Waarom zit er zoveel slijm in mijn keel?

Beeld je even in hoe het voelt als je je keel moet schrapen. Achterin je keel ligt een klein plasje slijm te wachten om uitgespuugd of doorgeslikt te worden. Dat slijm wordt ook wel ‘postnasale drip’ genoemd, en ik heb er veel last van. Ik denk dat ik tijdens het schrijven van deze zin al minstens drie keer slijm heb ingeslikt. Heb ik een probleem? En als jij hetzelfde ervaart, wat kunnen we dan doen om ervan af te komen?

Ik beschouw mijn postnasale drip vaak als ergernis, maar het is eigenlijk een belangrijke bescherming. Postnasale drip wordt gemaakt door de slijmvliezen in onze neuzen, zegt David M. Poetker, een professor op de afdeling rhinologie en sinuschirurgie van het Medical College of Wisconsin.

“De neus wordt vaak aangezien als een ding dat je alleen gebruikt om te ruiken, maar qua belangrijkheid staat het reukvermogen eigenlijk vrij laag op de lijst,” zegt Poetker. “De neus is eigenlijk een soort voorstation voor de longen en helpt de lucht die we inademen warmer en vochtiger te maken.” De lucht die we inademen heeft meestal een relatieve vochtigheid van ongeveer 50-60 procent, maar tegen de tijd dat die lucht de achterkant van je neus bereikt, heeft je neus de vochtigheid opgekrikt tot 90 procent en de lucht opgewarmd tot lichaamstemperatuur. Dat zorgt voor een optimale luchtuitwisseling in je longen.

“Ik geef altijd dit voorbeeld aan mijn patiënten: als je op een koude ochtend in januari buiten aan het wandelen bent en diep door je mond inademt, doet dat pijn aan je longen en moet je hoesten,” zegt Poetker. “Maar als je langzaam en diep door je neus inademt, wordt de lucht opgewarmd en bevochtigd, en doet het geen pijn.”

Neusslijm werkt ook als filter tegen stof, pollen en vervuiling, zegt Poetker. Die potentiële indringers blijven in het slijm plakken en glijden via de achterkant van je keel weg, in plaats van in je longen te belanden, waar ze irritatie zouden kunnen veroorzaken. Je slijmvliezen hebben niet alleen slijmklieren, maar ook kleine haarvezels, die cilia worden genoemd. Die spelen een belangrijke rol in het natuurlijke proces dat bekendstaat als mucociliaire reiniging, zegt Poetker.

“Je maakt slijm aan en de haarvezels vegen dat slijm naar de achterkant van je keel,” zegt Poetker. “En ook alle holtes zijn naar achteren gericht, dus eigenlijk is niets bedoeld om aan de voorkant afgevoerd te voeren. Alles loopt af naar de achterkant van de keel en dat is ook de reden dat we postnasale drip hebben.”

De gemiddelde neus maakt tussen de 50 en 90 gram slijm per dag aan, maar je kunt volgens Poetker tot wel 400 gram aanmaken als je neusslijmvliezen op hol slaan.

Als je ergens allergisch voor bent en dat vast komt te zitten in je neus, zal je binnenkant geïrriteerd raken, zegt Mas Takashima, directeur van The Sinus Center aan Baylor College of Medicine. En als je in een zeer vervuild gebied woont, kunnen er ook verontreinigde stoffen in je neus vast komen te zitten, wat vergelijkbare problemen kan veroorzaken. “Het lichaam heeft zoiets van: hé, er is iets wat mijn neus irriteert, ik moet het wegspoelen,” zegt hij. “En dan begint het lichaam veel slijm te produceren in een poging de neus te reinigen.” Je kunt ook last krijgen van te veel slijm door een holteontsteking of een verkoudheid.

Maar wanneer is er te veel slijm? “Ik vertel meestal aan mijn patiënten dat het te veel is als je het kunt voelen,” zegt Poetker. “Dan is het ofwel meer dan het zou moeten zijn, of dikker dan het zou moeten zijn.”

Te veel postnasale drip kan vervelend zijn. In een onderzoek wordt het in verband gebracht met een chronische hoest. Als je ligt of slaapt en veel postnasale drip hebt, kan het slijm in je luchtpijp en longen terechtkomen, zegt Takashima. Dat ervoor zorgen dat je longweefsel geïrriteerd raakt en je gaat kokhalzen.

Keel- en oorpijn kunnen ook symptomen zijn van een overmatige postnasale drip. “De constante irritatie van de postnasale drip die achterin de keel glijdt, veroorzaakt bij sommige van onze patiënten behoorlijk veel keelpijn,” zegt Takashima. En dezelfde zenuwen die je keel pijn kunnen laten doen, kunnen ook oorpijn veroorzaken. Sommige patiënten denken daarom dat ze een oorontsteking hebben, maar Takashima komt er vaak achter dat er gewoon te veel slijm aan de achterkant van hun keel zit.

Poetker zegt dat je er ook hees van kan worden. Dat kan vervelend zijn voor mensen die voor hun werk veel moeten praten, zoals klantenservicemedewerkers, leraren, artsen en advocaten.

Als je last hebt van postnasale drip, kan je huisarts je helpen om de oorzaak te achterhalen en een behandeling te vinden om de hoeveelheid slijm te verminderen. (Je moet het aanmaken van slijm niet helemaal willen stopzetten, omdat het dus een belangrijke, beschermende functie heeft, zegt Poetker.)

