Mexicaanse drugskartels houden van sociale media

Broly, lid van het Knights Templar kartel, poseert met zijn pistool (alle foto's met dank aan Antoine Nouvet / Open Empowerment Initiative)

De leden van drugskartels in Mexico hebben ontdekt hoe ze het internet kunnen uitbuiten, en gebruiken het nu om positieve PR-campagnes te voeren, selfies te maken waarop ze met hun pistolen te zien zijn en doelwitten op te sporen door ze te volgen via sociale media.

Antoine Nouvet van het Canadese onderzoeksinstituut SecDev Foundation, heeft samen met het Igarapé Instituut, een denktank over drugsbeleid, gewerkt aan het Open Empowerment Initiative. Het initiatief onderzoekt "hoe cyberspace mensen macht geeft en relaties verandert in Latijns-Amerika", en heeft een schat aan informatie opgeleverd over hoe kartels het internet gebruiken voor hun eigen criminele doeleinden.

Een foto van wat gouden wapens op de Facebook-pagina van een lid van een kartel

Volgens Antoine gebruiken kartels het internet op dezelfde manier als de PR-afdeling van bijvoorbeeld een tv-zender: "Ze maken reclame voor hun activiteiten en ondernemen PR-initiatieven. Ze hebben zichzelf eigenlijk omgevormd tot een mediabedrijf," legt hij uit. "In de jaren negentig wisten de kartels uit Colombia en de drugshandelaren uit Myanmar ook al heel goed hoe ze PR konden gebruiken, maar zij hadden geen internet en konden dus niet zoveel mensen bereiken."

Niet alle kartels willen tegenwoordig als slechteriken gezien worden. Nadat orkaan Ingrid afgelopen september over het noordoosten van Mexico trok, plaatste het Gulf kartel een video op YouTube waarin te zien was hoe ze hulp verleenden aan de mensen die het nodig hadden. De video ging al snel viral en is nu al bijna een half miljoen keer bekeken.

YouTube wordt ook door de kartels gebruikt om aankondigingen te doen die, voor redenen die duidelijk mogen zijn, niet door de mainstream media worden uitgezonden. Deze video van een speech van de leider van het Knight Templar kartel-die bekend staat als "La Tuta"-is bijvoorbeeld al bijna een miljoen keer bekeken. Ter vergelijking: de jaarlijkse speech die de Mexicaanse president ook weer afgelopen september gaf is nog niet eens 16.000 keer bekeken.

De Facebook pagina van het Knights Templar kartel

Vooral het Knights Templar kartel heeft veel ervaring met het gebruik van sociale media. De groep had een Facebook-pagina waarop ze zichzelf voordeden als "klein bedrijf", en waarop ze 10.000 likes verzamelden en veel steunberichten kregen, voordat de pagina door Facebook verwijderd werd.

Er zijn natuurlijk ook andere manieren om aandacht te genereren op het internet als je groep-pagina verwijderd wordt: constant selfies plaatsen waarop je met je pistolen poseert. Antione verwees me naar het profiel van ene "Broly", een Knights Templar-zo luidt zijn vermelding onder "beroep" tenminste-die foto's van zijn getunede 4x4 en van zijn tot de tanden bewapende collega-bendeleden op het internet zet. Daarnaast maakt hij ook veel selfies, waarop hij zijn wapens toont en een duckface opzet.

Brolys duckface

Andere hoogtepunten zijn het Twitter-account van een prominent lid van een "handhavingsbende" waar foto's van gouden geweren op staan, het profiel van het Sinaloa kartel met foto's van een tijger als huisdier, en een Instagramfoto van een kartel-lid dat een AK-47 uit het raam van een sportwagen houdt. Al deze profielen zijn openbaar-wat op zich best beschamend is voor de Mexicaanse politieorganisaties die miljoenen dollars besteden aan het vangen van deze mensen.

Broly en zijn vrienden.

Kartels hebben zelfs analisten ingehuurd om sociale media in de gaten te houden om "uit te vinden wat Mexicanen zeggen en te kijken hoe troepen de stad binnenkomen en verlaten", meent Antoine. Door dat te doen kunnen bazen hun eigen troepen waar nodig aansturen, zonder dat ze aandacht trekken. De kartels gebruiken ook encryptietechnieken zoals "Onion routing" om de politie een stap voor te blijven. "Ze weten dat ze hun sporen op het internet moeten wissen," zegt Antoine.

