Ναι, Γίνεται να Ακούς Φωνές και Είναι Κάπως Έτσι

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Η πρώτη φορά που η Ράι Γουάντινγκχαμ άκουσε μια φωνή, της είπε να αυτοκτονήσει. Μόνο που τελικά, δεν ήταν μόνο μία φωνή – ήταν τρεις. «Ήμουν στο σπίτι ενός φίλου όπου θα περνούσα το βράδυ και άκουσα ανδρικές φωνές να μιλούν για μένα, λέγοντας: "Είναι χαζή", "Κανείς δεν τη συμπαθεί" και "Θα έπρεπε να αυτοκτονήσει". Αρχικά υπέθεσα ότι ήταν οι φίλοι μου, μιας και στο σπίτι έμεναν τρεις άνδρες και έτσι κατέβηκα κάτω για να τους ζητήσω τον λόγο, όμως κοιμούνταν όλοι, πράγμα που ήταν πολύ περίεργο. Πέρα από αυτό, οι τύποι που είχα ακούσει εγώ, ακούγονταν μεσήλικες».

Η Γουάντινγκχαμ ήταν τότε 19. Οι φωνές δεν σταμάτησαν και σύντομα άρχισε να πιστεύει ότι κάποιος την παρακολουθούσε με κάμερες. Ποιος θα διέθετε τα μέσα για να τοποθετήσει κάμερες στο σπίτι της; Η κυβέρνηση - και οι εξωγήινοι, φυσικά. Μια διαστρεβλωμένη λογική ξεκίνησε να κυριαρχεί στο μυαλό της και την έκανε να παρανοεί και να φοβάται τους ανθρώπους γύρω της. Τελικά, εισήχθη μετά από ιατρική απόφαση σε ψυχιατρική κλινική, όπου αρχικά διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια και κατέληξε να παίρνει «τεράστιες ποσότητες φαρμάκων» για να αντεπεξέλθει.

Από τότε, έχουν περάσει 20 χρόνια και η Γουάντινγκχαμ σήμερα ακούει περίπου 13 φωνές – περισσότερες από ποτέ. Οι πρώτες τρεις εξακολουθούν να υπάρχουν και να μιλούν γι' αυτή, όμως εμφανίζονται τακτικά και άλλες. Όπως η Μπάνι, ένα αστείο πεντάχρονο κοριτσάκι με έντονη περιέργεια («συνέχεια κάνει πλάκες».) Η μεγάλη διαφορά σε όλο αυτό, είναι ότι η Γουάντινγκχαμ δεν νιώθει πλέον ότι πάσχει από κάποια ψυχική ασθένεια – ή, καλύτερα, δεν αφήνει αυτό το γεγονός να επηρεάσει τη ζωή της. «Όταν ήμουν στην κλινική, ήμουν τρομοκρατημένη από τις φωνές, επειδή μου κατέστρεφαν την αυτοπεποίθηση», λέει. «Ακούω τις ίδιες φωνές που άκουγα και πριν από κάποια χρόνια, όμως δεν με επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο. Δεν πιστεύω πια τις φωνές με κυριολεκτικό τρόπο, αλλά με συμβολικό».

Οι άνθρωποι που ακούνε φωνές γεννούν συχνά καχυποψία στους υπόλοιπους, όμως το φαινόμενο είναι πιο συχνό από όσο θα φανταζόταν κανείς: το 4-8%  του πληθυσμού βιώνει αυτό που είναι γνωστό ως «λεκτικές ακουστικές ψευδαισθήσεις», ποσοστό που μεταφράζεται σε 600 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Παρ' όλο που το 40% των ανθρώπων θα ακούσουν φωνές σε κάποια στιγμή στη ζωή τους, πολλοί από αυτούς που το βιώνουν επανειλημμένα, όπως η Γουάντινγκχαμ, ζουν μια φυσιολογική, γεμάτη ζωή. Μια συχνή παρανόηση, η οποία ίσως τροφοδοτείται από τα πρωτοσέλιδα που βλέπουμε στις σκανδαλοθηρικές εφημερίδες για «παρανοϊκούς σχιζοφρενείς δολοφόνους», είναι ότι οι άνθρωποι που ακούνε φωνές πάσχουν από κάποια μορφή ψύχωσης. Αυτό ισχύει βέβαια σε πολλές περιπτώσεις, όμως η πλειοψηφία των ανθρώπων που ακούν φωνές δεν διαγιγνώσκονται με σχιζοφρένεια. Για αυτούς, οι φωνές είναι μια καθημερινή εμπειρία που δεν σχετίζεται με κάποια παθολογική κατάσταση.

