Πόσο Εύκολο Είναι να Καταδικαστείς στην Ελλάδα αν Βρεθεί το DNA σου σε Έναν Τόπο Εγκλήματος;

Τον τελευταίο καιρό παρατηρούμε να εξελίσσονται δύο διαφορετικές δικαστικές υποθέσεις με κοινούς παρονομαστές. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτήν του Τάσου Θεοφίλου και αυτήν της Ηριάννας Β.Λ., οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν βαρύτατες κατηγορίες και ποινές που θα τους στερήσουν την ελευθερία τους για πολλά χρόνια, ισχυριζόμενοι πως δεν υπάρχει κανένα στοιχείο εναντίον τους, παρά μόνο ευρήματα γενετικού υλικού. Αξίζει να σημειωθεί πως και οι δυο κατηγορούνται για εμπλοκή στην οργάνωση «Συνομωσία Πυρήνων της Φωτιάς», χωρίς όμως να έχει βρεθεί κάποια άμεση σχέση με ενέργειες της οργάνωσης. Το μόνο τους «παράπτωμα» ήταν πως γνώριζαν τυχαία κάποια μέλη της Συνομωσίας Πυρήνων της Φωτιάς και πως ο μεν Θεοφίλου δηλώνει ανοιχτά αναρχικός κομμουνιστής, η δε Ηριάννα είχε απλώς επιλέξει να είναι με έναν σύντροφο που ανήκει ιδεολογικά στον αναρχικό χώρο. Η ίδια δεν φέρει καν το «αμάρτημα» της αναρχικής ιδεολογίας.

Στην περίπτωση του Τάσου Θεοφίλου, το DNA βρέθηκε σε εκείνο το περιβόητο καπέλο που σύμφωνα με την Αστυνομία έπεσε από τον ληστή της Πάρου. Ο ίδιος δε, είχε καταγγείλει από την πρώτη στιγμή και πριν εμφανιστεί αυτό το ενοχοποιητικό στοιχείο, πως όταν τον συνέλαβαν, του απέσπασαν γενετικό υλικό με τη βία και συγκεκριμένα με τη μέθοδο του «πνιγμού». Στην περίπτωση της Ηριάννας, το γενετικό υλικό –που σύμφωνα με εμπειρογνώμονες είναι μερικού προφίλ και δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί- βρέθηκε σε ένα γεμιστήρα εκτός όπλου. Η ίδια είχε δώσει δείγμα DNA αυτοβούλως στην Αστυνομία, ωστόσο από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο τηλέφωνο, στο σπίτι και το αυτοκίνητο της δεν προέκυψε καμιά ανάμειξη με την οργάνωση. Κατά τις διαδικασίες της δίκης, κανένας μάρτυρας κατηγορίας δεν τους αναγνώρισε.

Πόσο εύκολο και λογικό είναι όμως να καταδικαστεί κανείς με μοναδικό ενοχοποιητικό στοιχείο ένα εύρημα γενετικού υλικού; Είναι νόμιμο το να σου αποσπάσουν DNA με τη βία αν βρεθείς στη ΓΑΔΑ και τι μπορεί να συμβεί αν απλώς είχες βρεθεί σε ένα μέρος αφήνοντας εκεί το γενετικό σου αποτύπωμα; Τι θα γίνει αν κάποιος που γνωρίζεις, ανήκει σε μια οργάνωση σαν αυτήν των Πυρήνων της Φωτιάς και επισκεφθείς το σπίτι του ή, αν ακόμα χειρότερα, αν κάποιος εσκεμμένα μεταφέρει το DNA σου με σκοπό να ενοχοποιηθείς; Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν ήδη δύο καταδικαστικές αποφάσεις που βασίστηκαν σε ευρήματα γενετικού υλικού, όμως πόσο θα μας απασχολήσει η ανάλυση του DNA μας από τους κρατικούς μηχανισμούς στο μέλλον;

Η μέθοδος ταυτοποίησης ενός προσώπου με ανάλυση του DNA, έχει αποτελέσει μεταξύ άλλων αντικείμενο Επιστημονικής διδασκαλίας και επιστημονικής συγγραφής για τον Δρ. Γεώργιο Συλίκο. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Η ανάλυση του DNA ως Μέσο Απόδειξης στην Ποινική Δίκη», Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Νομικών και Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Επιστημόνων Ποινικολόγων. Είναι πιθανότατα ο καταλληλότερος άνθρωπος για να μας κατατοπίσει σχετικά με το DNA και την ανησυχία που έχει προκύψει τις τελευταίες ημέρες γύρω από το ζήτημα αυτό. Το VICE, του έθεσε τα παραπάνω ερωτήματα και μάλλον τα πράγματα είναι πιο ανησυχητικά απ' όσο πιστεύουμε.

H ταυτοποίηση του DNA στην ποινική δίκη δεν είναι, όπως συνήθως νομίζεται, διαπίστωση ενός βιολογικού γεγονότος. Είναι μια νομική αξιολόγηση. Η ύπαρξη βιολογικού υλικού στον τόπο τέλεσης του εγκλήματος ή σε μέσο τέλεσης του εγκλήματος, ή σε οποιοδήποτε αντικείμενο, ακόμη και πάνω στο θύμα, δεν αποδεικνύει ότι το έγκλημα τελέσθηκε από το πρόσωπο στο οποίο ανήκει το βιολογικό υλικό.

