Dit is waarom sommige mensen stalken

Hij leek zo aardig. De keren dat ik hem zag tijdens werkgerelateerde uitjes, droeg hij een overhemd of een poloshirt. Hij was niet per se sociaal vaardig, maar hij sprak altijd kalm, op een professionele manier. Hij kwam over als iemand die alles volgens de regels doet – eerlijk en nuchter. Ook op social media kwam hij zo over. Op foto’s droeg hij nette, zakelijke kleding en ik dacht op basis van onze gesprekken dat hij een rustig leven zonder drama leidde. Ik had het bij het verkeerde eind. Mijn ex-collega bleek een stalker die mij bijna tien jaar lang lastigviel.

Het gedrag van mijn collega leek erg op dat van Joe Goldberg, de stalker uit de Netflix-serie You. Hij was vriendelijk, gereserveerd en behulpzaam. Los van onze vriendelijke interacties op de werkvloer, speelde er niets tussen ons.

Ik was niet geïnteresseerd in hem. Dat heb ik ook duidelijk gezegd toen hij een keer het halve land was afgereisd en onaangekondigd voor mijn deur stond. Maar in plaats van te luisteren en op zoek te gaan naar iemand die wel interesse had, leek hij geobsedeerd met het idee dat wij een stelletje moesten worden.

Ik meldde zijn vreemde bezoekje aan mijn werkgever, maar ze konden er niets mee omdat het buiten kantooruren gebeurde en me verder niets was overkomen. Ik was erg opgelucht toen hij uiteindelijk ontslag nam, maar een paar dagen erna ontving ik een e-mail van hem met daarin een foto van mijn borst, uitgesneden van een grotere foto. Er stond bij dat hij de foto gebruikte bij het masturberen. Vanaf dat moment begon de nachtmerrie pas echt.

Op een gegeven moment kreeg ik dagelijks meerdere e-mails van hem. Sommigen waren seksueel getint, in anderen smeekte hij me om een kans. Als ik zijn mailadres blokkeerde, maakte hij een nieuwe aan. Hij liet comments achter op mijn blog en YouTube video’s. Hij plaatste zijn smerige fantasieën op Facebook waarin hij uitgebreid beschreef wat hij met me wilde doen. Hij stuurde zelfs berichten naar mijn volwassen kinderen en hun partners en vroeg ze om mij te overtuigen dat hij de perfecte man voor mij was. Toen hij erachter kwam dat zijn tactieken niet werkten, probeerde hij de man te worden die ik volgens hem nodig had – zowel fysiek als psychologisch.

In de serie You stalkt Joe zijn slachtoffer Guinevere Beck eerst online. Hij bestudeert haar social media-berichten en foto’s, en schetst zo een beeld van haar leven, inclusief zwakke plekken waar hij misbruik van denkt te kunnen maken. Mijn collega, zoals ik hoorde van zijn toenmalige huisgenoot, deed exact hetzelfde. Hij keek toe hoe mijn huwelijk uiteen viel en hoe ik uiteindelijk in een scheiding kwam te liggen, wat ik zelf had verteld op social media. Ook wist hij dat ik kinderen had en heel graag succesvol ondernemer wilde worden. Van al die dingen probeerde hij misbruik te maken.

“Stalkers willen zich machtig voelen. Dat doen ze door de juiste gevoelige plekken te triggeren of door je simpelweg te intimideren, zodat je doet wat zij willen,” zegt Brian Spitzberg, auteur van het boek The Dark Side of Relationship Pursuit: From Attraction to Obsession and Stalking en hoogleraar communicatie aan de San Diego State University.

Stalkers profileren zichzelf vaak als verzorgers en bieden op meerdere manieren hulp aan, bijvoorbeeld door huiselijke klusjes te doen zoals koken en schoonmaken of door financieel bij te springen als dat nodig is. Mijn stalker bood dit alles ook aan, maar ik ben hier nooit in mee gegaan. Het zijn overigens allemaal illusies. “Hun gedrag is vrijwel altijd narcistisch. Ze voelen niets bij het feit dat zij angst en stress opwekken bij de persoon die ze willen winnen,” zegt Reid Meloy, forensisch psycholoog en professor in de psychiatrie aan de University of California.

Misbruik maken van de kwetsbaarheden van het doelwit is een bekende tactiek van stalkers, zegt Laurence Miller, klinisch en forensisch psycholoog en professor in de psychologie aan de Florida Atlantic University. Het kan al snel erg kwaadaardig worden. “Sommige stalkers proberen elk aspect van het leven van hun doelwit te saboteren, inclusief werk, financiën en persoonlijke relaties, met als doel het slachtoffer zich zo geïsoleerd mogelijk te laten voelen. Hoe langer het stalken aanhoudt, hoe groter de kans dat het escaleert,” waarschuwt Miller.

