Hoe maak je een Noord-Koreaanse propagandafilm?

In Aim High in Creation! wordt Kim Jong-il sarcastisch op handen gedragen.

Vorig jaar draaide op het IDFA de documentaire Aim High in Creation!. De docu gaat over de Australische regisseur Anna Broinowski die naar Noord-Korea afreist, om van prominente Noord-Koreaanse filmregisseurs de fijne kneepjes van de typische Noord-Koreaanse propagandafilm te leren. Te zien is hoe ze met Noord-Koreaanse technieken zelf een propagandafilm maakt, gericht op het tegenhouden van een gasmijn in haar woonplaats. Haar film bevat weliswaar westerse acteurs, maar voor de rest vooral dingen als Noord-Koreaanse martialartsvechtscènes, personages die uitbarsten in gezang en vooral: de boodschap dat je als collectief onoverwinnelijk bent, hetgeen zich uit in massale marsen.

Ik hoorde dat Anna op het komende filmfestival in Rotterdam een workshop 'Noord-Koreaanse propagandafilm maken' gaat geven. Dat klonk leuk vond ik, dus sprak ik haar over haar tijd in Noord-Korea, haar workshop en uiteraard ook over The Interview.

VICE: Hey Anna, eerst een vraag over je film Aim High in Creation! Hoe kreeg je de Noord-Koreaanse regering zo ver dat je in Pyongyang mocht filmen?
Anna Broinowski: De aanvraag kostte twee jaar. Dat ik daar uiteindelijk mocht filmen kwam heb ik volledig te danken aan Nick Bonner, een Britse filmmaker die in Peking woont. [Nicholas Bonner organiseert reistours naar Noord-Korea en maakte onder andere de film Comrade Kim Goes Flying, de eerste Noord-Koreaanse coproductie met een westers land, red.] Hij is een van de weinige westerse filmmakers – zo niet de enige – die de Noord-Koreaanse regering nog vertrouwt.

En hoe denkt de Koreaanse regering over jou?
Ik heb begrepen dat ze niet echt blij waren met mijn film, ook al is die officieel nog nooit in Noord-Korea vertoond. Nick vond mijn idee interessant om niet alleen de grootste Noord-Koreaanse regisseurs te filmen, maar ook met ze te samenwerken aan mijn eigen propagandafilm. In Aziatische landen draait het om vertrouwen, dus nadat Nick een goed woordje voor me had gedaan, liet de Noord-Koreaanse regering me overvliegen.

Anna Broinowski.

En toen?
We spraken met z'n allen af, werden dronken, en toen besloten ze dat ze mij wel leuk vonden. Ik en mijn cameraman Nicola Daley kregen toen drie en een halve week complete toegang tot de Noord-Koreaanse filmindustrie, iets dat nog nooit iemand had gekregen.

Maar hoe verkocht je je idee aan de regering? De film laat namelijk niet altijd zo'n positief beeld zien van Noord-Korea, zeker niet wat betreft de gekunstelde manier waarop de leider zogenaamd wordt geadoreerd.
Tegen de tijd dat ik voor het eerst naar Noord-Korea ging had ik alle boeken van Kim Jong-il gelezen, ik had alles wat ik online kon vinden over Noord-Koreaanse films bekeken, en ik denk dat ik eerlijk overkwam. Ik wilde oprecht weten wat er zou gebeuren als ik die filmmakers om hulp zou vragen bij het maken van een propagandafilm om een gasmijn tegen te houden. Natuurlijk wist ik wel dat die gasmijn er alsnog zou komen, maar ik hoopte dat het filmproces nieuwe inzichten zou geven in het werk en de levens van mijn Noord-Koreaanse collega's. Dingen over het land die we nooit zien of horen in de mainstream media. Dat was eigenlijk vooral mijn missie: ik wilde de menselijke kanten van de Noord-Koreanen laten zien, door de lens van de camera.

De mensen die je sprak en interviewde voor de film, waren die bewust van de ironische toon van de film?
Welk deel vond je dan ironisch?

