Vissen hebben net als wij zuurstof nodig om te overleven. Ze halen dat uit het water via hun kieuwen. De zuurstof wordt daarna gebruikt om koolhydraten om te zetten in energie, zodat de goudvis weer een rondje kan zwemmen. Als er een elfstedentochtwaardige winter aanbreekt, sluit de laag ijs het vijverwater af van de buitenlucht. Het zuurstofgehalte in het water zakt daardoor enorm.Op zich is dat niet direct een probleem. Ook zonder zuurstof kunnen spieren nog steeds energie produceren. De chemische reactie verandert iets, er wordt melkzuur geproduceerd en dat hoopt zich op. Hetzelfde gebeurt wanneer je te heftig losgaat in de sportschool. Bij ons zorgt melkzuur voor spierpijn, een vis heeft al snel een overdosis van het spul te pakken en legt dan het loodje.
Advertentie
Vandaar dat de meeste vissen het niet lang uithouden in water met een ijslaag erop. De weinige uitzonderingen zijn de goudvis en de kroeskarper. De evolutie is deze vissen genadig geweest, zo ontdekten onderzoekers afgelopen zomer. Tijdens een zuurstoftekort wordt er bij de vissen een enzym geactiveerd. Dit enzym kan melkzuur omzetten in alcohol, op dezelfde manier waarop gist tijdens het brouwproces alcohol toevoegt aan bier. Het is voor het eerst dat dit proces bij een dier is waargenomen, men dacht dat alleen gist dit trucje beheerste.De vissen hebben dit handigheidje kunnen ontwikkelen doordat ze ergens in hun evolutie hun genoom verdubbeld hebben. Terwijl de ene kopie van het DNA bezig was met de dagelijkse gang van zaken, kon de andere kopie er rustig op los muteren zonder dat dat meteen zorgde voor levensbedreigende afwijkingen. Ergens in deze experimenteerfase ontstond de vaardigheid om zelf alcohol te produceren, aldus de onderzoekers.Als het een tijdje vriest, kan de hoeveelheid alcohol in de vis oplopen tot meer dan 50 milligram per 100 milliliter, ofwel een promillage van 0,5. In Nederland zou de goudvis het er nog op kunnen wagen om daarmee in de auto te stappen, maar in Noorwegen zou hij twee keer zoveel op hebben als daar toegestaan is. Echt zat is het dier dus niet, maar wel net genoeg van de kaart om de scherpe randjes af te halen van een lange, donkere winter onder het ijs.Voor het uitzonderlijke geval waarin je in een koude winter strandt naast een Scandinavische vijver, en geen alcohol bij je hebt, is iemand ook nog zo vriendelijk geweest uit te rekenen hoeveel vis je zou moeten eten om dronken te worden. Reken op 80.000 kleine, of 40.000 grotere vissen. Succes!