Ik laat me steriliseren om het klimaat te redden

Gurgîn Bakircioglu is een 35-jarige Zweeds-Koerdische podcastmaker en klimaatactivist. In mei veroorzaakte hij nogal wat opschudding in Zweden met zijn opiniestuk in de krant Expressen, waarin hij stelde dat geen kinderen krijgen de beste manier is om je ecologische voetafdruk te verkleinen. Gurgîn wil zelf dan ook niet nog meer mensen op de wereld zetten. Daarom laat hij zich binnenkort steriliseren.

Toen hij daarover schreef, kreeg hij bakken met kritiek over zich heen. Wie is hij om anderen te vertellen wat ze moeten doen? En pleit hij zo niet voor bevolkingsbeheersing, zoals de eenkindpolitiek in China? Toch is het idee dat overbevolking een grote bedreiging is voor de planeet niet nieuw, en zijn er ook andere activisten die zich hiermee bezighouden. Kunstenaar Tinkebell liet zich in 2013 al steriliseren omdat ze zich zorgen maakte over overbevolking en wereldwijde voedseltekorten. De recent ontstane beweging Birth Strike bestaat uit zo’n tweehonderd vrouwen die geen kinderen willen krijgen zolang klimaatcrisis voortduurt en de overheid te weinig doet om het te stoppen.

Door zich te laten steriliseren en daar vooral ook over te praten, wil Gurgîn mensen aan het denken zetten over de gevolgen van hun kinderwens voor de planeet. Ik sprak hem over zijn besluit, de kritiek die hij kreeg, en of we allemaal moeten stoppen met kinderen krijgen.

VICE: Hé Gurgîn. Waarom heb je ervoor gekozen om je te laten steriliseren?
Gurgîn Bakircioglu: We weten dat klimaatverandering veroorzaakt wordt door de mens. Overbevolking en overconsumptie zijn de voornaamste drivers die we moeten bestrijden. Mensen zijn niet bepaald het beste ding dat onze aarde is overkomen. De klimaatcrisis staat gelukkig op de nationale agenda hier in Zweden, maar ik had nog niemand horen praten over het idee om geen kinderen te krijgen om het klimaat te ontzien. Daarom koos ik ervoor om de stilte te doorbreken. We weten hoe de mens het klimaat onder druk zet, maar we lijken desondanks bang om dit onderwerp aan te snijden. Dat ik mijzelf laat steriliseren laat zien hoezeer ik me zorgen maak. En zeg nou zelf, wat is extremer: de klimaatcrisis of mijn daad?

Ben je niet bang dat je spijt krijgt?
Niet echt. Ik hou van kinderen, maar ik besef dat ik het gewoon niet voor mezelf kan rechtvaardigen, vanwege wat ik belangrijk vind en wat ik weet. Het heeft niets te maken met eugenetica of bevolkingsbeheersing ofzo. Natuurlijk is het een persoonlijke keuze om een gezin te stichten, en dat staat iedereen vrij, maar het is tegelijkertijd duidelijk dat de menselijke ecologische voetafdruk sterk beperkt zou kunnen worden door minder kinderen te krijgen.

We zouden onszelf moeten afvragen: waarom willen we dan eigenlijk kinderen? Ook omdat de wereld in de nabije toekomst minder leefbaar zal zijn dan nu, is dit een wezenlijke kwestie. En als we kinderen willen, kunnen we ons dan niet een familiestructuur voorstellen waarbij niet iedereen een eigen kind hoeft te krijgen, maar een kind ook meerdere moeders en vaders kan hebben?

Hoe ben je op die gedachten gekomen?
Het keerpunt kwam voor mij toen ik vijfentwintig was. Ik begon me af te vragen waarom ik kinderen wilde. Toen ik er echt over nadacht, merkte ik dat het eigenlijk vooral was zodat mijn ouders een kleinkind zouden krijgen. Toen ik dertig was, zag ik in dat mijn leven prima was zonder nakomelingen. Rond die tijd begon ik ook genoeg te krijgen van m’n baan. Ik heb mijn appartement verkocht, een camper aangeschaft, alle onnodige bezittingen weggedaan, en ik ben veganistisch gaan leven. Dat laatste opende mijn ogen voor het grotere plaatje, voor het milieu. Dit proces heeft een paar jaar geduurd, en hier komt mijn besluit eigenlijk uit voort. Nu ik vijfendertig ben hou ik écht van mijn leven, omdat het wezenlijk goed voelt.

