De influencers die denken dat water drinken ongezond is

Het algoritme van Instagram zit zo in elkaar dat je vooral foto’s te zien krijgt van accounts waar je blijkbaar vaak naar hebt zitten kijken. Daarom zit mijn feed over het algemeen vol influencers die detox-thee slurpen en vermoeide YouTubers die me aanstaren van achter de tandenbleekset die ze zojuist geunboxt hebben.

Waarschijnlijk is het ook de reden dat ik laatst op het account van Alise Miksta terechtkwam. Alise reist de wereld rond, geeft yogales en poseert behaloos in de bergen. Ze is wellness-influencer, maar niet alleen in de zin dat ze vegan is en aan mindfulness doet: sinds vorige zomer post ze ook regelmatig over haar waterloze dieet, waarbij ze, je raadt het al, geen water drinkt. In plaats daarvan eet ze fruit waar veel vocht in zit. Ze combineert dit met periodes van droog vasten, waarbij ze telkens 24 uur lang helemaal niks eet. In een van haar posts schrijft ze: “Ik heb voor het eerst in mijn leven 24 uur gevast (afgezien van vijf slokjes groene thee, toen ik het koud had). Het is geweldig.”

Alise is niet de enige die geen water drinkt en droog vast; op Instagram zijn vooral veel vrouwen te zien die exact hetzelfde doen – en daarnaast ook allemaal net zo dun zijn, een gebronsde huid hebben en het hele jaar door op vakantie lijken te zijn. Op zich zien ze er gezond uit. De voedingsdeskundigen die we spraken zijn echter minder enthousiast, en vinden het voor de duizenden volgers van dit soort accounts erg schadelijk dat zulke diëten zo gepromoot worden.

Alise is dertig, komt oorspronkelijk uit Letland en woont momenteel in Dubai. Vijf jaar geleden ging ze naar een ashram in India, waar een goeroe haar vertelde dat het een “hype in Europa” is om overal altijd maar een waterfles mee naartoe te zeulen, maar dit “eigenlijk helemaal niet nodig” is.

“Ik geloof niet dat water hydrateert – het reinigt alleen,” zegt Alise. “Dus als je rauw voedsel en fruit eet, heb je verder helemaal geen water nodig.”

Alise zegt dat water uit flessen “waarschijnlijk heel giftig en vies” is, en dat die aanbevolen twee liter water per dag “pure marketing” is. Toch is het niet zo dat ze het drinken volledig heeft afgezworen. Wie wel geen enkele druppel meer drinkt is Sophie Prana, een 35-jarige yogadocent die beweert al een jaar droog te staan.

Sophie probeert vanuit Thailand, waar ze tegenwoordig woont, het anti-water-evangelie te verspreiden via haar Instagram-account. Toen ik haar belde was ze vanwege een slechte verbinding soms moeilijk verstaanbaar – maar haar passie kwam goed over.

“Het is het beste wat ik in mijn leven heb gedaan,” zegt ze. “Als je een normaal westers dieet volgt, vol zout en vet, dan kan het best gevaarlijk zijn om geen water te drinken. Maar ik volg een raw vegan-dieet, dus ik hydrateer met levend water, van vruchten [zoals meloensap en kokoswater], en ik drink geen bron- of kraanwater meer. In dat water zit helemaal niks. De waterindustrie probeert je constant wijs te maken dat we water moeten drinken.”

Iets als ‘levend water’ klinkt misschien niet erg wetenschappelijk onderbouwd, maar tot op zekere hoogte is het dat wel. “Het is bekend dat het water in ons lichaam vooral afkomstig is van komkommers, watermeloenen en andere waterrijke producten,” zegt Haleh Moravej, senior docent voedingswetenschappen aan de Manchester Metropolitan University.

In sommige situaties, zoals net nadat je gesport hebt en veel mineralen bent kwijtgeraakt, kan het water uit groente en fruit ervoor zorgen dat dit weer wordt aangevuld: “Voor elektrolyten kun je na het sporten beter komkommerwater dan kraanwater binnenkrijgen, omdat je ook veel zout verliest. In komkommer zit kalium, en daar heb je dan meer aan.”

Los van dit soort voedsel moet je alsnog genoeg ‘vloeibare vormen’ van vocht binnenkrijgen, benadrukt Moravej. “Op basis van mijn ervaring als onderzoeker, zou ik zeggen dat de twee voornaamste hydraterende vloeistoffen melk en water zijn,” zegt ze. “Dus ik zou willen adviseren: eet genoeg groente en fruit, maar vergeet niet om daarnaast genoeg hydraterende vloeistoffen binnen te krijgen.”

Niet alleen deze Instagram-gebruikers opperen het idee dat je kunt hydrateren door water te ‘eten’. Dr. Howard Murad – docent geneeskunde aan UCLA in Californië, die zichzelf ook wel de ‘vader van de moderne wellness’ noemt – schreef het boek The Water Secret, waarin hij stelt dat het een beter idee is om meer waterrijk voedsel te eten dan gewoon water te drinken.

