Deze twintigers besturen hun eigen dwergstaat

Europa is een unie, maar ook een rommelige verzameling van landen met elk hun eigen wetten, talen, drugsbeleid, streekgerechten, en moppen over buurlanden. Je leven kan totaal anders zijn, afhankelijk van aan welke kant van een grens je bent opgegroeid - zelfs binnen de EU. Daarom maakten we de reeks 'Grenzen van Europa', vol verhalen die laten zien welke invloed de landsgrenzen die Europa verdelen en omringen hebben op de levens van de mensen die er wonen.

Wie zijn je ouders? Als je in een dwergstaat woont, is dat de vraag die je het meest krijgt. Op school, als je lid wordt van het plaatselijke voetbalteam en als je aan een nieuwe baan begint. Ook wel logisch op zich, omdat iedereen elkaar hier kent.

Net als elk ander land heeft een dwergstaat zijn eigen rechtbanken, nationale vlag, volkslied, gezondheidszorg en overheidsinstellingen. Het grootste verschil met andere soevereine naties is echter dat er in zulke ministaten doorgaans evenveel mensen wonen als in een middelgrote stad.

Ik kom zelf uit San Marino, een onafhankelijke staat in Italië. Ik weet precies hoe het voelt om uit een land te komen waarvan de meeste mensen niet begrijpen dat het nog steeds bestaat – alsof het een onopgelost historisch foutje is.

Toch wil ik erachter komen wat het betekent om een plek met zo’n bijzondere context te besturen, en dan vooral wat dit betekent als je een jong persoon bent met een interesse in politiek. Daarom besloot ik met twee van zulke personen te spreken, eentje uit mijn thuisland en eentje uit Andorra.

San Marino (ongeveer 30.000 inwoners) haalde in april 2018 de internationale krantenkoppen toen de 27-jarige Matteo Ciacci het jongste staatshoofd ter wereld werd. Zoals gebruikelijk deelde hij zijn positie zes maanden lang met een collega, waarbij ze beiden de titel kapitein-regent droegen. Hun belangrijkste functies zijn vooral ceremonieel, met maar weinig uitvoerende macht. Roger Padreny Carmona uit Andorra (ongeveer 80.000 inwoners), heeft een minder opvallende rol. Toch is de 25-jarige waarschijnlijk de meest actieve jongere in het politieke bestaan van deze onafhankelijke staat op de grens van Spanje en Frankrijk.

Civico 10, de partij van Ciacci, werd opgericht in 2012 en maakte deel uit van de coalitie die de verkiezingen van 2016 won. Hoewel Ciacci eigenlijk Rechten heeft gestudeerd, verdient hij zijn brood nu als fulltime politicus.

Carmona daarentegen verdient bijna niets aan zijn politieke activiteiten. Daarom werkt hij grotendeels in de academische wereld, als onderzoeker op het gebied van Rechten en Politieke Wetenschappen aan Harvard. Hij is een van de zes leden van het uitvoerend comité van de sociaaldemocratische partij van Andorra. Dat is een hoge positie in een partij die een stuk groter is dan Civico 10. Daarnaast was Carmona ook de oprichter en voorzitter van het jeugdforum van Andorra en vertegenwoordigde hij zijn land tijdens conferenties die werden georganiseerd door internationale groepen als Unicef, Unesco en de Raad van Europa.

Het eerste wat ik van de twee wil weten, is hoe ze op zo’n jonge leeftijd al zo ver zijn gekomen in hun carrières. “Het politieke bestaan in Andorra is niet hetzelfde als dat in een grote stad als Barcelona,” legt Roger Carmona uit. “De meeste mensen tussen de 18 en 30 jaar verlaten het land om ergens anders te studeren. Wanneer ze uiteindelijk terugkomen, richten ze zich vooral op het stichten van een gezin en het opbouwen van een carrière. De tijd die je zou kunnen zien als de meest revolutionaire jaren van hun leven hebben ze dan dus ergens anders doorgebracht. Wat dat betreft is er simpelweg minder concurrentie.”

