Tien dingen die je altijd al wilde vragen aan iemand met een bipolaire stoornis

Rachid Moutiq is 29, woont in Denemarken, heeft journalistiek gestudeerd en heeft een bipolaire stoornis. Naast Moutiq zijn er nog ongeveer 40.000 Denen en 250.000 Nederlanders die eenzelfde of een soortgelijke diagnose hebben gekregen. Maar zoals met veel mentale stoornissen, rust er een stigma op.

Rachid en ik gingen naar dezelfde middelbare school, waar hij altijd erg goed presteerde. Ik dacht altijd dat hij een genie was, een van de slimste en meest veelbelovende mensen die ik kende. Maar het leven pakte anders uit. Door zijn stoornis is het voor Rachid moeilijk om een baan te hebben.

Hij verhuisde onlangs van Kopenhagen naar het platteland om dichterbij zijn familie te zijn. Ik sprak Rachid over zijn stoornis en hoe deze bijna elk aspect van zijn leven beïnvloedt.

VICE: Ha Rachid, hoe voelde je je toen de diagnose gesteld werd?
Rachid Moutiq: Dat was een jaar geleden, ik was aanvankelijk enorm opgelucht. Door de jaren heen waren er zoveel verkeerde diagnoses gesteld, dat het goed voelde om eindelijk te weten wat er mis met me was. Dat gevoel verdween toen ik me realiseerde hoe ernstig de diagnose was. Als je manisch depressief bent, schommel je van extreem zelfkritisch en ongemakkelijk naar extreem zelfverzekerd. Ik had mezelf overtuigd dat ik me altijd goed, zelfverzekerd en energiek moest voelen. Het was moeilijk om vrede te krijgen met het feit dat mijn manische buien net zo schadelijk zijn als mijn depressies. Om gezond te zijn moet ik balans vinden, maar ik heb die balans niet van mezelf. Ik vind het een beetje saai.

Hoe is het om manisch te zijn?
In het begin van mijn manische staat ben ik op m’n best. Ik doe alles sneller, ik word niet moe of verdrietig. Het lijkt op een vrolijke film. Ik hoef niet na te denken, alleen maar te doen. Alles is geweldig. Je praat veel en je hebt geen geduld om op antwoorden te wachten. Je bent bovenmenselijk, hilarisch, het middelpunt van de aandacht en je voelt je top. Als je even geen aandacht krijgt, vat je het niet persoonlijk op, je denkt gewoon: die mist wat. Het lijkt in sommige opzichten wel op hoe je je voelt als je coke hebt gesnoven.

Waarom is de manie dan even erg als de depressie?
Twee redenen: ten eerste, als je lang genoeg manisch bent, gebeurt er hetzelfde als wanneer je een paar dagen achter elkaar aan de coke zit. Je wordt paranoïde, je hebt geen controle meer. Na een manische periode knapt er iets in m’n brein en word ik depressief. Ten tweede, je doet dingen die niet bij je karakter passen. Je maakt belangrijke beslissingen over je leven, geld en relaties in een ogenblik. Dat kan je leven verwoesten.

Ik heb een keer tweeduizend euro vergokt en toen sloot de bank mijn rekening. Hyperseksualiteit is ook een symptoom. Ik heb manische seks gehad in openbare ruimtes met mensen wiens naam ik niet weet. Het kan relaties, vriendschappen en je carrière verpesten. Het is niet ongewoon dat mensen in een manische bui hun baan opzeggen omdat ze niet vast willen zitten. Als ze weer bij zinnen komen, hebben ze spijt.

Hoe beïnvloedt je stoornis je dagelijks leven?
Het beïnvloedt alles. Ik kan vaak niet slapen – ik was een keer tweeënhalve dag wakker. Als ik eindelijk slaap, slaap ik twintig uur achter elkaar. Je hebt geen controle meer over je lichaam. Als ik manisch ben, moet ik mezelf eraan herinneren dat ik moet eten. Als ik eet, moet ik mezelf eraan herinneren dat ik weer moet stoppen.

Dan, als ik depressief ben, interpreteer ik alles anders. Opstaan in de ochtend en naar mijn werk gaan is een enorme opgave. Je reflexen zijn niet goed, dus ik kan nauwelijks autorijden. Ik heb het meegemaakt dat de depressie zo erg was dat ik moeite had om een boterham te smeren. Ik had zo weinig energie dat het onmogelijk leek om het brood vast te houden en er een boterham vanaf te snijden. Als je je zo voelt, heb je geen energie om te douchen. Je denkt dat je het niet waard bent om schoon te zijn.

