Κείμενο: Χαρά Μπουργάνη

Οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες. Τι διαφορετικό κάνουν στη Δανία και τα ποσοστά της ανεπιθύμητης κύησης είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη; Τι σχέση έχει η σεξουαλική αγωγή στα σχολεία με τις εκτρώσεις; Γιατροί, φορείς, καθηγητές, μαθητές καταθέτουν στο VICE τη δική τους εμπειρία.

Για πρώτη φορά φέτος εισάγεται στο Γυμνάσιο η θεματική εβδομάδα. Οι Έλληνες μαθητές για πέντε μέρες θα μαθαίνουν για κάποιο θέμα που εντάσσεται σε ενότητες σχετικές, μεταξύ άλλων, και με τις έμφυλες ταυτότητες (σχέσεις των δύο φύλων, θέση της γυναίκας, ομοφοβία κ.ά). Έστω και καθυστερημένα, το ελληνικό σχολείο ανοίγει για λίγο την πόρτα του στην κοινωνία, για να συζητήσει σύγχρονα θέματα με τα παιδιά.

Η θεματική εβδομάδα είναι ένας αρκετά παλιός θεσμός σε χώρες της βόρειας Ευρώπης. Για παράδειγμα, στην ολλανδική εβδομάδα «Spring Fever» οι καθηγητές που έχουν περάσει σεμινάρια κατάρτισης και έχουν στη διάθεσή τους εκπαιδευτικό υλικό, συζητούν ήδη από το Δημοτικό τι σημαίνει αγάπη, έρωτας και πώς οι μαθητές πρέπει να αντιδρούν, αν δεν θέλουν να τους φιλήσει κάποιος, ακόμη και από το συγγενικό τους περιβάλλον, θέτοντας έτσι μια βάση για την προστασία τους από την κακοποίηση.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας που θέτει κατευθυντήριες γραμμές για τη σεξουαλική αγωγή, όλες αυτές οι καλές πρακτικές δημιουργούν από νωρίς στους μαθητές μια θετική και υγιή εικόνα για τις σχέσεις και το σώμα τους και μια αρνητική για τις διακρίσεις και τη βία. Μακροπρόθεσμα, η συγκεκριμένη εκπαίδευση συνδέεται με μείωση των ανεπιθύμητων εγκυμοσύνων και εκτρώσεων στις έφηβες, μείωση της μετάδοσης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ), περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης, ομοφοβίας κ.α. Το παρακάτω βίντεο δείχνει την θεματική εβδομάδα σε παιδιά 4-11 ετών στην Ολλανδία.

Οι δυνατότητες που δίνει το σχολείο είναι ελάχιστες και αποσπασματικές. Στο μάθημα της βιολογίας στην Α΄ Γυμνασίου μαθαίνει για το αναπαραγωγικό σύστημα και την ανατομία του σώματος. Τρία χρόνια αργότερα, στην Α΄ Λυκείου, διδάσκεται περισσότερες λεπτομέρειες για την ανατομία, τους αδένες, τις ορμόνες, από τι αποτελείται το σπέρμα και τα υγρά και πώς γίνεται η αναπαραγωγή. Η αντισύλληψη βρίσκεται στο βιβλίο, αλλά είναι εκτός ύλης! Πρέπει να φτάσει στα 17 και στην Γ΄ Λυκείου, για να ενημερωθεί αρκετά για τα ΣΜΝ και τη χρήση προφυλακτικού. Όπως μας αποκαλύπτει βιολόγος σε Λύκειο των Αθηνών, είναι στην ευαισθησία του καθηγητή πώς θα προχωρήσει τη συζήτηση, αν οι μαθητές θέσουν ερωτήσεις που πηγαίνουν το θέμα λίγο βαθύτερα. Δεν υπάρχει εκπαιδευτικό υλικό που να θέτει ένα πλαίσιο, για το πώς θα μιλήσουν για ζητήματα σχέσεων ή ακόμη και για το πώς θα μάθουν να θέτουν όρια, όταν νιώθουν άβολα. Στο Λύκειο, υπάρχει ακόμη το λεγόμενο Project (ερευνητική εργασία με ελεύθερη θεματική), αλλά και πάλι είναι στην ευαισθησία του εκπαιδευτικού, αν θα αναλυθούν θέματα σχετικά με την αντισύλληψη, τις σχέσεις και τις εκτρώσεις, εφόσον το ζητήσουν οι μαθητές.

