Het Harry Potter-toerisme verpest Edinburgh

“Wat gebeurt er als we doodgaan?” is een van de meest existentiële vragen die de mensheid bezighoudt sinds we voor het eerst bewust zijn van onze sterfelijkheid. Een van de dingen waar je waarschijnlijk geen rekening mee houdt, is dat je naam na je dood door een schrijfster wordt ontdekt op je grafsteen, waarop ze je naam toewijst aan een fictieve kwaadaardige tovenaar, en waardoor je laatste rustplaats verandert in een bedevaartsoord voor fans van een populaire fantasy-serie.

Dat is precies wat er gebeurde met Thomas Riddell, die in 1806 stierf in het Schotse Edinburgh. Zijn graf in het Greyfriars Kirkyard trekt honderden bezoekers per dag. Zij bezoeken de plek om de inscriptie te zien die mogelijk de naam van een karakter in een boek heeft geïnspireerd.

Riddells naam lijkt namelijk een beetje op die van Tom Riddle, ook wel bekend als die boze tovenaar Voldemort, de grote vijand uit de Harry Potter-serie. Op een andere grafsteen in de buurt, heeft iemand “Sirius Black, 1953-1996,” gekrast, nog een referentie naar een ander personage.

Dit kerkhof wordt nu overladen met bezoekers en het grasveld is inmiddels omgetoverd tot een modderpoel, door de honderden bezoekers. Dit is slechts een symptoom van een groeiende trend: het Harry Potter-toerisme neemt in Edinburgh steeds grotere vormen aan — met alle gevolgen van dien.

Het nieuwe jaar was nauwelijks begonnen toen werd onthuld — in een mysterieuze, nachtelijke naamsverandering — dat een bekende pub in het centrum van de stad, de ‘Conan Doyle’, nu de ‘J.K. Rowling’ heet. In het geval dat het allemaal nog niet duidelijk genoeg was, hing er buiten ook een bord met daarop een triest portret van de schrijfster die drie (drie!) gekookte eieren eet in een nors ogende kamer. Het schijnt een samenwerking te zijn met een kunstfestival dat als thema literatuur had. De verandering was dus tijdelijk en het was een slimme marketingstunt, want pers over de gehele wereld berichtte over de pub.

De eigenaren van de pub zijn niet de enigen die de enorme populariteit van alles wat HP-gerelateerd is ontdekten. In het afgelopen jaar is het aantal ondernemers dat een poging doet via Harry Potter geld te verdienen gegroeid als kool.

De stad heeft nu twee winkels die gericht zijn op merchandise — ze beweren beiden dat hun gevels geïnspireerd zijn op de Wegisweg, de denkbeeldige winkelstraat in de tovenaarswereld. Er is een dagelijkse wandeltour die langs plekken in de stad leidt die iets te maken hebben met de serie. Enthousiaste toneelstudenten in pyjama’s — sorry, tovenaarsmantels — geven de tours. In februari komt er drie maanden lang een pop-up Potter-bar in de stad.

Er is — in een stad waar de huizenmarkt onder enorme drukt staat door Airbnb — zelfs een Harry Potter-appartement te huur. “Ik heb een bord besteld waarop staat ‘Tovenaars welkom (Dreuzels getolereerd)”’ vertelde de eigenaar van het appartement laatst aan een huizenwebsite. Ze vertelde ook dat ze plannen heeft voor een “Zwadderich-kamer.” De Potter-gekte is zelfs overgewaaid naar een institutioneel niveau: een ondraaglijke, Amerikaanse en bekende YouTuber kreeg een pak overheidsgeld om door het land te trekken en verkleedpartijtjes te houden.

Dan is er ook nog het Elephant House Café, waar, volgens de overlevering, Rowling een gedeelte van het eerste boek heeft geschreven. Het café kijkt uit op het Greyfriars Kirkyard en vanuit bepaalde stoelen heeft het een van de beste uitzichten op het kasteel in de stad. Gelukkig heeft het ook een gigantisch, felgekleurd raambordje — in een lettertype waarvan ik dacht dat het tegelijk met Windows 98 was verdwenen — dat schreeuwt dat dit de “‘Geboorteplaats’ van Harry Potter” is.