Als je te veel water drinkt, zegt Murad, zouden vitamines en mineralen uit je lichaam kunnen worden gespoeld. Het water in voedsel – en de “vitamines, mineralen, enzymen, antioxidanten en fytonutriënten” die erin zitten – wordt langzamer opgenomen en blijft langer in je lichaam. Onderzoekers van de Aberdeen Medical School kwamen tot een soortgelijke conclusie.

“Water is vooral belangrijk om je cellulaire hydratatie te onderhouden – en dat kun je beter doen via voedsel, omdat je het dan geleidelijk aan binnenkrijgt, en niet in één keer,” zegt Murad. “Tenzij je uitgedroogd bent vanwege de hitte, sporten of een ziekte, krijg je zo al genoeg water binnen.”

Ik vraag Elaine Anderson, een zelfstandig diëtist met tien jaar ervaring, en Haleh Moravej, of ze onderzoeken kennen die dit idee ondersteunen. Beiden zeggen van niet, en wijzen erop dat het tegen ongeveer alle gezondheidsrichtlijnen ingaat – van die van de Britse National Health Service tot die van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Harvard Medical School. Ook het Nederlandse Voedingscentrum raadt aan om elke dag 1,5 tot 2 liter water te drinken.

“Ik raad je sterk af om geen water meer te drinken,” zegt Haleh. “Ons lichaam bestaat voor 70 procent uit water, dus dit is vragen om problemen. Hydratatie is belangrijk voor je concentratievermogen, gemoedstoestand en fysieke vermogen. We hebben water nodig om alle voedingsstoffen af te breken, voor onze stofwisseling. En zo kan ik nog wel even doorgaan.”

Ondanks dat het wetenschappelijke bewijs dus niet bepaald waterdicht is, zeggen Sophie en Alise niet dat ze tegen problemen aan zijn gelopen.

“Ik eet geen zout of oliën meer,” zegt Sophie. “Maar wel waterrijk fruit en groente – en in combinatie met droog vasten is dat heel goed voor je lichaam. Veel mensen schrikken ervan als ik zeg dat ik geen water drink, maar het is wel degelijk onderbouwd. Als ze dat eenmaal inzien is het een grote openbaring.”

Hierna praten we over dry fasting, oftewel droog vasten. Dat is een dieetkeuze waar Sophie, Alise en veel andere wellness-Instagrammers bij zweren.

Droog vasten betekent dat je gedurende een periode van twaalf uur tot wel tien dagen achter elkaar niets eet of drinkt. Er zijn verschillende religies waarin vasten al eeuwen een manier is om over je geloof na te denken, maar jezelf uithongeren onder het mom van wellness is een relatief nieuwe trend. Deskundigen vinden het niet bijzonder slim, en denken dat je om te hydrateren vooral niet alleen op waterrijk voedsel zou moeten vertrouwen.

Er zijn verschillende onderzoeken waarin wordt gesuggereerd dat er voordelen kunnen zitten aan ‘intermittend fasting’ – als je in goede gezondheid bent. Intermittend fasting betekent dat je ongeveer 16 tot 24 uur geen voedsel eet. Maar veel van deze onderzoeken waren klein opgezet, van korte duur of uitgevoerd op dieren. Wetenschappers benadrukken dat vasten op deze manier gevaarlijk kan zijn als je ondergewicht hebt of in het verleden een eetstoornis hebt gehad.

Als je van plan bent om meer dan 24 uur te vasten, raden de meeste websites aan om een arts te raadplegen. Nogmaals, er zijn onderzoeken die hebben aangetoond dat vasten voor sommige mensen misschien wel voordelen heeft, maar in een onderzoek waar 768 mensen minstens 48 uur vastten, kreeg 72 procent van de deelnemers last van bijwerkingen als vermoeidheid, slapeloosheid en duizeligheid. Het wordt afgeraden om op zo’n manier te vasten – ook als je geen eetstoornis, diabetes type 1 of lage bloeddruk hebt. Als je medicijnen gebruikt, of als je een vrouw bent die zwanger wil worden, zwanger is of borstvoeding geeft wordt het afgeraden.

Het feit dat vasten op social media wordt gepromoot is extra verontrustend als je let op het verband tussen Instagram en mensen met een eetstoornis, of de kwestie van mensen die ‘wellness’ gebruiken om hun eetstoornis te verbergen. Het dwangmatig nastreven van wellness kan zelfs leiden tot orthorexia, oftewel “een ongezonde obsessie met gezond eten.”