Για ποιο λόγο, λοιπόν, οι νέοι δεν λαμβάνουν προφυλάξεις και έχουμε τόσα περιστατικά ανεπιθύμητης κύησης; Ο Ευθύμιος Δεληγεώρογλου, καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας στο Αρεταίειο νοσοκομείο και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Οικογενειακού Προγραμματισμού, του μοναδικού φορέα που μπορεί, κατόπιν πρόσκλησης, να μιλά για αγωγή υγείας, αντισύλληψη και ΣΜΝ στα σχολεία, περιμένει εδώ και 30 χρόνια τη μέρα που η αγωγή υγείας θα μπει στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Πέρυσι, μόλις 50 Λύκεια (από τα 1.060 σε όλη την Ελλάδα) τους κάλεσαν για 1,5 ώρα αγωγής υγείας στις τάξεις. Όπως αναφέρει ο ίδιος, μια από τις αιτίες της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης σε αυτές τις ηλικίες είναι η κακή συμμορφωσιμότητα. Οι νέοι προτιμούν τη διακοπτόμενη συνουσία, δεν χρησιμοποιούν σωστά το προφυλακτικό και οι κοπέλες δεν λαμβάνουν αντισύλληψη. «Η έναρξη των σεξουαλικών επαφών παρατηρείται σε μικρότερες ηλικίες, για παράδειγμα, στα κορίτσια από 17-18 ετών το όριο κατέβηκε στα 15,5 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται ενημέρωση. Αυτή πρέπει να ξεκινάει από την οικογένεια, αλλά δυστυχώς η ελληνική οικογένεια ακόμη έχει ταμπού να μιλήσει για αγωγή υγείας και αντισύλληψη, ενώ υπάρχουν και δύο διαφορετικές συμπεριφορές, της ενθάρρυνσης στο αγόρι και της αποτροπής στο κορίτσι. Αφού λοιπόν η οικογένεια δεν κάνει αυτό που πρέπει, μεταφέρουμε τη σκυτάλη στο σχολείο. Μακάρι να ξεκινήσουν από το Δημοτικό, αλλά αυτή τη στιγμή δεν θεωρώ ότι υπάρχει η ωριμότητα. Αν υπήρχε η αγωγή αυτή στα σχολεία, τα παιδιά θα ενημερώνονταν για τις καταστρεπτικές συνέπειες μίας έκτρωσης (σ.σ. υπάρχει πιθανότητα αιμορραγίας, διάτρησης μήτρας, απώλειας μήτρας κ.α.) και θα έσκυβαν με πολύ μεγάλη προσοχή πάνω σε θέματα αντισύλληψης. Δεν θα είχαμε αυτό το φαινόμενο της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και κατ' επέκταση της έκτρωσης».

 Όπως εξηγεί ο καθηγητής αυτές οι καταστάσεις μπορούν να αποφευχθούν με τη χρήση του αντρικού προφυλακτικού στα αγόρια και τη διπλή μέθοδο στα κορίτσια, δηλαδή συνδυαστικά με τις προφυλάξεις που προστατεύουν από τα ΣΜΝ να λαμβάνουν το χάπι, έπειτα από ιατρικό έλεγχο. Μάλιστα, για να μειώσουν την κακή συμμορφωσιμότητα στο χάπι, προτείνει μια καινούρια μέθοδο, τον κολπικό δακτύλιο που εισάγεται από την κοπέλα στον κόλπο, παραμένει μέσα τρεις εβδομάδες και εκλύει δύο ορμόνες, οιστρογόνα και προγεσταγόνο. Μετά, αφαιρείται και αντικαθίσταται. Επίσης, τονίζει ότι η σωστή χρήση του προφυλακτικού γίνεται από την αρχή έως το τέλος της επαφής. «Είναι λάθος να το βάζουν ενδιάμεσα, επειδή εντωμεταξύ έχουν φύγει σπερματικά υγρά και έτσι δεν προστατεύει στο μέγιστο».

Η χώρα έχει τα χαμηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης σε κορίτσια κάτω των 18, παρόλο που και εδώ οι νέοι ξεκινούν από νωρίς τις σεξουαλικές επαφές. Η Sille Nielsen και η Alberte Kjaer Pedersen είναι δύο κοπέλες 18 ετών και πηγαίνουν στην τελευταία τάξη του Λυκείου στη Φρεντερίτσια, μια κωμόπολη με 39.000 κατοίκους. Ωστόσο, εδώ δεν λειτουργούν τα ταμπού μιας επαρχιακής πόλης. Όπως θυμάται η Alberte, «η πρώτη φορά που μας μίλησαν για σεξ στο σχολείο, ήταν στο Δημοτικό, όπου για μια εβδομάδα μαθαίναμε για το σώμα μας. Στο Γυμνάσιο, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ήταν κομμάτι του μαθήματος της βιολογίας και έπρεπε να παρουσιάσουμε ένα θέμα σε όλη την τάξη. Ήταν ένας πολύ ωραίος τρόπος να μας κάνουν να μην νιώθουμε αμηχανία, όταν μιλάμε για το σεξ».