Πάρτε για παράδειγμα την περίπτωση της Νίκι Μάτοκς, η οποία άκουσε την πρώτη της φωνή στην ηλικία των 14 ετών. Πλέον, έχουν περάσει πέντε χρόνια και ακούει μέχρι και 20 διαφορετικές φωνές την ημέρα. «Σου προκαλεί μεγάλη σύγχυση», λέει. «Μου λένε πράγματα, όπως "Είσαι άσχημη", "Είσαι χοντρή", "Είσαι χαζή". Παλιά με τρομοκρατούσαν – πάθαινα κρίσεις πανικού και έκανα απόπειρα αυτοκτονίας για να τις ξεφορτωθώ. Τώρα όμως το συνήθισα. Λειτουργώ όπως ένας φυσιολογικός άνθρωπος. Τις ακούω ακόμη και τώρα που μιλάμε, όμως μπορώ και συζητάω μαζί σου, επειδή έχω μάθει να τις διαχειρίζομαι».

Μερικές φορές, οι φωνές είναι τόσο δυνατές που η Μάτοκς δεν μπορεί να ακούσει τους φίλους της που μιλούν, όμως κάθεται σιωπηλή μέχρι να περάσει η φάση. «Οι φίλοι μου είναι πολύ υπομονετικοί», λέει γελώντας. Με το αλκοόλ τα πράγματα είναι επίσης απρόβλεπτα: «Τις προάλλες έκανα clubbing και τις πρώτες δύο-τρεις ώρες ήταν πολύ ωραία», εξηγεί. «Όμως όταν άρχισε να φεύγει η επήρεια, ένιωσα και πάλι χάλια. Οι φωνές δεν γίνονται πιο ευγενικές όταν πίνω, απλώς είναι πιο περίεργες. Μπορούν να μεταμορφωθούν σε θορύβους – ακούω απότομους κρότους, σαν να προσπαθεί κάποιος να με τρομάξει». Για να μπορέσει να το διαχειριστεί, η Μάτοκς δεν φεύγει ποτέ από το σπίτι χωρίς τα ακουστικά της. Είναι κάτι αντίστοιχο με το πώμα που βουλώνει τον νεροχύτη για να μη φεύγει το νερό: η μουσική συγκρατεί την αδιάκοπη ροή των φωνών και τις κρατά μακριά, όμως μόνο για λίγο. Η Γουάντινγκχαμ έχει διαπιστώσει ότι το να γράφει αυτά που ακούει ή να μιλάει απευθείας στις φωνές, τη βοηθάει. Από μέσα της, όμως: «Ο κόσμος με κοιτάει παράξενα αν τους μιλάω δυνατά, πράγμα που είναι λυπηρό, έτσι δεν είναι; Πρέπει να πάρω hands-free. Κανείς δεν θα καταλάβει τη διαφορά».

Διαβάστε: Η Ζωή μου Παλεύοντας με την Επιληψία

Όταν ήταν σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση, το αγγλικό Δίκτυο για Ανθρώπους που Ακούν Φωνές (Hearing Voice Network, HVN) ήταν μια μεγάλη βοήθεια για τη Γουάντινγκχαμ. Είναι μια φιλανθρωπική οργάνωση που υποστηρίζει ένα δίκτυο βοήθειας για αυτούς τους ανθρώπους και τους δίνει την ευκαιρία να μιλούν ελεύθερα για τις εμπειρίες τους. Αν και οι παραδοσιακές μέθοδοι στοχεύουν στην καταστολή των συμπτωμάτων μέσω φαρμακευτικής αγωγής, το HVN ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εξερευνήσουν και να αλλάξουν τη σχέση που έχουν με τις φωνές. Είναι μια προσέγγιση που έχει βοηθήσει τη Γουάντινγκχαμ: «Αυτό που κάνω πλέον, είναι να τις καθησυχάζω. Τους λέω λοιπόν: "Ευχαριστώ που μου επισημάνατε ότι είμαι λίγο αγχωμένη – νομίζω ότι είμαι εντάξει, αλλά θα έχω τον νου μου". Όταν τους δείχνω ότι αντιλαμβάνομαι την παρουσία τους, ηρεμούν».

Το HVN ανήκει σε ένα πολύ μεγαλύτερο κίνημα, το Διεθνές Κίνημα για Ανθρώπους που Ακούν Φωνές (Hearing Voices Movement, HVM), το οποίο προσπαθεί να στείλει το μήνυμά του σε όλον τον κόσμο. Ιδρύθηκε στην Ολλανδία το 1987, με τη σύμπραξη ενός ψυχιάτρου, ενός ανθρώπου που άκουγε φωνές και ενός δημοσιογράφου και αυτοπροσδιορίζεται ως κίνημα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την προσέγγισή του κινήματος, αντί να βγάζουν διαγνώσεις οι εμπειρογνώμονες αξιολογώντας μια κατάσταση, το πρόσωπο που ακούει φωνές επιλέγει μόνο του τον τρόπο με τον οποίο θέλει να βοηθηθεί. Το κίνημα, στοχεύει στο να διευρύνει τη συζήτηση πάνω σε αυτό το ζήτημα και όχι να την εγκλωβίσει και παρ' όλο που πλέον έχει αποδειχθεί ότι οι φωνές σχετίζονται με τραυματικές εμπειρίες, το HVM δέχεται όλες τις εξηγήσεις για το φαινόμενο και θεωρεί τις φωνές μία σημαντική –αν και μερικές φορές οδυνηρή– εμπειρία.

Η Γουάντινγκχαμ, για παράδειγμα, είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά επί σειρά ετών στην παιδική της ηλικία. Γνωρίζει ότι ο άνθρωπος που την κακοποίησε ήταν εκτός οικογένειας, όμως το κράτησε κρυφό μέχρι να πάει στο πανεπιστήμιο. Οι άνθρωποι που έχουν περάσει κάποια τραυματική εμπειρία έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να χάσουν επαφή με την πραγματικότητα, να αρχίσουν να ακούν φωνές και να νιώθουν φόβο. «Όλες οι φωνές που ακούω είναι διχασμένα κομμάτια του εαυτού μου», εξηγεί η Γουάντινγκχαμ. «Για χρόνια, καταπίεζα όλα αυτά τα συναισθήματα και αυτό μου έκανε μεγάλη ζημιά. Είχα εσωτερικεύσει πάρα πολλά αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό μου, τα οποία δεν αντανακλούσαν την πραγματική μου εικόνα».

Μελλοντικά, λέει ότι αυτό είναι κάτι που θέλει να αλλάξει. Προς το παρόν, συζητάμε περισσότερο για τη διάγνωση, καθώς εξηγούμε τα συμπτώματα: κάποιος αισθάνεται πεσμένος ψυχολογικά, επειδή έχει κατάθλιψη. Όμως συχνά παραλείπουμε να διερωτηθούμε: γιατί νιώθει πεσμένο αυτό το άτομο; Τι συμβαίνει στη ζωή του; Παρ' όλο που μιλάμε πιο ανοιχτά πλέον για το άγχος και την κατάθλιψη, οι άνθρωποι που ακούν φωνές εξακολουθούν να στιγματίζονται. «Φαίνεται πως για κάποιους ανθρώπους, αυτό ξεπερνάει κάποια όρια», εξηγεί ο 31χρονος Τζααμπίρ, ο οποίος άκουγε φωνές για έξι μήνες τον περασμένο χρόνο. Αντιμετώπιζε προβλήματα με την ψυχική του υγεία από τότε που ήταν έφηβος, τα οποία ενισχύθηκαν όταν έχασε τον πατέρα του σε μικρή ηλικία. «Δεν τίθεται ζήτημα αν έχεις άγχος, κατάθλιψη ή οριακή διαταραχή προσωπικότητας – ο κόσμος το κατανοεί αυτό. Όμως, αν ακούς φωνές; Εκεί υπάρχει χοντρό θέμα». «Είναι επίσης σημαντικό να ανατραπεί η εσφαλμένη αντίληψη ότι οι άνθρωποι που ακούν φωνές είναι βίαιοι», λέει η Μάτλοκς. «Ακούω ένα σωρό φωνές, όμως ποτέ δεν μου έχει πει κάποια από αυτές να βλάψω κάποιον άλλον. Ακόμη και αν συνέβαινε όμως, δεν σημαίνει ότι θα το έκανα».

Είναι ξεκάθαρο ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για τη ριζική αλλαγή των αντιλήψεων γύρω από την ψυχική υγεία. Αν όμως έχεις ακούσει ποτέ μια φωνή, η απάντηση σε αυτό δεν είναι και τόσο πολύπλοκη: ας το συζητήσουμε. Αν αρχίσουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι να μιλούν ανοιχτά γι' αυτό, λέγοντας «Ακούω φωνές, και τι μ' αυτό;», ίσως αρχίσουμε να απαλλασσόμαστε σιγά-σιγά ως κοινωνία από το στίγμα του «τρελού».

Ποια είναι όμως η πραγματικά ριζική αλλαγή; Αυτή που είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί. «Η βασανιστική ψευδαίσθηση αντίληψης φωνών, μπορεί να σχετίζεται με πολλά πράγματα που συμβαίνουν στον κόσμο: το τραύμα είναι σίγουρα ένα από αυτά, το ίδιο όμως και η φτώχεια, ο ρατσισμός, η θυματοποίηση και το bullying», εξηγεί η Γουάντινγκχαμ. «Το μόνο που θέλω, είναι να έχουμε μια κοινωνία που δεν καταστρέφει τους ανθρώπους».

Περισσότερα από το VICE

Μπήκαμε στο Μουσείο των Άψογα Διατηρημένων Πτωμάτων

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης δεν Έχει Μετρήσει Ποτέ το IQ του - Αλλά Είναι πιο Έξυπνος από Εσένα

Πέρασα το Σαββατοκύριακό μου με Έναν Έμπορο Ναρκωτικών του Deep Web