Hoe vermoeiend het is om heel de tijd gratis dingen te krijgen

Dingen gratis krijgen lijkt super leuk - en dat is het ook. Vooral als het cadeautjes zijn van de mensen van wie je het meest houdt. Of als je een microgolfoven wint met de campingbingo. Omdat ik artikels voor VICE schrijf, mag ik heel vaak gratis naar concerten, expo’s en festivals. Ook dat leek me eerst geweldig en ik dacht dat ik echt extra zou kunnen genieten als ik niet hoefde te betalen. Maar in de praktijk blijkt dat ik het nu vooral heel irritant vind als ik wél een keer moet betalen. Gratis dingen krijgen voelt als een verworven recht. Of als ik écht eerlijk ben: ik voel er helemaal niets meer bij. Ik vroeg me af of die beroepskwaal bij meer mensen voorkomt die veel gratis krijgen en vroeg het influencer Lize Korpershoek, restaurantrecensent Hiske Verprille en boekencriticus Joost de Vries.

Is boekenrecensent bij de Groene Amsterdammer en schrijver. Werd door andere critici onthaald als de nieuwe Harry Mulisch.

Hey Joost, hoeveel gratis boeken krijg je?
Zometeen begint het seizoen weer: september, oktober, november. Dan krijg je dus een meter boeken per dag binnen. Het redactiesecretariaat kan dan echt een muur van boeken bouwen waarachter ze zich kunnen verstoppen.

Lees je die ook allemaal?
Nee. Alle boeken die verschijnen bij Nederlandse uitgeverijen worden aan ons opgestuurd. Je kunt je dus voorstellen: met kinderboeken en kookboeken kan de Groene niks aanvangen. Daar gaan we geen recensie over schrijven. Over de nieuwe biografie van Louis van Gaal waarschijnlijk ook niet, dus die nemen we niet eens mee naar boven, naar onze redactie.

Word je blij van die stapels boeken?
De boeken komen in kartonnen enveloppen en bij elke envelop krijg ik nog steeds een kinderlijk gevoel. Misschien zit er een cadeautje in! Ik hoop steeds dat ze me de nieuwe Ontdekking van de Hemel opsturen, want als recensent ben je altijd op zoek naar mooie nieuwe dingen. En dan ben ik wel zo naïef dat ik elke keer opnieuw weer teleurgesteld ben, want meestal is het niet zo. We krijgen ook heel veel boeken dubbel binnen, of zelfs drie of vier keer. Uitgeverijen hopen dat er één boek bij iemand terecht komt die er wat iets mee kan doen. Dat voelt goedkoop, alsof je gespamd wordt met boeken.

Ik ken natuurlijk ook de andere kant, ik heb drie boeken geschreven. Voor jou is je boek iets heiligs, een document op je computer waar je jaren aan hebt gewerkt. En opeens is het een boek, dan is het gedrukt en moet het gewoon de wereld in gepompt worden.

Je doet dit nu acht jaar, werd je vroeger nóg vaker teleurgesteld?
Nee, toen was ik juist echt blij met elk boek dat ik kreeg. Ik dacht ook dat ik elk boek in mijn boekenkast moest zetten. Al snel bleek dat IKEA niet snel genoeg Billy’s maakt voor alle boeken die er verschijnen. Toen ik net begon kreeg ik die boeken ook op mijn huisadres binnen. Dan had ik de postbode weer gemist en moest ik telkens een doos boeken ophalen bij mijn buurvrouw van 89, die er een kwartier over deed om de deur open te doen.

Koop je nog wel eens boeken?
Ja, ik koop heel veel boeken. De boeken die wij toegestuurd krijgen zijn de boeken die op dat moment uitkomen. Terwijl je ook veel boeken wil lezen die ouder zijn. Of Engelse boeken. Wat dat betreft ben ik wel een trouwe klant van boekhandels.

Kun je dat niet gewoon gratis fixen?
Dat idee ligt inderdaad wel op de loer. Ik betrap mezelf soms op de gedachte: ik ken de PR-medewerker van een uitgeverij, zal ik even vragen of ze dat boek dat ik wil naar me opstuurt? Maar dat doe ik dus bewust niet. Ook als vrienden van me een boek schrijven, komt het altijd gratis binnen bij de Groene, maar dan koop ik het wel gewoon in de winkel. Want ik heb het idee dat het zo liefdeloos is, om alleen maar te profiteren van dat gratis exemplaar.