Het is belangrijk om te weten dat de kartels misschien relatief nieuwe gebruikers van het internet zijn, maar dat ze geavanceerde aanpakken gebruiken. In mei verdween een van de twee beheerders van het Blog del Narco-het meest gelezen en invloedrijkste blog over de Mexicaanse drugsoorlog. Zijn vrouwelijke partner, die "Lucy" als pseudoniem gebruikt, vertelde the Guardian hoe hij haar had gebeld, "ren" riep, en toen meteen ophing. Het duo had van te voren afgesproken dat "ren" betekende dat ze allebei het land moesten ontvluchten, omdat het te gevaarlijk werd. Het is nog niet duidelijk of Lucy's partner de oversteek heeft gehaald, aangezien ze tot nu toe nog niets van hem heeft gehoord.

Als de kartels hem wel gepakt hebben voordat hij de grens wist te bereiken, dan moet dat niet makkelijk geweest zijn. "Het moet met geavanceerde middelen gebeurd zijn. Ze moeten er door omgekeerd te hacken achter zijn komen wie de mensen achter de anonieme blogs zijn," vertelt Antoine uit. "Je moet technologisch heel slim zijn om uit te vinden wie er achter de blogs zit, en ze vervolgens op te sporen en te vermoorden in de echte wereld."

Dit soort technologie wordt gebruikt voor een geheel nieuw soort misdaad: "snelle ontvoeringen", die in een paar uur, in plaats van een paar dagen, worden gepland en zogenaamd 'uitgevoerd'. In werkelijkheid wordt er bij deze "ontvoeringen" niet eens echt iemand gekidnapt.

Een auto vol met wiet.

"Door nieuwe technologische snufjes zoals smartphones zijn mensen heel kwetsbaar voor ontvoeringen," zegt Antoine. Nadat hackers een smartphone van iemand hebben weten te kraken, wordt die persoon gebeld met de boodschap dat een van hun familieleden gegijzeld is-een boodschap die met behulp van locatiedata en andere informatie uit de telefoon heel realistisch lijkt. Die persoon wordt ook verteld dat hij bekeken wordt, en dat de criminelen hem volgen via GPS. Het slachtoffer wordt dan verteld dat hij niet op mag hangen, dat hij naar een pinautomaat moet gaan en dan in een taxi moet stappen die hem naar een ontmoetingsplek brengt waar hij het geld moet overdragen.

Op aankomst kunnen de criminelen vervolgens pakken wat ze willen en wegrijden, zonder dat ze veel meer dan hun toetsenbord hebben hoeven te gebruiken. Deze technologie kan ook gebruikt worden om gemakkelijk mensen te volgen die ze willen vermoorden. Of zelfs door een huurmoordenaar, die iemand naar buiten lokt om die persoon te vermoorden, zonder dat er eerst uitgebreid voorwerk gedaan hoeft te worden.

Een foto van de getunede 4x4 van een van de kartelleden

Maar dat de kartels het internet steeds meer gebruiken kan ook hun Achilleshiel zijn. "Nu is het nog in hun voordeel," zegt Antoine, "maar het tij kan zich heel snel tegen ze keren."

Die kwetsbaarheid is al een keer aangetoond in 2011, toen het hackerscollectief Anonymous een cyberaanval uitvoerde op het Zetas kartel. Ze wisten toegang te krijgen tot geheime informatie van het kartel, en dreigden de namen van de leden bekend te maken. Het kartel sloeg echter snel terug door hun eigen veiligheidsexperts in te "huren". Anonymous liet het kartel vervolgens al snel met rust toen een van hun leden leek te zijn ontvoerd.

Het is duidelijk dat de kartels hun leden niet naar computercursussen sturen. Hoogstwaarschijnlijk zijn hun computerexperts gewoon gekidnapten. "Misschien trekken ze jonge Mexicaanse computerwetenschappers aan door ze een goed salaris aan te bieden, maar als ze dan nog steeds op zoek zijn naar mensen met een specifieke vaardigheid, dan kidnappen ze gewoon zo'n iemand. Sinds 2012 zijn er al 36 computerexperts door kartels gepakt, waaronder iemand van IBM, en ze zijn daarna nooit meer teruggezien."

"Hun afhankelijkheid van het internet kan juist ook tot hun ondergang leiden, al zouden ze al het technisch talent in Mexico ontvoeren. De technologie die de kartels in hun voordeel gebruiken kan opeens een van hun grote zwaktes worden," zegt Antoine. "En dat kan zomaar gebeuren zodra de Mexicaanse overheid betere vaardigheden en wetten ontwikkelt om ze op het internet te bestrijden."

Volg Joseph op Twitter: @josephfcox