Wat voor invloed heeft je stoornis op je relaties met anderen?
Het is moeilijk om mensen dichtbij te laten komen, omdat je ze niet kan geven wat er van je verwacht wordt in sociale situaties. Als ik depressief ben, voelt het alsof mensen hun liefde verspillen aan me. Iemand tegenkomen op straat en hoi zeggen is al lastig. En dat is dan als je überhaupt buiten bent gekomen. Als je depressief bent, maakt het niet uit hoe graag je vriend wil dat je naar zijn verjaardag komt, het lukt gewoon niet om je huis te verlaten. Je hebt geen energie en veel angst.

Hoe is het om te daten?
Als je manisch of depressief bent, kan een partner je gesteldheid persoonlijk opvatten, alsof zij iets verkeerd gedaan hebben. Je buien zijn zo inconsistent, daar kunnen ze nerveus van worden. Mensen hebben weleens tegen me gezegd dat ze niet weten wat ze van me kunnen verwachten. Dat is niet gek, ik weet ook niet wat ik van mezelf kan verwachten. Het is begrijpelijk dat degenen waar je van houdt gefrustreerd raken, boos en verdrietig als je jezelf afzondert van de buitenwereld, maar dat betekent ook dat je nog geïsoleerder raakt, waar je je dan weer nog rottiger van gaat voelen.

Op wat voor manier heeft je ziekte je carrière beïnvloed?
Ik heb geen aan-uitknop, dus ik kan niet reguleren hoeveel energie ik gebruik. Veel mensen met een bipolaire stoornis zijn extreem creatief en vaardig, maar ze kunnen enkel in een creatieve stroom werken die niet ophoudt om zes uur ’s avonds. Als je je workflow niet in de gaten houdt, krijg je een burn-out. Een traditionele werkplek verwacht van je dat je consistent bent, dat je elke dag op dezelfde tijd verschijnt en dezelfde hoeveelheid werk verzet. Ik denk niet dat mensen zoiets elke dag zouden moeten doen – je hebt geen stoornis nodig om je zo te voelen – maar het is zwaarder als je bipolair bent. Ik kan nooit een baan hebben die eist dat ik elke dag dezelfde hoeveelheid werk doe, maar ik zie mezelf wel een echte baan hebben in de toekomst. Al zal dat wel zwaar worden.

Ben je bang dat je kinderen ook bipolair zullen zijn?
Absoluut. Het kan erfelijk zijn. Ik denk er veel over na of ik kinderen op de wereld moet zetten. Ik heb me zo vaak gevoeld alsof het leven niks waard was. Geboren worden is geen keuze die je zelf maakt, dus ik vraag me vaak af of ik het kan maken om leven te geven aan een persoon die op een dag misschien zijn of haar leven zal vervloeken, net als ik.

Wat zijn de ergste vooroordelen waarmee je te maken krijgt?
Mensen zijn over het algemeen erg begripvol. Maar het ergste is als mensen zeggen dat je uit je depressie kan stappen, dat het gewoon een kwestie is van wilskracht. Ik denk dat elk depressief persoon die gedachte geïnternaliseerd heeft. Ondanks dat ik er al jaren mee leef, vraag ik me nog steeds weleens af of mijn depressie niet gewoon voortkomt uit luiheid.

Je ziet die sentimenten ook veel in de media. Je hoort ‘experts’ uitleggen dat ze depressief waren, maar toen gewoon gingen joggen en wat inspirerende quotes lazen en toen ging het allemaal wel weer. Als ze op die manier genazen, was het waarschijnlijk geen depressie waar ze aan leden. Nog een vooroordeel dat specifiek gaat over bipolaire stoornissen is dat je niet te vertrouwen bent, een soort manipulatieve leugenaar. Als je een bipolaire stoornis hebt ben je misschien minder betrouwbaar, maar dat is niet hetzelfde.

Kun je genezen worden?
Het is een chronische ziekte, dus dat zit er niet in. Dat is een van de belangrijkste lessen die ik moet leren: het gaat niet over. Als je denkt dat je eroverheen bent en je gaat de symptomen negeren, loop je het risico om in een diepe depressie terecht te komen, of een heftige manie. Ik word nog steeds achtervolgd door het idee dat het leven onuitstaanbaar is, maar ik word steeds beter. Ik ben optimistisch. Het meest harde van een bipolaire stoornis, is dat je op het juiste pad kan zijn, maar een enkel slippertje kan je terug naar af sturen. In dat opzicht lijkt het wel wat op alcoholisme.

Bedankt voor je tijd, Rachid.