Het lijkt wel alsof je je ook een beetje schuldig voelt dat je dingen gratis krijgt.
Dat is het gekke. Ik ben ook heel lang kunstrecensent geweest en dan krijg je allemaal tickets voor tentoonstellingen, voor het theater en concerten. Toen voelde ik me wel een beetje een freeloader. Zeker als ik was uitgenodigd, ging zien, maar er daarna niet over schreef. Het voelt een beetje opportunistisch als al de andere mensen in de zaal wel gewoon hebben betaald.

Is jarenlang culinair recensent geweest bij het Parool en begint zaterdag bij de Volkskrant.

Hee Hiske, hoe vaak ga jij gratis uit eten?
Ik ga één keer per week uit eten op kosten van de baas.

Is het leuker als je zelf niet hoeft te betalen voor je etentje?
Ik heb áltijd zin om uit eten te gaan. Maar als ik uit eten ga voor de krant, is het wel echt werk. Ik ga altijd met dezelfde persoon, die ook mijn eindredacteur is. Het is soms heel gezellig, want we zijn goede vrienden, maar het is wel echt een werkavond. Als je zelf betaalt voelt het meer als een avondje uit.

Smaakt het dan ook anders, als je wel betaalt?
Als je een stuk gaat schrijven moet je heel precies proeven en dan is het belangrijk of de gerechten goed gemaakt zijn, en alles wat op de menukaart staat moet kloppen. Terwijl je als je met vrienden gaat eten vaak meer bezig bent met het gesprek of met de laatste roddels, dan met wat er op het bord ligt. Ik ben dan minder kritisch. Ik vind sowieso eigenlijk alles wel lekker.

Dus al die gratis etentjes hebben niet je eetplezier verpest?
Als ik een paar weken achter elkaar bij restaurants heb gegeten waar ik niet zo enthousiast over ben, begin ik soms te twijfelen: misschien was het eten wel goed, maar kan ik het niet meer waarderen omdat ik elke week voor mijn werk in een restaurant zit. Dan ben ik bang dat ik door niets meer verbaasd kan worden. Maar dan ga ik later gelukkig wel weer ergens eten waar ik ongelofelijk enthousiast naar buiten rol. Een goed etentje verveelt nooit.

Probeer je alles eruit te slepen door vaak naar dure restaurants te gaan?
Nee, het is niet zo leuk als je als een soort Michelingids alleen maar de topzaken afgaat, terwijl er ook zoveel leuks te schrijven is over kebabzaken, ethiopische restaurants en pizzeria’s. Voor de krant eet ik dus helemaal niet altijd zo chic. Ik ga wel eens naar driesterrententen, maar dan betaal ik meestal zelf. Ik moet er echt voor sparen. Zaken als Noma bijvoorbeeld, in Kopenhagen. Dan moet je naast het etentje ook de reis nog betalen. Ik probeer het wel van de belasting af te trekken, als zelfstandige.

Je zou ook kunnen proberen om een gratis etentje af te dwingen door er een stuk over te schrijven.
Het restaurant vragen of ze gratis voor je willen koken, dat vind ik voor een restaurantrecensent eigenlijk echt een totale no-go. Of ik betaal, of de krant betaalt. Op het moment dat je er niet meer voor betaalt, wordt het moeilijker om er een objectief stuk over te schrijven. Bloggers doen dat vaak, ze gaan naar een restaurant en schrijven daar dan een lyrisch verhaal over, maar ze zijn dan niet duidelijk over het feit dat ze gratis gegeten hebben. Dat sommige mensen daar niet eerlijk over zijn, vind ik eigenlijk heel slecht.

Je hebt in ieder geval nooit gezeik over de rekening als je voor je werk uit eten gaat.
Wel, dat is niet waar hoor. Ik ga nu dus voor de Volkskrant werken, maar in het Parool stond de rekening altijd afgedrukt bij de recensie. En als die rekening boven de 100 euro per persoon uitkwam, kregen we altijd boze brieven. Mensen zeggen dan: “Er zijn ook mensen die van een uitkering moeten leven” of “dat moet allemaal betaald worden door de lezers van deze krant”. Dat vinden ze decadent.

Lize is één van de bekendere influencers van Nederland. Ze heeft 40.000 volgers op instagram en haar ‘Adviezen van Lize’-video’s krijgen veel views. Ook maakt ze meer commerciële producties, zoals ‘Lize vindt jouw mooi’, en maakt ze soms reclame op haar insta.