Elaine doet niet aan langdurig droog vasten. Ze vindt het “beangstigend” en benadrukt dat er een gebrek is aan wetenschappelijk bewijs voor de veronderstelde gezondheidsvoordelen. Ze zegt dat langere periodes vasten kan leiden tot uitdroging, lage bloeddruk, vermoeidheid en hoofdpijn. Ook maakt ze zich zorgen over de langetermijngevolgen voor je nieren.

Sophie doet dagelijks aan intermittend fasting – van 6 uur ’s avonds tot 11 uur ‘s ochtends. De eerste keer dat ze vastte, “vroeg ze het universum om hulp” en ervoer ze vervolgens “extreme genezing”. Alise vast voor langere periodes en gelooft dat eten “volledig afleidend” is. In haar woorden: “Ik geloof dat er [in het leven] iets groters is dat ontbijten, lunchen, dineren en naar je werk gaan.”

Het is duidelijk dat de levensstijl van Sophie, Alise en anderen zoals zij niet tot veel directe problemen leidt, anders zouden ze het niet doen. Maar als je deze dieetkeuzes actief promoot als ‘wellness’ – zonder contextuele informatie of veiligheidsadviezen – is dat een probleem.

Elaine zegt dat #nowater vaak als hashtag wordt gebruikt bij posts over “goed eten, schoon leven en wellness”. Het gevaar is dat ‘geen vloeistoffen drinken’ daardoor op een hoop wordt gegooid met veel andere, goedbedoelde suggesties om jezelf te verbeteren. Dat kan tot misverstanden leiden en zorgt ervoor dat steeds meer mensen, die op zoek zijn naar wellness in hun leven, aan het idee blootgesteld worden dat ze geen water meer zouden moeten drinken.

Als je niet het soort leven leidt dat mensen als Sophie en Alise voor zichzelf hebben gecreëerd, is het moeilijk om altijd aan vers geperst watermeloensap te komen of als ontbijt een kilo druiven weg te werken. Waterrijke groenten en fruit kunnen inderdaad hydraterend werken, maar sommige mensen op social media zullen #nowater zien, om daarna water gewoon volledig uit hun dieet weg te laten en de verloren vloeistoffen niet te vervangen.

Simpel gezegd: een tienermeisje uit de provincie ziet een van die shiny foto’s op Insta en stopt misschien gewoon met water drinken, ondanks dat ze een leven leidt dat compleet anders is dan dat van de vrouwen op haar telefoonscherm.

Ik vraag beide vrouwen of zij de gevaren inzien van dit blinde geloof in #nowater, maar geen van beiden lijkt echt bezorgd te zijn. Alise zegt dat het aan elke afzonderlijke gebruiker is wat ze wel en niet van Instagram willen leren: “Het is een tool, en jij maakt de beslissing hoe je die moet gebruiken.” Sophie zegt dat niemand door haar instagrampagina zal geloven dat geen water drinken en droog vasten wondermiddelen zijn. Iedereen die haar om advies vraagt, zal van haar te horen krijgen dat zo’n enorme dieetovergang langzaam en zorgvuldig moet gebeuren.

Dr. Murad maakt zich ook niet al te veel zorgen: “Als mensen #nowater zien en besluiten om geen water meer te drinken, maakt dat me niet heel veel uit. Het dorstige gevoel in hun lichaam zal hen er weer toe aanzetten om te drinken.”

Instagram kan ongelooflijk veel invloed hebben op het leven van de gebruikers, zelfs als de mensen die ze volgen hen niet actief van iets willen overtuigen. Het team van Digital Fairy, een marketingbureau in Londen, weet daar alles van en zegt dat Instagram een “extreem krachtige” rol speelt als het gaat om welzijn. Het is volgens hen een visueel platform dat mensen onder druk kan zetten om er ‘beter’ uit te zien.

“Dit soort content kan intrigeren, voor engagement zorgen en door de algoritmes goed gedijen, ongeacht of het daadwerkelijk goed is voor de gezondheid,” zegt een woordvoerder van het bedrijf. “De samensmelting van invloed en geloofwaardigheid kan gevaarlijke gevolgen hebben, als het gaat om gezondheid. Je loopt niet het risico om per ongeluk met een slecht zittend jurkje uit Pretty Little Thing in je handen te zitten – je eindigt misschien wel met leverschade of een hartritmestoornis.”

En dat is het hele punt. Je eigen voedingskeuzes maken is één ding, maar het is onverantwoordelijk en mogelijk zelfs gevaarlijk om erover te prediken tegen een heel leger aan volgers die het misschien op een slechte manier proberen na te doen.

Er is niet veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het ‘eten’ van je water in de vorm van fruit of groenten – ondanks de boeken, blogs en Instagramaccounts die eraan gewijd zijn. In dit online tijdperk, waarin goed geposeerde foto’s, duizenden volgers en een sterk persoonlijk merk voldoende zijn om geloofwaardig over te komen, moet er daarom kritischer gekeken worden naar alle influencers die een wondermiddel promoten dat misschien wel schadelijk is.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.