In dit mortuarium leren dronken automobilisten hun lesje

Afgelopen zomer zat ik opgesloten met zeven vreemden in een griezelige, koude ruimte. We zagen een lijkschouwer een afvoerputje schoonmaken en luisterden hoe Post Malone boven het geluid van de airconditioning uitkwam. “We willen niet dat het putje verstopt raakt door menselijke resten,” zei de lijkschouwer. Wij probeerden ondertussen allemaal ons best te doen om te blijven ademen, omdat de ruimte doordrongen was van de stank van formaldehyde. We zaten te wachten op het moment dat de lijkschouwer schone handschoenen aan zou trekken en met de autopsie zou beginnen.

De zeven vreemden en ik bevonden ons het forensisch medisch centrum in Chisinau, de hoofdstad van Moldavië, om als een van de eerste mensen in het land mee te doen aan een nieuw programma dat rijden onder invloed moet tegengaan. Het doel van het programma is om gearresteerde dronken chauffeurs ervan te weerhouden opnieuw de mist in te gaan. In het mortuarium van dit medisch centrum is het de bedoeling dat ze rijden onder invloed gaan associëren met dode mensen.

Het programma werd vorig jaar uitgerold en bestaat uit twaalf sessies, verspreid over twee of drie maanden. Automobilisten die hun rijbewijs terug willen, moeten het mortuarium bezoeken, op de begraafplaats werken en hulp bieden aan slachtoffers van auto-ongelukken. Sinds het project in mei werd gestart, hebben er in totaal zestien mensen meegedaan.

Ik sprak af met Andrei Iavorschi, directeur van de nationale reclasseringsinspectie (NPI) van Moldavië, om meer te weten te komen over het programma. Zijn organisatie is verantwoordelijk voor het uitvoeren van alle straffen omtrent alcoholmisbruik, los van gevangenisstraf. Daar zit dus ook dit programma bij, dat vorig jaar door de toenmalige regering werd goedgekeurd als onderdeel van een uitgebreid wetsvoorstel tegen alcoholisme.

Ik vroeg Iavorschi of hij het programma niet een tikkie extreem vond. “De automobilisten namen zelf het risico op het moment dat ze besloten om dronken in de auto te stappen,” antwoordde hij.

De drastische maatregelen komen voort uit drastische gegevens. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt er in bijna geen enkel land zoveel alcohol per persoon gedronken als in Moldavië. Ook heeft het land het hoogste sterftecijfer ter wereld als het om alcoholgerelateerde zaken gaat. Het drankprobleem van het land is ook terug te zien in de data over rijden onder invloed. De politie registreerde vorig jaar tussen januari en oktober 2145 gevallen van rijden onder invloed, die leidden tot 30 sterfgevallen en 134 gevallen van permanent letsel.

Moldavië is een voormalig Sovjetland dat zich nog maar moeilijk economisch kan aanpassen, waardoor bijna een derde van de bevolking zich gedwongen voelde om werk in het buitenland te vinden. Dat heeft gezinnen in arme gemeenschappen uit elkaar gerukt – en in die gemeenschappen is het de gewoonte om zelfgemaakte wijn te drinken.

In het mortuarium legde de lijkschouwer uit hoe het centrum werkt en beantwoordde hij vragen over de menselijke anatomie. Het werk blijkt zwaarder dan het lijkt in televisieseries. Sommige deelnemers moesten af en toe even weglopen van de autopsie of kozen ervoor om alles vanuit de hal te bekijken. Een deelnemer zei: “Je kunt het vanaf hier nog steeds prima zien, hoor.”

De autopsie zou vijf uur duren, en na drie uur was de nieuwigheid er wel af. De meeste deelnemers wilden toen gewoon het liefst gewoon weg. Maar een paar enthousiastelingen vertelden dat ze hadden gewild dat ze op school een keer een schoolreisje naar het mortuarium hadden gemaakt.

Een van hen was de 37-jarige Victor. Toen de verkeersagent hem op 14 januari 2019 liet blazen, droeg hij een witte nepbaard en was hij verkleed als de kerstman. 14 januari is nieuwjaar in de orthodoxe kalender. De politie wist daarom dat ze het druk zouden krijgen. Victor zegt dat hij te hard reed omdat hij haast had om thuis te komen. Er kwamen mensen op bezoek en hij zou voor kerstman spelen. Maar zijn gasten zouden hem niet zien die avond, en Victor zou zijn rijbewijs kwijtraken.

Een paar dagen voor mijn ervaring in het mortuarium mocht ik toekijken hoe een andere groep mensen er een reflectieoefening deed. Aan de deelnemers werd gevraagd om de positieve en negatieve aspecten van alcoholgebruik op een bord te schrijven. Aan de positieve kant schreven ze dat drinken hen slimmer, vrolijker en vriendelijker maakte. Ook hielp alcohol “hun wonden schoon te maken” (zowel psychologisch als letterlijk) en kon je er je verdriet mee verdrinken. Het minpunt was dat drinken je zenuwstelsel en interne organen om zeep helpt. Ook was het verwoestend voor je gezin en persoonlijkheid.

Nadat we uren met lijken hadden doorgebracht en een sigaretje rookten, werd er omgeroepen dat de groep op de tweede verdieping van het medisch centrum werd verwacht. Daar lagen de slachtoffers van verkeersongelukken. Elke deelnemer moest een paar uur lang een patiënt verzorgen. Sommigen leidden de patiënten af met een praatje, anderen hielpen hen met eten – om hun familieleden met slaapgebrek af te lossen.

Ik sprak met de 30-jarige Khottabych*, die op 8 maart 2017 door de politie aan de kant van de weg werd gezet na een avondje uit in de club. Hoewel dronken automobilisten meestal proberen om de politieagenten om te kopen, had Khottabych daar zelf sterke morele bezwaren tegen. “De gemiddelde persoon denkt niet na over de gevolgen als ze een politieagent proberen om te kopen. De wet is hier niets waard.” Hij was sceptisch over het programma en zou liever hebben dat het rechtssysteem wordt hervormd en de corruptie wordt ingeperkt.

Buiten het medisch centrum sprak ik met de 29-jarige Misha, die zich erg opwond over het programma. “Deze lessen zijn problematisch,” zei hij. “Wij zijn nu proefdieren en zij experimenteren met ons. Het is niet normaal om ongetrainde mensen vijf uur lang in een mortuarium te laten doorbrengen en hen dingen te laten zien die zelfs voor professionals moeilijk aan te zien zijn.”

Of het programma voldoet om de deelnemers in de toekomst hun auto te laten staan als ze te veel hebben gezopen, valt nog te bezien.

*‘Khottabych’ is een gefingeerde naam.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Roemenië