Mijn oud-collega was ervan overtuigd dat we samen een huis zouden huren omdat hij ervan uitging dat ik financiële hulp nodig zou hebben na mijn scheiding, en dat hij mijn ondernemingen zou beheren – ondernemingen die ik niet eens had, maar waarvan hij dacht dat ze goed bij me zouden passen. Hij vertelde me regelmatig dat hij de stiefvader van mijn kinderen wilde worden en dat wij ze samen zouden opvoeden zodat ze ‘de wereld over konden nemen’. In zijn fantasie was ik volledig van hem afhankelijk.

Ik reageerde in het begin vaak uit woede op alle telefoontjes, sms’jes en e-mails van mijn stalker. Later kwam ik erachter dat elke vorm van interactie, hoe negatief of afwijzend ook, hem juist aanmoedigde. Tot de dag van vandaag refereert hij op social media nog aan mij als zijn ‘toekomstige vrouw’. Tegenwoordig reageer ik er niet meer op.

Hij deed ook een paar weinig subtiele pogingen om zichzelf te vormen naar het type man dat ik volgens hem aantrekkelijk vind. Op basis van mijn berichten op social media kwam hij tot de conclusie dat ik van stoere mannen hield. Hij verwisselde zijn nette, formele kleding voor tatoeages, gescheurde jeans en zonnebrillen. Hij veranderde zelfs zijn manier van praten. In plaats van formaliteiten, werden woorden als ‘yo’ en ‘gast’ onderdeel van zijn woordenschat. Telkens als hij een nieuwe tatoeage had laten zetten, stuurde hij een foto.

Dit soort gedrag komt, zo heb ik me laten vertellen, minder vaak voor bij stalkers, maar Meloy wijst erop dat het de borderline persoonlijkheid van veel stalkers reflecteert. Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), wordt een borderline persoonlijkheidsstoornis gedefinieerd als “een doordringend patroon van instabiliteit binnen persoonlijke relaties, zelfbeeld en emotie, evenals impulsiviteit die zich in het vroege volwassen leven ontwikkelt en op verschillende manieren geuit wordt.”

Verder wijzen Meloy en Miller naar identificatie, oftewel het overnemen van aspecten van een ander. Dit is een van de acht signalen die geïdentificeerd worden bij het beoordelen of iemand een bedreiging vormt of niet.

“Het gedrag van je oud-collega komt overeen met dat van een identificatie-stalker,” zegt Miller. “Dit zijn vaak mensen die achter beroemdheden aangaan. Ze verkleden zich en gedragen zich als een beroemdheid, met het idee dat zij meer die persoon belichamen dan de beroemdheid zelf.” In mijn geval wilde de stalker me laten zien dat hij precies kon zijn wie ik wilde hebben.

Op het moment dat ik voor het eerst mijn verhaal openbaar vertelde in Harpers Bazaar, eerder deze maand, verwachte ik soortgelijke verhalen te horen van andere slachtoffers van stalking. Wat ik niet verwacht had, waren de talloze mensen die mij vertelden dat ik wettelijk gezien echt niks had kunnen doen hieraan. Hoewel er wetten in Amerika zijn tegen stalking, is de wettelijke definitie van ‘stalken’ per staat verschillend. Dit maakt het enorm lastig om aangifte te doen en er een zaak van te maken, zeker als het zich vooral online afspeelde, zoals bij mij. Ik heb van alles geprobeerd; zelfs de FBI ingelicht, maar niets werkte.

Om mezelf te beschermen en hem zo veel mogelijk op afstand te houden, heb ik mijn telefoonnummer en mijn e-mailadressen veranderd. Ik heb hem op elk social media-platform geblokkeerd. Aangezien hij aan de andere kant van het land woont, denk ik niet dat ik me druk hoef te maken dat hij ineens voor de deur staat. Toch blijf ik op mijn hoede.

Hij schrijft nog steeds berichten over mij op Facebook, nu zijn favoriete platform. Door te refereren aan mij, krijgt hij het gevoel dat hij controle heeft, wat uiteindelijk het belangrijkste is voor hem, vertelt Miller.

Los van de afstand, let ik constant op zijn activiteit op Facebook vanaf een nepaccount, zodat ik kan zien of hij mogelijk op reis is of directe bedreigingen plaatst. Het is bijna onmogelijk om te voorspellen wat er verder gaat gebeuren. Zoals hij bewezen heeft en zoals ook te zien is in You, bestaat er geen ‘typische’ stalker. In het geval van Joe kunnen we op z’n minst zijn gedachten horen en anticiperen op zijn volgende stap. Echte slachtoffers van stalkers krijgen geen script overhandigd. Het gevolg is dat ik constant bang ben en nooit weet wat ik moet verwachten.