Deze mannen werden gebruikt als proefkonijnen voor kerntesten in de Koude Oorlog

Vandaag, op 29 augustus, wordt voor de negende keer de internationale dag tegen kernproeven gehouden. Tijdens een zitting van de VN op 2 december 2009 hebben alle landen unaniem besloten om deze dag op te richten - vermoedelijk met het doel de wereld in te lichten over de verschrikkelijke gevaren van deze wapens.

Niet veel mensen weten dat er na de twee bommen op Hiroshima en Nagasaki, nog 2000 kernbommen tot explosie zijn gebracht op talloze plekken ter wereld. Niet met het doel om een militair doelwit te vernietigen, maar om de explosieve kracht van de bommen te meten. Bij deze tests waren ook altijd jonge soldaten aanwezig.

De schattingen lopen uiteen, maar in de VS hebben tot wel 400.000 mannen kernbommen van dichtbij zien exploderen. Dat weten we omdat de Amerikanen relatief transparant zijn over hun kernprogramma. Wat allicht veel minder bekend is, is dat ook Europese kernmachten zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hun soldaten naar de verre uithoeken van de wereld stuurden om deze proeven mee te maken.

Het Verenigd Koninkrijk was na de VS en Rusland het eerste land met eigen kernwapens en in de jaren 50 en 60 deed het Britse leger honderden tests, voornamelijk in Maralinga, een dunbevolkt gebied in Australië met vooral aboriginal bevolking. De grootste tests - de zogenaamde waterstofbommen - werden voor de kust van Christmas Island in zee gedetoneerd. De grootste bom, de Grapple Y, werd op 28 april 1958 in de vroege avond tot ontploffing gebracht. Deze bom was ongeveer 200 keer zo krachtig als de bom die in 1945 op Hiroshima werd gegooid.

Deze tests zijn in het geheim uitgevoerd, en de grote meerderheid van de meer dan 20.000 Britse soldaten die bij deze tests aanwezig waren, wisten tot het laatste moment niet waar ze aan meededen. “We deden gewoon wat ons werd verteld,” was een van de dingen die bijna alle veteranen tegen mij zeiden. Ze moesten mochten er bovendien bij terugkomst met niemand over praten. Tot 1989 mocht geen een soldaat vertellen over wat hij had meegemaakt, en zelfs daarna bleef er voor veel van de deelnemers van deze test een vorm van zwijgplicht bestaan. Dit heeft niet alleen gezorgd voor veel psychologische problemen, maar heeft er ook in geresulteerd dat maar weinig mensen van deze tests weten.

‘Atoomsoldaten’ is gemaakt zodat de verhalen van deze mannen niet verloren gaan.

In de voorbereiding waren we ook op zoek naar een manier om de impact van deze wapens enigszins voelbaar te maken voor mensen die na de Koude Oorlog zijn opgegroeid. Door met deze atoomveteranen te praten op een conferentie van de British Atomic Veterans Association in Weston Super-Mare, een voorstadje van Bristol, kwamen we erachter wat ze hadden gezien en wat de gevolgen van deze ervaring was op hun psychische en lichamelijke gezondheid.

Nog maar weinig mensen op aarde weten echt wat deze wapens kunnen doen. Nucleaire tests werd door de meeste landen gestopt in 1963 toen de belangrijkste kernmachten het beperkte kernstopverdrag ondertekenden. Het nieuwe uitgebreide verdrag uit 1996, het alomvattend kernstopverdrag, verbiedt alle kernexplosies in elke omgeving, en de wereld leek in de jaren 90 even - het decennium waarin ik, en ik denk ook veel van jullie zijn opgegroeid - op een atoomvrije koers te liggen.

Maar niet alle landen hebben dit ondertekend.

En nu, na een ongelooflijke succesvolle ontmantelingspolitiek waardoor het wereldwijde kernarsenaal van 70.000 kernwapens aan het eind van de jaren 80 naar 10.000 bommen vandaag de dag slonk, ligt de wereld opnieuw op een nucleaire koers.

Noord-Korea heeft vorig jaar nog succesvolle tests uitgevoerd. China, Pakistan en India breiden hun kernarsenaal inmiddels weer uit, en langlopende moderniseringsprogramma’s van meerdere tientallen jaren verzekeren de wereld van een nucleaire toekomst. En politiek leiders zoals Trump, Putin en Kim Yung Un, normaliseren de aanwezigheid van deze wapens door elkaar voor het oog van de internationale pers letterlijk te bedreigen met de totale vernietiging.

Het verschil met de koude oorlog is dat bijna niemand zich de destructieve effecten van deze wapens nog kan herinneren, ook de meeste politici niet. Daarom is het belangrijk dat de stemmen van de mannen die het hebben meegemaakt juist nu gehoord worden.

Bekijk de documentaire bovenaan dit artikel.