Deze taxichauffeur was ooit een superster in Ethiopië

In zijn jongere jaren was Hailu Mergia een superster in Addis Abeba. De hoofdstad van Ethiopië was destijds een bruisende, multiculturele stad waar kunst en cultuur opbloeiden, terwijl het land onafhankelijk probeerde te worden.

Zijn jazz/funkband uit Addis Abeba, The Walias, trad op voor de binnen- en buitenlandse elite in de toen nog prestigieuze club van het Hilton Hotel. Daar speelden toen de beste bands van Ethiopië. Groepen van hoogwaardigheidsbekleders, buitenlandse diplomaten, Hollywood-sterren, beroemde muzikanten als Duke Ellington en Alice Coltrane, en belangrijke Afrikaanse figuren als Manu Dibango trokken massaal naar het hotel om te dansen tot de zon opkwam.

“Toen we in het Hilton speelden bestond het publiek uit mensen van over de hele wereld, dus iedereen had verschillende verzoeken voor verschillende soorten muziek. Soms speelden we Indiase melodieën, soms Arabische muziek. Ook namen we Amerikaanse soul-, blues- en jazzmelodieën op in onze eigen muziek,” herinnert Mergia zich.

Mergia, die in 1946 is geboren op het Ethiopische platteland, werkte een groot deel van zijn jeugd als herder, maar leerde muziek spelen vanaf zijn veertiende, toen hij bij de scouting zat. Toen zijn band in de jaren zestig en zeventig steeds bekender werd, waren ze niet alleen de koningen van het nachtleven in Addis Abeba – ze waren een symbool voor de Ethiopische revolutionairen. Onder het Derg-regime werd Ethiopië geteisterd door constante oorlog, hongersnood en heftige politieke onderdrukking.

Op het album Tche Belew staat de single ‘Musicawi Silt’, een van de bekendste nummers aller tijden in Ethiopië. Het lied bevat een vrij heroïsche boodschap, vanwege de referenties aan bekende Ethiopische strijdliederen. “Ethiopische muziek is zoals de meeste kunstvormen: in elk stukje zit een boodschap. Iedereen probeert uit te leggen wat ze weten via de muziek. Tche Belew is een heldenlied. Het betekent ‘ga ervoor’,” vertelt Mergia.

De schreeuw om heldhaftigheid op het album kwam niet uit de lucht vallen. Tijdens de Rode Terreur werden meer dan een half miljoen Ethiopiërs vermoord en nog veel meer gedeporteerd. De constante crisis leidde tot de eerste grote diaspora naar de westerse wereld, waardoor de Verenigde Staten met een grote groep vluchtelingen te maken kregen.

In 1981, toen zijn land te maken kreeg met een van de ergste hongersnoden in de geschiedenis, nam Mergia het pijnlijke besluit om Ethiopië te verlaten. Hij gaf zijn roem op en vertrok naar de VS. Hij kwam uiteindelijk in Washington terecht, waar hij nu al twintig jaar taxichauffeur is. “Het was zwaar voor me om mijn roem aan de wilgen te hangen, maar ik heb altijd het gevoel gehad dat ik op een dag terug zou keren,” zegt Mergia.

In de VS heeft Mergia zo nu en dan nog een paar tapes en cd’s uitgebracht, maar die bereikten uiteindelijk maar weinig van zijn fans in Ethiopië. “Af en toe ziet iemand in mijn taxi mijn licentie en herkennen ze mijn naam, maar meestal hebben ze geen idee dat ik ooit een beroemd iemand was,” zegt hij.

Hoewel Mergia ver van zijn moederland is verwijderd, houdt hij zijn muziek nog altijd dicht bij hem in de buurt, als hij door straten van Washington rijdt. “Ik heb een keyboard in de achterbak liggen,” zegt hij. Tussen de ritten door haalt hij hem tevoorschijn om op de achterbank te pielen. “Mijn keyboard werkt op batterijen, dus ik heb altijd en overal muziek.”

In 2013 was muziekgeleerde en archivaris Brian Shimkovitz in Ethiopië, en groef hij achterin een platenwinkel door wat dozen met cassettes, toen hij een van de oude platen van Mergia vond. “Ik was meteen extreem enthousiast en luisterde hem opnieuw en opnieuw,” zegt Shimkovitz. “Uiteindelijk ben ik op internet naar Mergia gaan zoeken.”

Shimkovitz is de eigenaar van Awesome Tapes from Africa, een blog en platenlabel dat hij in 2006 heeft opgezet in zijn appartement in Brooklyn. “Het label is ontstaan uit het blog, dat als doel had om te laten zien hoe Afrikaanse muziek daadwerkelijk klinkt in verschillende regio’s, in plaats van de homogene wereldmuziek die je vaak voorgeschoteld krijgt,” legt Shimkovitz uit. “Het label probeert muziek uit te brengen die niet op andere labels wordt uitgegeven. We maken ook 50/50-overeenkomsten met de artiesten, en proberen ze te helpen. We geven ze zoveel mogelijk geld en mogelijkheden – dat is de hoofdmissie. Onze fans komen van de hele wereld en zijn avontuurlijke of nieuwsgierige luisteraars, muziekverzamelaars of Afrikaanse expats.”

Net als veel van zijn fans, was Shimkovitz enorm verbaasd dat Mergia nu zijn boterham verdient als taxichauffeur. “Ik heb in Washington gewoond, dus ik was me bewust van de grote Ethiopische gemeenschap daar en hun rol binnen de stad. Maar toen ik hoorde dat een beroemde artiest als hij zo’n baan had, keek ik wel even op. Geschokt was ik ook weer niet, want de live muziekscene is heel moeilijk voor muzikanten in de VS, zeker voor iemand die instrumentele muziek maakt,” zegt Shimkovitz.

Kort nadat ze elkaar hadden ontmoet, tekende Shimkovitz Mergia bij het Awesome Tapes-label en zijn ze begonnen met het organiseren van optredens over de hele wereld. “We zijn het nergens echt over oneens, en de samenwerking was behoorlijk succesvol, dus dat maakt het natuurlijk al snel leuk. Hij is ongeveer zo oud als mijn vader. Normaal gesproken zijn dat niet mensen met wie ik nou zo makkelijk omga. We hebben prachtige tijden gehad terwijl we rondreden door de woestijn in Texas, of toen we op een boot zaten tijdens een show in Duitsland, of toen ik naar hem keek terwijl hij in Radio City Music Hall opende voor Beirut,” zegt Shimkovitz.

In februari zal Mergia zijn eerste album in meer dan vijftien jaar uitbrengen. “Lala Belu komt er al een tijdje aan,” zegt Shimkovitz.

“Het voelt allemaal als een grote comeback,” zegt Mergia. “Een ander soort publiek, spelen met een ander soort band en werken met een ander soort platenlabel. Het album is heel anders dan de albums die ik in Ethiopië heb gemaakt.”

Toen hem gevraagd werd waarom hij een nieuw album uitbrengt, antwoordde Mergia: “Kunst vergt een levenslange toewijding. Hoe meer je speelt, hoe meer je weet.”

Na zoveel jaar buiten de schijnwerpers, doet Mergia’s drive om muziek te blijven maken – zelfs als dat op de achterbank van zijn taxi is – denken aan de boodschap die hij zong in 1977: “tche belew”.

Bestel Hailu Mergia’s nieuwe album Lala Belu alvast hier.