Hi Lize, influencers krijgen vaak van alles gratis. Hoe werkt dat?
In je Instagram-inbox komen verzoeken van mensen die je iets willen opsturen. Dat zijn vaak beginnende bedrijfjes die dan zeggen: “Hee, wil je deze sokken hebben en er dan reclame voor maken op Instagram?” Dat vind ik echt niet altijd leuk, tenzij het voor iets is waar ik achter sta. Ik ben niet de typische influencer die altijd alles aanneemt. Ik wil niet mijn integriteit op het spel zetten voor een paar sokken.

Je integriteit?
Als je dat doet ben je een reclamebord. Ik wil laten zien dat je ook een leuk volgersaantal kan hebben en hen niet gebruikt om gratis spullen te krijgen. Want dan word ik op mijn beurt weer gebruikt door de mensen bij de commerciële bureaus. Zij hoeven dan minder geld uit te geven en bereiken toch evenveel mensen, en nog een veel specifiekere doelgroep ook.

Wat krijg je wel graag gratis?
Dingen voor mijn kat Dirk neem ik altijd wel aan: ik krijg vaak kattenvoer gratis. Heel goed kattenvoer. En toen ik net begon kreeg ik heel vaak schoenen gratis. Dat was echt tof, iets waar je eerst geld aan besteedde gratis krijgen. En bij evenementen ga ik er bijna vanuit dat ik gratis tickets krijg. Bij Lowlands kreeg ik er vorig jaar één, dus heb ik dit jaar ook even afgewacht. En dat gebeurde ook. Ik vind het echt totaal verwend van mezelf, maar ik geniet dan wel echt van die festivals. Al ga ik dan wel gemakkelijker vroeger naar huis als ik niet betaald heb.

Wat was het minst leuke dat je ooit gratis kreeg?
Als influencer krijg je een heleboel rommel. Ik krijg over het algemeen niet de spullen die ik zou willen hebben. Normaal gesproken laat ik mijn agent onderhandelen over een goede promotiedeal waar ik ook geld voor krijg, als ik een verzoek krijg. Maar ik was ook eens op een soort giveaway-dag met vijftig andere meisjes. Het was in een hotel en allerlei bedrijfjes hadden in de kamers hun producten uitgestald, die je blijkbaar gratis kon meegraaien in ruil voor een post op Instagram. Ik dacht eerst: dat kan ik niet. Maar ik heb toch een horloge en een zonnebril meegenomen. Achteraf kregen we ook nog een hele grote tas mee. Ik ging daar een unboxing video van maken voor een vriendin, voor de grap, en daar ben ik een kwartier mee bezig geweest. Er zat zoveel in. Niet normaal.

Wat heb je met die ongewenste spullen gedaan?
Ik heb dingen weggegeven, ik heb dingen weggegooid, sommige dingen heb ik nog steeds bewaard, omdat ik dacht: da's zonde om weg te gooien. Maar tegelijkertijd weet ik ook dat ik het nooit ga gebruiken, dus nu voel ik me een beetje opgezadeld met van die roze toilettasjes.

Heftig. Verkoop je ook wel eens dingen?
Nee, dat vind ik echt niet kunnen. Dat je gratis shit krijgt en het dan zou verkopen. Misschien als je er verder echt geen geld voor krijgt. Dat je dan denkt: ik zal het wel verkopen. Maar als je een hele bekende influencer bent, krijg je ook gewoon geld voor campagnes. Als je dan je gratis kleren gaat verkopen en dat geld in je eigen zak steekt, dat voelt voor mij altijd een beetje raar. Geef het dan gewoon aan een goed doel ofzo.

Wat heb je de laatste tijd geweigerd?
Ik maak eigenlijk nooit promotie voor kleding, want ik vind dat mensen minder kleding moeten hebben. Van een jeansmerk mocht ik onlangs een broek uitkiezen. Toen heb ik gezegd, nee dank je wel. Het zijn hele mooie broeken, maar dan moet ik met zo’n broek een foto posten op Lowlands, en toen dacht ik: ik wil gewoon aandoen wat ik zelf wil aandoen op dat festival. Je leven wordt zo geregisseerd als je dat allemaal maar doet.

Het lijkt me ook wel grappig, dat mensen je allemaal brol proberen aan te smeren.
Ja, laatst kreeg ik bijvoorbeeld een heel commercieel ouderwets mailtje. Het ging over een maaltijdbox. “Heb jij dat ook altijd op kantoor dat je zonder snickers zit?,” stond er. Dan denk ik: laat me met rust, ik heb geen kantoor!

Volg VICE België op Facebook