De grootste uitdaging is vervolgens om “iets te bereiken voor jongeren, want er is in Andorra geen jeugdbeweging die voor de rechten van jongeren opkomt,” gaat Carmona verder. “Bovendien denk ik dat politiek binnen onze cultuur wordt gezien als iets waar de man van de familie zich namens het hele gezin mee bezighoudt. Bij de laatste verkiezingen kwam de helft van de kiezers onder de dertig niet eens opdagen.”

Carmona valt op vanwege het feit dat hij, in tegenstelling tot de rest van zijn generatie, wel geïnteresseerd is in politiek. Maar het is ook zijn hardwerkende aard die hem zo ver heeft gebracht. “Op mijn achtste streed ik tegen een afvalverbrandingsinstallatie,” vertelt hij. “Dat voelde goed. Je begint met een politieke daad, en vanuit daar begint het balletje gewoon te rollen. Bovendien was mijn moeder op lokaal niveau betrokken bij de politiek, waardoor ik het met de paplepel kreeg ingegoten.”

“Hier [in San Marino] zijn jongeren wat meer betrokken bij de politiek,” zegt Ciacci, die zelf in zijn tienerjaren de politiek in ging. “Dat heeft een aantal verschillende redenen, waaronder de internationale economische crisis en een lokale morele crisis die werd veroorzaakt door de arrestatie van meerdere politici.” In 2011 werden verschillende politici beschuldigd van het hebben van banden met de georganiseerde misdaad en het witwassen van geld in een land dat in het verleden een groot aantal banken en financiële instellingen had.

Net als veel andere dwergstaten, waaronder Andorra, werd San Marino lange tijd gezien als een belastingparadijs. Het handelen in stemmen was zo ook een veelvoorkomende en geaccepteerde praktijk, met name in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw.

Het schandaal in 2011 leidde niet alleen tot een golf van arrestaties, maar ook tot serieuze hervormingen in de politiek. Er werden nieuwe partijen opgericht, waaronder Civico 10, en de reeds bestaande partijen gingen op zoek naar nieuwe gezichten. Zo hoopten ze aan de bevolking te laten zien dat de slechteriken uit de groep waren gegooid. Na de verkiezingen van 2016 werd een nieuw parlement van zestig zetels gevormd, dat dankzij de hervormingen voor bijna een derde uit nieuwe leden bestond.

Toch kan het in dwergstaten ook nadelen hebben om een politicus te zijn, geeft Carmona toe. “Wanneer iemand aan een bepaalde partij verbonden is, kan dat soms problemen opleveren bij het vinden van een baan. Niet alleen voor henzelf, maar ook voor hun familieleden.”

Ik vraag Ciacci en Carmona of ze daarnaast vinden dat hun landen soms te conservatief zijn. “In Andorra komt het conservatisme naar voren in een gebrek aan mensenrechten,” antwoordt Carmona. “De invloed van de kerk bijvoorbeeld is zo groot dat we niets kunnen veranderen aan de wet die abortus bestraft. We hebben twee symbolische afgevaardigden: de president van Frankrijk en de bisschop van de belangrijkste omliggende Spaanse gebieden. Die laatste weerhoudt ons ervan de wet te veranderen, door te zeggen dat hij zal aftreden als we abortus uit het strafrecht verwijderen.”

Volgens Ciacci is de situatie in San Marino vergelijkbaar: “Onze belangrijkste katholieke partij heeft decennialang geregeerd en was meestal geen voorstander van verandering. Er zijn hier veel religieuze invloeden merkbaar. We zijn immers vernoemd naar San Marino, een heilige. Het gaat dan ook niet zozeer om de kerk als instelling op zich, maar meer om een bepaalde religieuze gevoeligheid die onder de mensen heerst.” Desondanks begint dit in bepaalde opzichten langzaamaan te veranderen. “In november 2018 keurde San Marino een wet goed waardoor het homohuwelijk nu erkend wordt.” Ciacci voegt hier wel aan toe dat het een stuk minder soepel verloopt wat het recht op abortus betreft. “We hebben een wet die abortus verbiedt. Dit moet gewijzigd worden, maar dat is moeilijk, vooral vanwege de macht van de conservatieve partijen en onze cultuur,” legt hij uit.