Η ύπαρξη του βιολογικού υλικού αποτελεί απλώς και μόνο μια ένδειξη ότι κάποιος ενδεχομένως βρέθηκε στον συγκεκριμένο χώρο ή ενδεχομένως ήρθε σε επαφή με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Όπως, όμως, συμβαίνει με όλες τις ενδείξεις, γι' αυτό απαιτείται ιδιάζουσα προσοχή κατά την αξιολόγησή τους και η συγκεκριμένη ένδειξη μπορεί να είναι παραπλανητική.

Ακόμη και η παρουσία ενός προσώπου στον χώρο ή η επαφή με ένα αντικείμενο, ή και με το θύμα του εγκλήματος, δεν αποδεικνύεται αδιαμφισβήτητα με τη μέθοδο του DNA, δεδομένου ότι μπορεί η ένδειξη να δημιουργήθηκε είτε τυχαία είτε από κάποιον που θέλει να αποδώσει την εγκληματική πράξη σε συγκεκριμένο πρόσωπο, ακόμη και από τον πραγματικό δράστη, με την εναπόθεση του βιολογικού υλικού (για παράδειγμα με τη μεταφορά του: είναι προφανώς εύκολο να μεταφερθεί ένα τσιγάρο που έχει σάλιο ή να μεταφερθεί μια τρίχα ενός προσώπου από έναν χώρο σε άλλο και να βρεθεί εκεί το βιολογικό υλικό προσώπου δεν είχε σχέση με τον χώρο).

Η ύπαρξη του βιολογικού υλικού δεν αποδεικνύει, συνήθως, τη χρονολογική και τη λειτουργική σχέση της με την εγκληματική πράξη και μπορεί να είναι τυχαία και συμπτωματική (για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να διήλθε απ' τον τόπο του εγκλήματος πριν ή μετά το έγκλημα, ή να ήρθε τυχαία σε επαφή με το μέσο τέλεσης εγκλήματος και να μην έχει σχέση με το έγκλημα).

VICE Video: Το Ρωσικό Πλυντήριο των 21 Δισ. Δολαρίων και η Ελλάδα

Όμως, αυτό ακριβώς που έχει νομική σημασία είναι το αν και πώς σχετίζεται η ένδειξη από την παρουσία του βιολογικού υλικού με την εγκληματική πράξη και αυτή η συσχέτιση είναι αποτέλεσμα μιας συλλογιστικής κρίσης, που μπορεί να είναι εσφαλμένη. Πρέπει να τονισθεί ότι η εξέταση του DNA, που βρέθηκε σε τόπο ή μέσο εγκλήματος ή σε πρόσωπο, είναι μια σύνθετη ανακριτική ενέργεια, που αποτελείται από έρευνα στον χώρο ή σε πράγματα ή σε πρόσωπα και κατάσχεση του βιολογικού υλικού και κατόπιν διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, δηλαδή «επιστημονική κρίση» περί του βιολογικού υλικού.

Συνεπώς, πρέπει η έρευνα και η κατάσχεση να είναι νόμιμες ως ανακριτικές πράξεις, αλλιώς το DNA συνιστά απαγορευμένο αποδεικτικό μέσο. Πρέπει να είναι βέβαιο ότι το υπό εξέταση βιολογικό υλικό υπήρχε πραγματικά στον τόπο ή στο μέσο του εγκλήματος και μάλιστα σε λειτουργική σχέση με το έγκλημα. Πρέπει να έχει εξασφαλισθεί η ορθή συλλογή και συσκευασία και η γνησιότητα του βιολογικού υλικού που εξετάσθηκε και η «επιστημονική κρίση» της πραγματογνωμοσύνης πρέπει να είναι ορθή και να μην είναι εσφαλμένη.

Και βεβαίως όλες αυτές οι προϋποθέσεις δεν αρκούν, διότι, ακόμη και αν υπάρξει ταυτοποίηση με ορισμένο πρόσωπο, υφίσταται απλώς και μόνον μια ένδειξη για ενδεχόμενη σχέση ενός προσώπου με ορισμένο τόπο, αντικείμενο ή πρόσωπο, δεν αποδεικνύεται όμως η τέλεση του εγκλήματος. Θα ήταν χρήσιμο να προστεθεί ότι η ταυτοποίηση με την ανάλυση του DNA είναι, στην πραγματικότητα, μια στατιστική πιθανολόγηση με βάση στατιστικά δεδομένα, η οποία θα μπορούσε να γίνει με αυξημένη πιθανότητα μόνον αν υπήρχε πλήρες αρχείο του γενετικού υλικού των κατοίκων της χώρας. Όμως τέτοιο αρχείο στην Ελλάδα δεν υπάρχει και δεν πρέπει να υπάρξει, διότι δεν είναι σύμφωνο με το Ελληνικό Σύνταγμα, παραβιάζει τα ατομικά δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται από το Σύνταγμα και μάλιστα την αξία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, και αντίκειται στις θεμελιώδεις αρχές ενός Κράτους Δικαίου.