De zaken worden er niet beter op als je naar binnen loopt. Je wordt onmiddellijk begroet door een krijtbord waarop staat “We hebben geen Wifi, praat met elkaar en doe alsof het 1995 is!” Dat is het jaar waarin Rowling haar eerste boek schreef. Wat nogal ironisch is, want de enige reden waarom mensen hier komen, is zodat ze hun bezoek op Instagram kunnen zetten.

Als je een boek zou schrijven, is het Elephant House waarschijnlijk de laatste plek waar je dat zou doen. Tenzij je het fijn vindt als er op je wordt neergekeken door foto’s van Rowling terwijl je omringt bent met Spaanse toeristen en schreeuwende studenten in Zweinsteinsjaals.

Het andere culturele exportproduct van Edinburgh uit de jaren negentig — Trainspotting — is beroemd vanwege het lelijkste toilet in Schotland. Dat klopt niet. De slechtste wc van Schotland staat in het Elephant House. Het is de meest storende, beperkte ruimte waarin ik ooit ben geweest.

In het waarschijnlijk nogal optimistische geloof dat J.K. Rowling op een dag uit haar enorme landhuis zal komen om terug te keren naar de plek waar ze heeft geschreven aan haar eerste boek, hebben haar fans het toilet verandert in een graffitikelder van wanhopige berichten aan hun heldin. Heb je ooit de neiging gevoeld om vlak boven een prullenbak te hurken en “Jo, jij bent mijn patronus, mijn droom is om jou te ontmoeten en om iets voor je te kopen,” of misschien “Mooi schot! Tien punten voor Griffoendor!” op een vieze toiletvloer te schrijven? Dan is dit jouw ideale wc!

Een paar jaar geleden werd er gewaarschuwd dat stijgende aantallen toeristen in Edinburgh, naast de stijging van toerisme buiten de vakanties en overontwikkeling van nieuwe hotels, het oude centrum van de stad erg onleefbaar maakten voor de bewoners. Die ontwikkeling bedreigde zelfs haar status als erfgoed. Afgelopen maand waarschuwde Alexander McCall Smith, nog zo’n literaire titaan, dat de stad het gevaar liep om een “vulgaire woestijn te worden van toeristenwinkels, grote hotels, en verder niets.” De plotselinge opkomst van het Harry Potter-toerisme lijkt bij deze trend aan te sluiten. Ze worden bejubeld door lokale toeristenchefs en enkele bedrijven, maar hebben totaal geen relatie met de stad en haar inwoners, behalve met de enige die ertoe doet: J.K. Rowling. In Noord-Ierland zijn ook al drastische maatregelen genomen, zoals het sluiten van wegen. Het land krijgt meer aandacht dan verwacht door Game of Thrones. Hordes fans van de serie begonnen plotseling op plekken, die onvoorbereid waren op dit soort bezoekers, af te komen.

Bekijk ook: 5 vragen die je altijd al wilde stellen aan twee anarchisten

Als het Harry Potter-toerisme nogal nep overkomt, komt dat doordat het gebaseerd is op fantasie. Maar nogmaals, Edinburgh heeft een geschiedenis als het op het verkopen van geweldige onzin aan toeristen aankomt, cynisch geëxploiteerd door lokale ondernemers en gekoesterd door de pers. Ze doen het al 150 jaar lang. Het verhaal van Greyfriars Bobby, de lieve terriër die waakte over zijn meesters graf was eigenlijk een ruige hond die is bedacht door een lokale ondernemer die het verhaal van de hond bedacht voor het geld. Nadat het verhaal een mediasensatie werd in het Victoriaanse Edinburgh, werd het zo lucratief dat ze, toen de hond stierf, een nieuwe kochten als vervanger.

Zondag kwamen lokale hoogwaardigheidsbekleders bij elkaar om de 146e verjaardag van de dood van de hond te herdenken. Misschien, in de volgende eeuwen, zullen mensen hetzelfde doen voor Thomas Riddell.