Η Alberte και οι φίλες της έμαθαν για τις σχέσεις και την αντισύλληψη από το Δημοτικό. Για τη Sille, πάλι, το μάθημα είχε ενδιαφέρον, επειδή ήταν διαδραστικό: «Κάποιες φορές κάναμε ασκήσεις και κουίζ, ώστε να αφομοιώσουμε καλύτερα αυτή τη νέα γνώση. Μάλιστα, μια μέρα στο μάθημα μας μοίρασαν και προφυλακτικά. Θα έλεγα ότι η σεξουαλική εκπαίδευση που έχουμε πάρει μας δίδαξε να αποφεύγουμε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και τα ΣΜΝ. Επίσης, μάθαμε για τη διαφορετικότητα στις σεξουαλικές προτιμήσεις, όπως για την ομοφυλοφιλία, όταν συζητήσαμε για τις σχέσεις στην εφηβεία. Πλέον είμαστε όλοι ενημερωμένοι για τη σημασία των προφυλάξεων στο σεξ».

 Η εκστρατεία «Μόνο με προφυλακτικό. Στο κρεβάτι είσαι μόνος σου», θίγει το θέμα των πολλαπλών συντρόφων και την ανάγκη για χρήση προφυλάξεων. Οι Δανοί έχουν τέτοιες αφίσες μέσα στα σχολεία. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι υποχρεωτική στη Δανία. Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 στο Λύκειο, ενώ τα τελευταία χρόνια αρχίζει από το Γυμνάσιο. Μεγάλη δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση έχει κάνει η Εταιρεία Οικογενειακού Προγραμματισμού της χώρας που πάλεψε σε πολιτικό επίπεδο, ώστε το μάθημα να γίνει προτεραιότητα στα σχολεία, ενώ παρέχει εκπαιδευτικό υλικό και σεμινάρια στους εκπαιδευτικούς.

Όπως εξηγεί ο JeppeHald, μάνατζερ εθνικού σχεδιασμού της Εταιρείας, «Το περιεχόμενο της σεξουαλικής εκπαίδευσης επηρεάζει τα ποσοστά εφηβικής εγκυμοσύνης και εκτρώσεων, επειδή καθορίζει τις γνώσεις των νέων για τις διάφορες μεθόδους αντισύλληψης, τη σύλληψη, τα δικαιώματά τους και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας που σχετίζονται με το σεξ και την αναπαραγωγή».

Δεν έχουν βαθμούς και διαγωνίσματα. Σπάνια κάνουν εργασίες στο σπίτι. Οι μαθητές μαθαίνουν στην πράξη για το θέατρο, την ποίηση, τα μαθηματικά, τη φύση, παίζοντας και κάνοντας ασκήσεις στην τάξη. Αποτέλεσμα; Έχουν τα υψηλότερα σκορ στις γνώσεις, συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους σε όλο τον κόσμο. Ποια είναι η εμπειρία της σεξουαλικής αγωγής σε ένα σχολείο της Φιλανδίας; Όπως εξηγεί η Miila Halonen, ειδικός σε θέματα υγείας στη ΜΚΟ Ένωση για την Οικογένεια Väestöliitto που εκπονεί προγράμματα σε σχολεία, το μάθημα έγινε υποχρεωτικό από το 1990, κάτι που οδήγησε αμέσως σε μείωση των ποσοστών ανεπιθύμητων κυήσεων και εκτρώσεων στην εφηβική ηλικία. Όταν κάποια στιγμή τα προγράμματα εκπαίδευσης στα σχολεία μειώθηκαν και τα ποσοστά ανέβηκαν, οι Φιλανδοί αναγκάστηκαν να επενδύσουν ξανά στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εντάσσοντάς την στο Δημοτικό. Ωστόσο, όπως τονίζει η Halonen, το μάθημα αυτό πρέπει να γίνει ακόμη πιο σύγχρονο και ανοιχτό στη ζωή: «Οι δικές μας μελέτες δείχνουν ότι οι μαθητές δεν παίρνουν πάντα απαντήσεις στις ερωτήσεις τους. Βρίσκουν το μάθημα πολύ επικεντρωμένο στις συνέπειες και τους κινδύνους του σεξ. Αυτό που θέλουν να μάθουν είναι και για θέματα που αφορούν τα συναισθήματα, την απόλαυση, το dating, τις τεχνικές στο σεξ, πράγματα που σπάνια θίγονται στην εκπαίδευση. Σήμερα, οι νέοι έρχονται σε επαφή ακόμη και με πορνογραφικό υλικό. Επομένως, οι καθηγητές πρέπει να είναι δίπλα τους για να δώσουν τις σωστές πληροφορίες, ώστε οι έφηβοι να μην καταφεύγουν σε αναξιόπιστες πηγές». Ακολουθεί εκπαιδευτικό βίντεο που εξοικειώνει τους νέους Φιλανδούς με τη διαφορετικότητα.