Συνεπώς η ανάλυση του DNA έχει σύμφυτα όρια και είναι εύλογη η αμφισβήτηση των συμπερασμάτων της. Ο καλύτερος γνώμονας εφαρμογής της είναι ακριβώς η γνώση των εγγενών ορίων της. Και δεν πρέπει ποτέ να απολησμονείται ότι για την καταδίκη ενός ανθρώπου -όποιος και αν είναι-, είναι αναγκαία η πλήρης βεβαιότητα του Δικαστηρίου για την ενοχή του. Εάν τα παραπάνω δεν γίνουν κατανοητά, θα υπάρχει η εσφαλμένη τάση για απολυτοποίηση ενός αποδεικτικού στοιχείου κατ' εξοχήν σχετικού, που ασκεί όμως την γοητεία του «επιστημονικισμού» και, αν δεν εξετασθεί και δεν κριθεί ενδελεχώς, αποβαίνει παραπλανητικό, με συνέπεια καταδίκες με προέχον ή και μόνο αποδεικτικό στοιχείο την ταυτοποίηση του γενετικού υλικού, που δεν είναι επαρκής και ενέχει σχετικότητα ως μέσο απόδειξης ενός εγκλήματος.

Ως χαρακτηριστικές περιπτώσεις εσφαλμένης αποδεικτικής αξιοποίησης του DNA αναφέρονται στην επιστημονική συζήτηση για τη σχετικότητα της ανάλυσης του DNA ως αποδεικτικού μέσου η περίπτωση της Αμερικανής Αμάντα Νοξ, που καταδικάσθηκε για τη δολοφονία της συγκατοίκου της στην Περούτζια και παρέμεινε στη φυλακή για τέσσερα χρόνια πριν αθωωθεί, καθώς και ενός νέου ανθρώπου, που κατηγορήθηκε για βιασμό που έγινε στο Manchester ενώ αυτός βρισκόταν στο Plymouth (300 μίλια μακριά) και παρέμεινε στη φυλακή μέχρι να αποδειχθεί ότι η εναντίον του απόδειξη από την ανάλυση του DNA ήταν εσφαλμένη.

Σε σχέση με την ερώτησή σας, αν σε περίπτωση άρνησης να δοθεί δείγμα DNA μπορούν οι διωκτικές αρχές να το αποσπάσουν με τη βία, υπάρχει γνωμοδότηση Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, η οποία δέχεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο αναγκαίος εξαναγκασμός για τη λήψη του γενετικού υλικού. Η δική μου άποψη είναι ότι η δια βίας απόσπαση γενετικού υλικού αποτελεί προσβολή της Αξίας του Ανθρώπου, η οποία κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα ως η υπέρτατη αρχή της ελληνικής έννομης τάξης και έτσι μετατρέπεται ο άνθρωπος από σκοπός της έννομης τάξης σε μέσο της έννομης τάξης, δηλαδή μεταστρέφεται και διαστρέφεται σε πράγμα.

Ο κατηγορούμενος, βεβαίως, έχει πάντοτε το αναφαίρετο δικαίωμα να ζητήσει ανάλυση του DNA για την υπεράσπισή του, διότι ο κατηγορούμενος, που μπορεί να είναι οποιοσδήποτε (και μάλιστα με την έκταση και την ένταση που έχει το Ποινικό Δίκαιο σήμερα) και ο οποίος τεκμαίρεται ότι είναι αθώος μέχρι την αμετάκλητη καταδίκη του, έχει αναφαίρετο δικαίωμα να ζητήσει τη διενέργεια οποιασδήποτε νομικής πράξης που συμβάλλει στην υπεράσπισή του.

Ως προς την ερώτησή σας, για την άποψή μου για το πόσο θα μας απασχολήσει η ανάλυση του DNA από τους κρατικούς μηχανισμούς στο μέλλον, οι προβλέψεις μου, με βάση και τη διεθνή πραγματικότητα, είναι δυσοίωνες: Η εποπτεία και η επιτήρηση του κράτους πάνω στους ανθρώπους επιτείνεται, επεκτείνεται και εντείνεται. Έτσι η εποπτεία του κράτους θεσμοθετεί το κράτος της εποπτείας, που τείνει να αναιρεί την Ανθρώπινη Αξία και Ελευθερία.

Περισσότερα από το VICE

«Τα Ήθελε ο Οργανισμός της» - Γιατί η Ελληνική Κοινωνία Ανέχεται τους Βιασμούς

Τη Mέρα που με Βίασε ο Πατριός μου, Σταμάτησα να Ονειρεύομαι

[Μια Κουβέντα με τον Πρόεδρο των Ελλήνων Ρομά για το Γκέτο στο Μενίδι ](https://www.vice.com/gr/article/mia-koybenta-me-ton-arxhgo-twn-ellhnwn-roma-gia-to-gketo-sto-menidi)