De drang om cultuur te behouden lijkt in dwergstaten behoorlijk diepgeworteld te zijn. “Als je geen zoon bent van een burger van San Marino is het lastig om San Marinees te worden,” vertelt Ciacci. “Je moet 25 jaar lang inwoner zijn geweest of 15 jaar getrouwd zijn met een inwoner,” voordat je jezelf officieel een San Marinees kunt noemen. In Andorra is het hebben van een dubbele nationaliteit niet eens toegestaan. “En weet je waarom?” vraagt Carmona. “Omdat er dan meer mensen zouden stemmen. Op deze manier behouden ze de huidige stemverdeling, die voordelig is voor de conservatieve partijen.”

De behoefte om dingen te houden zoals ze zijn sijpelt overal in door. “Ik zie het ook wanneer mensen zeggen dat ze bang zijn voor onze relatie met de EU, omdat we daarmee onze soevereiniteit en eigenaardigheden zouden kunnen verliezen,” vertelt Carmona. [Zowel San Marino als Andorra zijn geen onderdeel van de Europese Unie, maar zijn momenteel wel in gesprek voor een associatieverdrag.]

Aan de andere kant kent de politiek in een dwergstaat ook voordelen. Ciacci en Carmona zijn het erover eens dat je in een dwergstaat nauwer contact hebt met lokale instellingen dan in een grote stad in een normaal land. Bovendien is de kans volgens hen groot dat je als politicus in een dwergstaat een meer directe en relevante invloed kunt hebben. Dit is wat zowel Ciacci als Carmona aanmoedigde om de politiek in te gaan. Vooral als het aankwam op bepaalde vormen van activisme gaf het extra motivatie. Een van de meest succesvolle initiatieven van Ciacci voordat hij fulltime de politiek betrad, was bijvoorbeeld het opzetten van een petitie om nieuwe studieplekken te openen.

Het gevoel van verbondenheid geldt ook voor de kiezers, aangezien er in een dwergstaat weinig verschil is tussen de kiezers en degenen die gekozen worden.

Carmona hecht veel waarde aan de kleine aard van zijn thuisland. “Ik studeerde in Barcelona, maar ging tijdens de weekends vaak terug naar huis. Hier kan ik mijn stem laten horen en een verschil maken, en betrokken zijn bij unieke processen zoals het maken van een wet of deel uitmaken van een bepaalde raad. In een grote stad is dat anders. Daar is het moeilijker om zulke kansen te krijgen.”

Als iemand die lange tijd in het buitenland heeft gewoond, kan ik met zekerheid zeggen dat het leven in San Marino behoorlijk wat voordelen biedt. In dwergstaten is het makkelijker om in contact te komen met belangrijke mensen, bijvoorbeeld als je hulp nodig hebt bij dingen als arbeidsproblemen of gezondheidszorg. Dat geeft je het gevoel dat je deel uitmaakt van een exclusieve club.

Maar zelfs in een club die zo klein en exclusief is, zal je keer op keer dezelfde vraag moeten beantwoorden: wie zijn je ouders?

“Het overkwam me vorige week nog,” zegt Carmona. “Ik kijk er niet van op, zeker niet bij formele vergaderingen of comités. Tegelijkertijd verbeeldt het voor mij wel een ouderwetse manier van denken en doen. Het is alsof je wordt beoordeeld op je verleden en je familie, en het er niet toe doet wie je echt bent of wat je hebt gedaan.”

Wil je elke week een overzicht van onze beste verhalen? Schrijf je dan nu in voor onze newsletter.