Στην πολυπολιτισμική κοινωνία της χώρας η σεξουαλική εκπαίδευση διαφέρει από σχολείο σε σχολείο και δεν είναι παντού υποχρεωτική, κάτι που αναμένεται να αλλάξει σύντομα στην Αγγλία, έπειτα από σχετική ανακοίνωση της κυβέρνησης. Σήμερα, οι ανεπιθύμητες κυήσεις στις έφηβες έχουν μειωθεί, αλλά το πρόβλημα παραμένει καθώς η Μεγάλη Βρετανία διατηρεί τα μεγαλύτερα ποσοστά στη δυτική Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη κινητικότητα σε επίπεδο κοινότητας και κράτους. Στο Λονδίνο, οι νέοι μπορούν χάρη στην πρωτοβουλία Come Correct Card να πάρουν από το φαρμακείο δωρεάν προφυλακτικά.

Η Francesca Thomas, εκπαιδεύτρια και σύμβουλος στο Yaps, μια ομάδα που προσφέρει συμβουλευτική για θέματα σεξουαλικής αγωγής και σχέσεων σε γονείς και παιδιά, αναφέρει στο VICE: «Περισσότερα κέντρα σεξουαλικής υγείας, συμβουλευτικές υπηρεσίες και οργανώσεις βρίσκονται πια στη διάθεση των νέων. Πρωτοβουλίες όπως το Come Correct Card βοήθησαν να κατέβουν τα ποσοστά ανεπιθύμητων κυήσεων». Η Francesca εργάζεται σε κολέγια, μιλά για την αντισύλληψη, μοιράζει προφυλακτικά, λιπαντικά, κιτ με τεστ για ΣΜΝ. Η ίδια πιστεύει ότι η αγωγή για θέματα σχέσεων και σεξ (SER) πρέπει να γίνει υποχρεωτική και να υπάρχουν προγράμματα και για τους γονείς. «Πιστεύω ότι η εκπαίδευση αυτή πρέπει να ξεκινάει από το σπίτι και οι γονείς να μην τα περιμένουν όλα από το σχολείο. Όταν έχω τμήματα με γονείς, βλέπω ότι αποκτούν αυτοπεποίθηση και περισσότερες γνώσεις και ξεκινούν να εφαρμόζουν στα παιδιά τους στρατηγικές που συζητάμε μαζί. Το πρόγραμμα YAPS έχει στόχο να δώσει στους γονείς τα εργαλεία να κάνουν συζητήσεις στο σπίτι με το παιδί τους, κάτι που το βοηθά να είναι ενημερωμένο και να παίρνει καλύτερες αποφάσεις σε θέματα σεξ και σχέσεων».

Η θεματική εβδομάδα στο Γυμνάσιο και τα Projects στο Λύκειο είναι μόνο η αρχή. Υπάρχουν πολλά να γίνουν ακόμη, για να πειστούν όσοι επιμένουν να βλέπουν φοβικά την εισαγωγή της αγωγής υγείας και σχέσεων στα σχολεία. Όπως καταλήγει ο καθηγητής κ. Δεληγεώρογλου, «Πρέπει η πολιτεία να ενσκύψει πάνω στο θέμα της επίσημης ενημέρωσης και νομίζω ότι είναι θέμα της πολιτείας, του υπουργείου Παιδείας, αυτό που λέμε τόσα χρόνια για την αγωγή υγείας στα σχολεία. Αυτός ο Υπουργός που θα το προσυπογράψει, θα μείνει στην ιστορία σαν καινοτόμος».

Τα στοιχεία

-Το 20% των επαφών με διακοπτόμενη συνουσία οδηγούν σε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη -Λιγότεροι από το 50% των εφήβων που χρησιμοποιούν προφυλακτικό το επιλέγουν τον δεύτερο χρόνο -Μόλις 4% των Ελληνίδων χρησιμοποιούν αντισυλληπτικό χάπι -Το 23%των Ελληνίδων 14-26 ετών έχουν κάνει επείγουσα αντισύλληψη (χάπι επόμενης μέρας)

Περισσότερα από το VICE

Ο πιο Γαμάτος Dealer του Άμστερνταμ Είναι Έλληνας

Φοιτήτριες που Πληρώνουν τα Πανεπιστημιακά Δίδακτρά τους Κάνοντας τις Ερωτικές Συνοδούς

Όσα μου Έμαθε το Surviror για τη Ζωή (και τον Καπιταλισμό)