaring meestal een hallucinerende realisatie is van min of meer bewuste wensen van de dromer,” zegt López Cánovas.

Bij dromen over conflicten, bedreigingen en oorlog gaan onze dromen vaak over dingen die met overleven te maken hebben, zegt Membrive. “Zoals bedreigingen voor onze integriteit of onze gezondheid, of soortgelijke thema’s zoals agressie.” Daarom denkt hij dat ons geheugen in het huidige klimaat vaker naar dit soort onderwerpen grijpt.

Maar als we de mechanismen achter onze dromen tot op zekere hoogte kunnen begrijpen, kunnen we er dan ook controle op uitoefenen? Nee, dat helaas niet. “Er zijn mensen die ervaren dat ze kunnen ‘kiezen’ waar ze over dromen of wat ze in hun droom doen. Maar zelfs voor deze mensen is de slaap vooral een autonoom proces,” zegt Membrive.

“Je kunt jezelf trainen om lucide dromen te krijgen,” zegt hij. “Dat wordt ook gebruikt om chronische nachtmerries mee te behandelen, en dat heeft goede resultaten opgeleverd.” Een van deze technieken heet systematische desensitisatie. “Eigenlijk speel je dan je nare dromen overdag weer opnieuw af in je hoofd, maar dan met een andere afloop of terwijl je probeert te ontspannen. Zodat je het niet ervaart als eng of bedreigend, zoals normaal gesproken.” Deze techniek wordt vaak gebruikt als je zulke zware nachtmerries hebt dat je er overdag echt last van hebt.

Wat we kunnen proberen om quarantaine-nachtmerries te voorkomen, is er een gezond slaappatroon op nahouden. Dat zegt klinisch neuropsycholoog Javier Albares, een slaapspecialist aan de Teknon-kliniek in Barcelona. En thuis-isolatie kan ons vaste slaap-waakritme juist verstoren, vertelt hij. “Onze biologische klok wordt beïnvloed door drie externe factoren: licht en donker, voeding en fysieke activiteit. En je kunt op alle drie de grip verliezen als je in quarantaine zit.” Hij zegt dat er ook nog een vierde factor is – sociale relaties – maar dat dat al helemaal lastig is om nu te onderhouden.

Wel zijn er kleine dingen die we zouden kunnen doen. “Als je de gordijnen opent zodra je wakker wordt, vertel je je lichaam dat het dag is en raak je geactiveerd,” zegt Albares. “Hoe eerder je aan licht wordt blootgesteld, hoe eerder je ook weer moe wordt. Dat geldt ook voor duisternis: eigenlijk zou je je eigen lichaam twee à drie uur voor het slapen gaan moeten vertellen dat het nacht is, zodat het slaaphormoon melatonine vrijkomt.”

Als je ook wat routine aanbrengt in je eetgewoonten – al is het maar dat je elke ochtend cornflakes in je bed eet – helpt dat ook om wat structuur aan te brengen in je dag, wat ook geldt voor fysieke activiteit. Tenslotte beveelt hij ook aan om op ‘informatiedieet’ te gaan, oftewel: de tijd beperken die we besteden aan nieuws-updates, en in plaats daarvan iets doen waar je juist rustig van wordt, zoals mediteren.

Mocht niets van dit alles werken, en je dromen nog steeds aanvoelen als een nog intensere versie van Apocalypse Now, dan zou je ook kunnen overwegen om je dromen op te schrijven. Dan is het er maar uit, en veel betere dingen heb je immers toch niet te doen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Spanje .