Allereerst kijkt je dokter waarschijnlijk naar allergieën. Uit onderzoek blijkt dat een overtollige postnasale drip een veel voorkomend symptoom van hooikoorts is. In Nederland heeft 20 procent van de bevolking weleens last van hooikoorts. Als je ook andere hooikoortssymptomen hebt en hooikoorts dus de waarschijnlijke oorzaak van jouw postnasale drip lijkt te zijn, kan je dokter je een neusspray met fluticason, een antihistamine-spray of een combinatie-spray aanbevelen, zegt Poetker. Dat kan een groot verschil maken, maar het kan weken of maanden duren voordat je het effect merkt.

Poetker raadt zeker aan om een allergietests te doen. “Als je iets niet zeker weet of als je iets gemakkelijk zou kunnen ontwijken zodat je symptomen verbeteren, dan is een allergietest zeker de moeite waard.”

Als je chronische holteproblemen of postnasale drip hebt, kan je volgens Poetker ook te maken hebben met maagzuur dat terugstroomt naar de slokdarm. “Je keel schrapen kan daar een symptoom van zijn. Dat zou dan betekenen dat er slijm op je stembanden zit of je die zelfs gezwollen zijn. In ieder geval heb je het gevoel dat er regelmatig slijm in je keel zit,” zegt hij. In dat geval is een refluxbehandeling misschien de moeite waard.

Voor sommige mensen draagt luchtvervuiling ook bij aan hun problemen met postnasale drip, zegt Takashima. “Meestal gaat het om allergieën, maar als je in een sterk vervuild gebied woont, kunnen er veel stoffen in de lucht zitten die je neusslijmvlies irriteren.”

Als je allergieën hebt, neem dan een douche voor het slapengaan – vooral als je in een gebied woont waar veel vervuiling is en het ozonniveau hoog is. “Ik weet dat veel mensen graag ’s ochtends douchen, maar het is eigenlijk logischer voor mensen met allergieën om vlak voor het slapengaan te douchen,” zegt Takashima. “Anders rol je de hele nacht in de pollen die in je haar en op je huid zijn blijven plakken, wat mogelijk tot irritaties kan leiden.”

Takashima beveelt sommige patiënten ook aan om een keer per dag een neusdouche met een zoutoplossing te gebruiken, om hun neuzen te spoelen. Zo’n neusdouche kun je bij elke drogist halen. Je hebt ze in verschillende vormen: er zijn kannetjes, die je met zout en warm water kunt vullen, maar je hebt ook plastic knijpflesjes. Poetker vult aan dat een neusspray met een zoutoplossing erin ook goed kan werken om je neus te spoelen. Gebruik de neusspray en -douche alleen niet tegelijkertijd, want dan werkt het minder goed.

Neusproblemen kunnen ook worden veroorzaakt door een miscommunicatie tussen je hersenen en je neus – al komt dat niet vaak voor. “Je ziet weleens dat de hersenen tegen de neus zeggen dat die meer slijm moet produceren dan zou moeten,” zegt Takashima. “Dat heet vasomotorische rhinitus. We weten niet precies waarom dat gebeurt, maar bij sommige mensen gebeurt het nadat ze hebben gesport of gegeten of zich in de koude lucht bevinden. Dat soort dingen kunnen het lichaam aansporen om meer slijm aan te maken dan zou moeten. De behandeling daarvoor is totaal anders dan de behandeling voor allergieën.”

Als je dokter vermoedt dat je vasomotorische rhinitis hebt, moet je waarschijnlijk een speciale neusspray proberen die de defecte zenuwcommunicatie tussen je hersenen en je neus blokkeert, zegt Takashima. Sommige artsen zullen het ook hebben over een nieuwe procedure, waarin vloeibare stikstof wordt gebruikt om de zenuwen in de neus te verdoven en te resetten, zodat ze minder slijm produceren. En er is nog een andere procedure, waarin de slijmproducerende delen van je neus met hitte worden gekrompen.

“Als niets werkt, moet je naar een KNO-arts gaan om te kijken welke opties er nog meer zijn,” zegt Takashima. “Net als bij alles raden we eerst altijd de minst ingrijpende dingen aan en kijken we vanaf daar verder. Als er een gemakkelijke manier is om iets te behandelen, doe dat dan zeker. Maar als dat niet werkt of je behandeling de rest van je leven duurt, praat dan met je arts om te kijken of er nog andere opties zijn.”

Als je slechts aan één kant veel slijmvorming hebt, ga dan zeker naar een arts – bij voorkeur een KNO-arts. Zo’n asymmetrische aandoening kan het symptoom zijn van een ernstiger probleem, bijvoorbeeld dat er hersenvocht lekt. Dat kan volgens Takashima het risico op een ernstige hersenvliesontsteking verhogen. Een eenzijdige slijmvorming kan ook optreden als je een bepaalde tandimplantaat-procedure hebt ondergaan. Als het implantaat in het bot van je bovenste kiezen wordt geplaatst, kan die makkelijk doorbreken tot de holte achter je wang. “Als je onlangs een tandheelkundige ingreep hebt gehad en je ineens neusproblemen krijgt aan de kant waar je implantaten zitten, zou je absoluut naar een KNO-arts moeten gaan,” zegt Takashima.

Wat mij betreft: ik vermoed dat mijn postnasale drip ligt aan een goeie, ouwe allergie. Ik ben van plan om het ter sprake te brengen als ik weer naar mijn huisarts ga en zal in de tussentijd mijn neus proberen te spoelen met een zoutoplossing. Ten slotte nog één ding: uit onderzoek blijkt dat mensen met veel stress ook een hevige postnasale drip kunnen krijgen, dus dat voeg ik dan maar toe aan mijn lijstje met redenen om vaker te mediteren.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US