Wat de opkomst van finsta’s ons vertelt over ons online leven

Ons social media-leven laat ons vaak achter met allerlei filosofische overpeinzingen, zoals: als ik een grappige foto maak, en er is niemand in de buurt om hem te zien, is hij dan eigenlijk wel gemaakt? Finsta-aanhangers hebben voor die foto's – en wellicht als antwoord op die vraag – een extra profiel.

Een finsta (een combinatie van fake en instagram) is een alias-account voor grappige foto's die niet op je 'echte' profiel passen. Urban Dictionary omschrijft het fenomeen als 'gebruikers, meestal meisjes, die een tweede Instagram-account beginnen naast hun echte instagram (rinstagram) om daarop alle foto of video's die ze willen te posten. De foto's en video's zijn vaak grappig of gênant. Alleen je beste vrienden volgen het. Dat laatste gaat niet altijd op: genoeg finsta's staan op openbaar.

De fake in finstagram is afkomstig van het feit dat veel jongeren een account startten onder een valse naam – vaak om meekijkende ouders en leraren te ontwijken. Maar finsta's komen ook voor in de influencerwereld; er lijken steeds meer bloggers te zijn die onder een pseudoniem posten. Eigenlijk zouden de termen finstagram en rinstagram andersom dus logischer zijn: op je rinstagram staan de bewerkte FaceTune foto's en op je finstagram de filterloze beelden.

Je kunt je afvragen wat het doel is van zo'n tweede account. Wordt humor en klungeligheid ingezet als remedie tegen de eindeloze stroom van Instagram-clichés? Finsta's zouden de nodige dosis realiteit kunnen zijn waar het Instagram vaak aan ontbreekt (en wiens hoogtepuntencultuur ook niet heel bevorderlijk werkt voor onze gemoedstoestand). Aan de andere kant zijn er online uitgebreide handleidingen te vinden voor het maken van een finsta, met tips ('je foto's moeten zo schaamteloos mogelijk zijn') en serieuze adviezen ('een goede finsta vergt tijd, moeite en creativiteit'). Dus is het eigenlijk wel zo'n spontane bezigheid? Of maak je met een finsta gewoon nóg een performance van je online 'zelf'?

Ik legde de vraag voor aan mediapsycholoog Mischa Coster, die de opkomst van finsta's een logische ontwikkeling vindt: "Hoe meer volgers, hoe groter de druk om dat consistente plaatje hoog te houden. Het wordt dan heel moeilijk om nog van die verwachtingen af te wijken." Die lat hebben we met zijn allen zo hoog gelegd, mede door iets wat de 'positieve zelfpresentatievoorkeur' heet – de automatische neiging van mensen om de leuke dingen in hun leven te laten zien. "Alleen wanneer dit een moetje wordt gaat het niet meer automatisch. Wanneer influencers zich daar bewust van worden ontstaat een tegenbeweging," aldus Coster.

Enter de finsta dus. Alleen gaat het hebben van een account volledig gewijd aan lelijke foto's van jezelf niet compleet tegen die positieve zelfpresentatie voorkeur in? Dat blijkt niet helemaal zo te zijn. De influencers met een finsta die ik heb gesproken (niet iedereen wil met finsta-naam en toenaam worden genoemd) halen ook uit hun tweede account een bepaalde bevestiging, door inside jokes met vrienden of de positieve reacties van andere volgers. Het blijkt dat, zij het onbewust, die zelfspot hen ook wat oplevert. Misschien omdat die nonchalance in zekere mate ook weer als iets cools wordt beschouwd.

De finsta-trend laat dan ook meer zien dan alleen het feit dat Instagram steeds meer is verweven met commercie. Hoewel dat door influencers vaak wel als een van de eerste redenen wordt genoemd: met hun gewone account halen ze samenwerkingen binnen, posten ze lelijke foto's, dan verliezen ze volgers en worden ze niet meer gebeld door bedrijven. Maar vraag je door, dan blijkt ergens ook dat het onderhouden van één online persona niet genoeg is, alsof steeds meer influencers ook de behoefte hebben om naast mooie en modieuze zijn, te laten zien dat ze óók nog een grappige en nonchalante kant hebben. Die behoefte om een meer compleet beeld van jezelf te laten zien, is ergens misschien ook mens eigen.

Sommigen zetten hun finsta express op openbaar als statement. Zoals artiest Nine Balk van @fabulouslifeofnine en @reallifeofnine zegt: "We proberen allemaal heel cool te doen, maar zien er ook vaak genoeg verrot uit. Dat mag je best zien." Anderen houden hem liever privé en toegankelijk voor een select groepje bekenden, zoals actrice en model Vera LeSavoy: "Op mijn privé-account heb ik geen artistieke verantwoordelijkheid. Maar dat je hem op openbaar zet snap ik ook, omdat je de behoefte hebt om te laten zien dat je het allemaal niet zo serieus neemt."

Hoe dan ook laat het onderhouden van een finsta zien dat je andere account te gecureerd en te gestileerd is om je volledige ik te laten zien. Dat Instagram geen volledige weergave van de werkelijkheid is, wisten we. Maar door de opkomst van finsta's is er nu onder een deel van de gebruikers een duidelijke tweedeling ontstaan tussen zelfverheerlijking en zelfspot. Een soort digitaal dubbelspel, met hun offline persoon waarschijnlijk ergens in het midden.

Dit artikel verscheen eerder op i-D Nederland.