Bijvoorbeeld die ene scène waarin een woordvoerster vol lof vertelt over een bioscoopstoel waar Kim Jong-il op zou hebben gezeten, waarna je die stoel met een special effect overdreven laat oplichten om de bijna heilige status ervan te benadrukken?
O, dat. Ik nam inderdaad een licht satirische toon aan tijdens bijvoorbeeld de scènes waarin de gids ons een tour gaf en constant het regime stond op te hemelen. Ik had van tevoren duidelijk gemaakt dat ik geen nieuwe The Red Chapel wilde maken.

De Deens-Koreaanse hoofdrolspelers van de documentaire The Red Chapel deden zich voor als Noord-Koreaanse toneelspelers, maar in werkelijkheid wilden ze een kritisch portret maken van het land. Dat doe jij toch ook?
Nou, maar ik vind dat zij de Noord-Koreanen bedrogen. Dat wilde ik niet, maar ik vertelde hen wel dat ik moest laten zien hoe het Westen naar Kim Jong-il kijkt. Die special effects waren inderdaad soms een beetje als kritiek bedoeld, maar ik voel me daar niet heel slecht over.

Uit Aim High in Creation!

Het is in ieder geval allemaal minder controversieel als The Interview, waarin de personages van James Franco en Seth Rogen de Noord-Koreaanse dictator moeten vermoorden. Hoe kijk jij daar tegenaan?
Noord-Korea had natuurlijk niet per se als reactie Sony hoeven hacken, maar ja, verplaats je eens in hun schoenen.

Na het zien van jouw documentaire dacht ik: de Noord-Koreanen kijken zo ontzettend op tegen hun leider, The Interview moest hen wel raken.
Precies. Wat zou Amerika doen als een of ander land een film maakte over een stel vrijheidsstrijders, die besluiten dat de oplossing voor al het kwaad in de wereld het vermoorden van president Obama zou zijn? En dat die film vervolgens enorm populair zou worden in de Derde Wereld?

Als zo'n film echt enorm veel invloed zou hebben, dan zouden Amerikanen net zo kwaad en vijandig worden als de Noord-Koreanen. Voor de Noord-Koreanen is Kim Jong-il een god, zoals de Profeet heilig is voor volgers van de islam. Het is gewoon niet logisch of diplomatisch om leiders van andere landen zo de grond in te boren. Laten we niet zo hypocriet doen.

Waar ligt de grens tussen satire en belediging volgens jou?
Ik denk dat je ook met mildere humor mensen op bepaalde gedachten kunt zetten. Misschien wel beter dan met hele harde, gemene humor. Ik denk dat die recente films van Sacha Baron Cohens, zoals The Dictator, de plank misslaan. Ze zijn lang niet zo gewichtig en sterk als zijn eerste film Borat; het is echt provocerend om het provoceren. Borat gebruikte tenminste nog satire om stereotypes over het Westen op hun kop te zetten.

Hoe ziet de workshop die je gaat geven op International Film Festival Rotterdam eruit?
Deelnemers maken in groepen filmpjes van een minuut, met Noord-Koreaanse objecten, dans, revolutiescènes, zang en marsen. Daarna bekijken we alle filmpjes en wordt er prijs uitgereikt aan de winnaar. De workshop is gebaseerd op de veertig propagandafilms die ik heb bestudeerd. Op basis daarvan heb ik uiteindelijk een workshop samengesteld waarin je leert hoe je met Noord-Koreaanse technieken een overtuigende propagandafilm kunt maken. Zo'n film kan over alles gaan. Van 'Iedereen moet in een Hummer rondrijden' tot 'Het Amerikaanse leger moet via een bloederige revolutie worden afgeschaft'. Alles mag.

Anna Broinowski geeft de workshop Make Your Own Propaganda Film op zaterdag 24 en zondag 25 januari om 12:00 uur tijdens IFFR 2015. Meer informatie: www.iffr.com/workshop.