Dus op deze manier leven is wat iedereen zou moeten doen?
Nee hoor, niet per se. Ik laat graag op een positieve manier zien wat we kunnen doen aan de door mensen veroorzaakte klimaatcrisis. Kinderen krijgen hoort daar gewoon niet bij. Er is wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld een recente studie van de Universiteit van Lund, dat inderdaad aantoont dat het één van de meest effectieve manieren is om je persoonlijke koolstofuitstoot klein te houden. Je auto verkopen, de trein in plaats van het vliegtuig nemen, veganistisch leven – het zijn allemaal goede initiatieven, maar de meest doeltreffende, radicale manier is om kinderen achterwege te laten. Stel je voor als meer mensen dit deden.

Wat voor invloed hebben je overtuigingen op de relaties die je hebt? Zijn er vrienden die zo ver zouden gaan als jij?
Ik heb veel vrouwelijke vrienden, en zij kiezen ervoor om kinderen te krijgen. Daarnaast is de meerderheid van mijn vrienden niet veganist en geven ze niet zoveel om de natuur en het milieu. Het is niet iets waar ze over willen praten. Over het algemeen zijn de verschillen geen bron van conflict binnen mijn vriendschappen. Maar laatst toen een vriend van mij een foto van zijn pasgeboren kind op Instagram plaatste en ik hem ermee feliciteerde, kreeg ik vragen van bekenden of ik “wel echt blij voor hem was”. Natuurlijk was ik dat! Al het leven is heilig.

Ik weet dat niet iedereen dezelfde keuze kan maken als ik. Desondanks denk ik dat het voor mij de juiste beslissing is, ook al voel ik me er soms stom of eenzaam door. Natuurlijk kan ik ook gewoon een condoom gebruiken, maar uiteindelijk geeft deze stap zekerheid, en geldt het als statement, want ik weet dat dit het beste is voor de aarde. Op dit moment heb ik een open liefdesrelatie. We begrijpen elkaar en we zijn het met elkaar eens, dus dat is fijn.

Je opiniestuk en je berichten op social media maken aardig wat los – op een goeie manier?
In het begin dacht ik dat ik met mijn actie wel op de steun kon rekenen van milieuactivisten en feministen, maar ik ben van alle kanten door mensen voor gek verklaard. Ik ben egoïstisch en onbaatzuchtig genoemd, versleten voor zowel idioot als held, en ik heb zelfs doodsbedreigingen gekregen. Voor velen is je afvragen of je wel kinderen zou moeten krijgen gelijk aan de zin van het leven in twijfel trekken. En dat is misschien uiteindelijk wel wat ik doe: me publiekelijk afvragen wat die zin van het leven is. Dat zorgt er dan voor dat anderen ook hun zienswijze opnieuw onder de loep moeten nemen.

Omdat kinderen krijgen zo normaal en traditioneel is, zo in lijn met de verwachting vanuit de samenleving, is het best een opgave om er vraagtekens bij te plaatsen. Het is desondanks geen aangeboren instinct, denk ik. Wat ik bedoel is dat kinderen geweldig zijn, maar overduidelijk niet milieuvriendelijk in onze tijd. Waarom vinden mensen mijn beslissing zo aanstootgevend? Voor mij is het een teken dat we dit nog niet eerder echt bediscussieerd en begrepen hebben in Zweden.

Ik heb verscheidene berichten gekregen van mensen die zich hebben laten steriliseren zonder er ooit over te praten. Ze hebben dat gedaan omdat ze van het leven houden, niet omdat ze mensen haten. Het is hun manier van verantwoordelijkheid nemen voor onze aarde. Een echte steun in de rug was toen de Zweedse artiest Zara Larsson zei dat ze geen kinderen wil “omdat we de planeet aan het verneuken zijn”. Dat betekende veel voor me.

Denk je dat je daad en je boodschap aan zullen slaan bij een groter publiek?
Misschien. Ik hoop dat het ooit eens mainstream wordt, maar ik zie in dat dat moeilijk is. Het is mijn doel om het gesprek op gang te brengen, maar ik wil niet meer debatteren over mijn persoonlijke keuze. Praten over oplossingen voor de klimaatcrisis kan veel verschillende vakgebieden en disciplines beslaan, van macro-economische ontwikkelingen en wereldwijde migratie tot persoonlijke ethiek. Ik wil vooral begrijpen waarom de tegenstanders van mijn ideeën er zo door geprovoceerd worden. We hebben toegang tot dezelfde informatie, dus waarom schrikken zij er zoveel meer voor terug om van gedrag te veranderen dan ik? Het voelt goed dat mensen dat nu doen en erover praten, hoe agressief ze ook soms tegen mij kunnen zijn. Ik vertel uiteindelijk niemand wat hij of zij moet doen, maar ik wil wel dat mensen erover nadenken - en dat ze een bewuste keuze maken.

Bedankt!

Bekijk ook onze documentaire over Greta Thunberg en de klimaatspijbelaars: