Γιατί τα Θύματα «Παγώνουν» στη Διάρκεια Σεξουαλικών Επιθέσεων;

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Όταν με βίασαν δεν υπήρξε πάλη.

Επανέλαβα πολλές φορές ότι δεν ήθελα να κάνω σεξ αλλά όταν άρχισε να κατεβάζει το παντελόνι μου και το εσώρουχό μου, το σώμα μου σαν να πάγωσε. Ένα εκατομμύριο σκέψεις πέρασαν από το κεφάλι μου και έπειτα σταμάτησαν και το μυαλό μου άρχισε να ταξιδεύει αλλού, κάπου ασφαλέστερα, καθώς ήμουν ξαπλωμένη στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου του άκαμπτη και σιωπηλή.

Σε εκείνους που δεν έχουν υποστεί βιασμό μπορεί να φαίνεται παράξενο -ακόμα και απίστευτο- που άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση δεν θα έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να αντισταθούν ή να διαφύγουν. Εξάλλου, όλοι είμαστε εφοδιασμένοι με το ένστικτο «μάχης ή φυγής» που υποτίθεται ότι αρχίζει να λειτουργεί στη διάρκεια απειλητικών καταστάσεων, σωστά; Με δεδομένη αυτήν τη σκέψη, εάν δεν κάνεις τίποτα από τα δύο, τότε δεν θα πρέπει να αισθάνεσαι πως απειλείσαι - και στο πλαίσιο του βιασμού, αυτό θα πρέπει να σημαίνει ότι το άτομο στην πραγματικότητα ήθελε αυτό που συνέβαινε.

Είναι μια τρομακτικά κοινή πεποίθηση -που δυστυχώς επικρατεί και στο σύστημα δικαιοσύνης-, την οποία συμμερίζονται ακόμα και μερικοί επιζώντες τέτοιων περιστατικών.

Αλλά δεν ισχύει καθόλου, γιατί εκτός της μάχης ή της φυγής, υπάρχει ακόμα μία φυσική, λιγότερο συζητημένη αντίδραση στις τρομακτικές και αγχωτικές καταστάσεις - εκείνη του παγώματος και του πισωπατήματος.

«Το πάγωμα είναι στην πραγματικότητα κοινή αντίδραση των θηλαστικών σε μια απειλή, όχι μόνο των ανθρώπων», είπε στο VICE ο δρ Martin Antony, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ryerson και συγγραφέας του The Anti-Anxiety Workbook. «Μερικοί θα υποστήριζαν ότι οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να μιλούν για "μάχη ή φυγή". Θα έπρεπε να μιλούν για "μάχη, φυγή ή πάγωμα"».

Το πάγωμα, εξήγησε ο Antony, έχει σύντομη διάρκεια και στην πραγματικότητα συμβαίνει σε πολλές καταστάσεις όπου υπάρχει στοιχείο φόβου ή πανικού - το να μην είσαι σε θέση να μιλήσεις ή να σκεφτείς τις σωστές λέξεις όταν είσαι νευρική, για παράδειγμα, είναι η εκδήλωση του ενστίκτου του παγώματος στη δουλειά. Είναι πιθανώς σχεδιασμένο για να βοηθά κάποιον να εκτιμήσει την κατάσταση και να πάρει μια απόφαση που δεν είναι παρορμητική.

Η Karlene Moore, σύμβουλος και δικηγόρος στο κέντρο Toronto Rape Crisis Center, έδωσε μια παρόμοια εξήγηση και πρόσθεσε πως οι μύθοι του βιασμού -για παράδειγμα, ότι ο βιασμός γίνεται από ξένους οι οποίοι πετάγονται από θάμνους ή σκοτεινά σοκάκια, ενώ στην πραγματικότητα συνήθως είναι κάποιος που ο επιζών γνωρίζει- μπορεί να συμβάλλουν στην αντίδραση του παγώματος.

«Προσπαθούμε να το επεξεργαστούμε. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει, γιατί αυτό που έχουμε διδαχθεί για τη σεξουαλική βία, τη σεξουαλική επίθεση [και το πώς] μοιάζει ο βιασμός δεν είναι αυτό που συμβαίνει, αλλά επίσης μπορούμε να νιώσουμε ότι συμβαίνει κάτι πραγματικά στραβό», είπε η Moore.

Η Lily*, σήμερα 23 ετών, κακοποιήθηκε σεξουαλικά πολλές φορές όταν ήταν 14 ετών από τον τότε φίλο της. Θυμάται πολύ έντονα το σώμα της να παγώνει στη διάρκεια τουλάχιστον μίας από τις επιθέσεις, όταν την είχε πιέσει να τον αφήσει να της κάνει στοματικό σεξ. Παραδόθηκε, με την προϋπόθεση ότι δεν θα έβγαζε το εσώρουχό της.

«Το μόνο που θυμάμαι είναι ο φόβος και ο πόνος από αυτό που συνέβαινε», είπε η Lily. «Το σώμα μου ήταν απλά άκαμπτο και ήθελα να ουρλιάξω. Μπορούσα να νιώσω το ουρλιαχτό στον λαιμό μου αλλά αισθανόμουν πολλή ντροπή για να του δείξω ότι δεν μου άρεσε αυτό που έκανε, οπότε απλά ξάπλωσα εκεί, ελπίζοντας ότι θα τελειώσει σύντομα».

Όπως εγώ, έτσι κι εκείνη θυμάται επίσης ότι το μυαλό της ταξίδευε σε άλλα μέρη στη διάρκεια της επίθεσης - εκείνης πήγε στην εργασία των μαθηματικών της.

«Σκεφτόμουν συνέχεια "Ω, πρέπει να πάω σπίτι σύντομα, έχω να κάνω την εργασία στα μαθηματικά μου". Κάτι που είναι αστείο, γιατί στην πραγματικότητα μισώ τα μαθηματικά ·δεν ξέρω γιατί το μυαλό μου το σκέφτηκε αυτό», είπε η Lily.

Η ψυχική αποστασιοποίηση στη διάρκεια μιας επίθεσης μπορεί να χρησιμεύσει ως άμυνα όταν, μετά το αρχικό πάγωμα, κάποιος σκεφτεί ότι δεν μπορεί να γλιτώσει από μια απειλητική κατάσταση, είπε ο Antony.

«Ίσως συνειδητοποιήσεις ότι εάν αγωνιστείς πάρα πολύ, στην πραγματικότητα βάζεις τον εαυτό σου σε περισσότερο κίνδυνο. Ίσως το άτομο αντιδράσει βίαια προς εσένα με κάτι τέτοιο ή φτάσεις σε σημείο όπου δεν μπορείς να ξεφύγεις», εξήγησε. «Και εκείνη τη στιγμή, εάν δεν μπορείς να δραπετεύσεις σωματικά, η ψυχική διαφυγή μπορεί να σε προστατεύσει από μέρος του πόνου που μπορεί να βιώσεις σε αυτή την κατάσταση».

Ένα άλλο άτομο στο οποίο μίλησα, η Chris*, ανέφερε επίσης ότι το μυαλό της απλώς έφυγε όταν τη βίασε πριν από πέντε χρόνια κάποιος που γνώριζε από τότε που ήταν παιδί. Αυτός που της επιτέθηκε ήταν λίγα χρόνια μεγαλύτερος και την είχε πάει με το αυτοκίνητο σε πάρτι σ' ένα σπίτι όπου ποτέ δεν είχε ξαναπάει. Όταν της την έπεσε, η Chris ένιωσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να συναινέσει γιατί δεν είχε άλλο τρόπο να γυρίσει στο σπίτι από το να την πάει εκείνος πίσω με το αυτοκίνητο.

«Κατά κάποιο τρόπο αποστασιοποιήθηκα. Δεν σκεφτόμουν σχεδόν τίποτα. Απλώς θυμάμαι να θέλω να πάω σπίτι. Δεν ήμουν πλήρως εκεί», είπε η Chris. «Συνέβαιναν πράγματα, αλλά το μεγαλύτερο διάστημα δεν σκεφτόμουν. Είχα αποστασιοποιηθεί εντελώς από την κατάσταση».

Δεν κατάφερα να βρω στατιστικά στοιχεία για το πόσο πολλοί άνθρωποι πάγωσαν όταν κακοποιήθηκαν σεξουαλικά και δεν είμαι σίγουρη αν υπάρχουν τέτοιες πληροφορίες. Ο Antony μου είπε ότι γενικότερα έχει γίνει περιορισμένη έρευνα σχετικά με το πάγωμα, πόσο μάλλον με το πάγωμα σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, νομίζω ότι οι εμπειρίες ανθρώπων που έχουν επιζήσει από σεξουαλική επίθεση λένε αρκετά.

Το πάγωμα και το πισωπάτημα είναι αμυντικές αντιδράσεις - όχι συγκατάθεση.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για να προστατευθεί η ιδιωτική ζωή.

Περισσότερα από το VICE

Γιατί οι Κουβανοί Βάζουν Μαργαριτάρια στο Πέος τους;

Μαύρη Μαγεία και Αίμα: Μια Εβδομάδα με τους Γιατρούς-Μάγους στη Σιέρα Λεόνε

Αυτοί οι Άνθρωποι Ασχολούνται με Πράγματα που τους Κάνουν Πραγματικά Χαρούμενους