Φωτογραφία από τις ταραχές στο Χάρλεμ από Wikipedia
To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US
«Ο πυροβολισμός πυροδότησε τη ρίψη μπουκαλιών και πετρών, παράθυρα έσπασαν, λεηλασίες έγιναν. Τέτοιου τύπου ταραχές έχουν γίνει σχεδόν προβλέψιμα γεγονότα στα γκέτο των πόλεων τα τελευταία χρόνια».
Αν και ακούγεται σαν σημερινή, αυτή η φράση είναι παρμένη από ένα άρθρο των New York Times με τίτλο «Αστυνομία, ο στόχος της οργής του γκέτο» που δημοσιεύτηκε πριν από μισό αιώνα, το 1964. Τότε, η αναταραχή πυροδοτήθηκε από τη δολοφονία ενός 15χρονου από έναν αστυνομικό εκτός υπηρεσίας στο Μανχάταν. Ο έφηβος, James Powell, ήταν μαύρος. Ο αστυνομικός λευκός.
Ο πυροβολισμός σημειώθηκε όταν ο Powell και οι φίλοι του ήρθαν σε αντιπαράθεση με τον επιστάτη μιας πολυκατοικίας ο οποίος έβρεξε με το λάστιχο προς μια ομάδα μαύρων νεαρών αγοριών επειδή κάθονταν στα σκαλιά του. Ο υπαστυνόμος Thomas R. Gilligan του αστυνομικού τμήματος της Νέας Υόρκης, ο οποίος ήταν εκτός υπηρεσίας τότε, λίγο αργότερα ενεπλάκη και παρόλο που η αλληλουχία των γεγονότων είναι ασαφής, κατέληξε να πυροβολήσει τρεις φορές. Η πρώτη ήταν προειδοποιητική, η επόμενη χτύπησε βασική αρτηρία στο χέρι του Powell και η τελευταία διαπέρασε το στήθος του, τρυπώντας τους πνεύμονές του και σκοτώνοντάς τον. Ώρες μετά την κηδεία του αγοριού «χιλιάδες ταραχοποιοί νέγροι έτρεχαν στο κέντρο του Χάρλεμ», σύμφωνα με τους Times.
Και ο ρατσισμός υπάρχει μέχρι και σήμερα. Δες εδώ τι κάνει η Κου Κλουξ Κλαν για να αποκτήσει νέους οπαδούς
Μέχρι να τελειώσουν οι «Ταραχές του Χάρλεμ» -όπως ονομάστηκαν- ένας άνθρωπος είχε πεθάνει, 125 είχαν τραυματιστεί, περίπου 500 συνελήφθησαν και σχεδόν 700 επιχειρήσεις καταστράφηκαν. Μετά από εκείνο το γεγονός, τη δεκαετία του '60, υπήρξαν πολλοί περισσότεροι James Powell και πολλές περισσότερες ταραχές.
Πολλοί βλέπουν ομοιότητες μεταξύ του πρόωρου θανάτου του James Powell με εκείνους των Trayvon Martin, Tamir Rice, Michael Brown, Eric Garner και Freddie Gray. Σήμερα, οι έξι αστυνομικοί που εμπλέκονται στη σύλληψη του Gray αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις, αλλά αυτό είναι ασυνήθιστο για αστυνομικούς που εμπλέκονται σε θανάτους πολιτών τότε και τώρα. Το Σεπτέμβριο του 1964, ο Gilligan είχε και επίσημα κριθεί αθώος από οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη από Σώμα Ενόρκων. Η απόφαση να μην του απαγγελθούν κατηγορίες ελήφθη παρόλο που μάρτυρες κατέθεσαν ότι ο Powell κρατούσε ένα κουτί μπύρα στο χέρι και όχι μαχαίρι όπως ισχυρίστηκε ο αστυνομικός.
Πριν από τον James Powell, ήταν οι «Έξι του Χάρλεμ», δηλαδή έξι μαύροι άνδρες οι οποίοι νωρίτερα το 1964 συνελήφθησαν και ξυλοκοπήθηκαν επειδή υπερασπίστηκαν μια ομάδα παιδιών που έριξαν ένα πάγκο φρούτων στο Χάρλεμ και παρόλο που ο ιδιοκτήτης του καταστήματος είπε ότι οι άνδρες δεν εμπλέκονταν. Μετά τον James Powell, η λίστα μεγαλώνει.
Το ιστορικό της αστυνομικής βίας κατά των μαύρων δεν είναι σε καμία περίπτωση μυστικό, αλλά δεν είναι το είδος της ιστορίας που οι περισσότεροι Αμερικανοί μαθαίνουν στο γυμνάσιο. Μας μαθαίνουν για το Κίνημα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, φυσικά, αλλά αυτό σημαίνει βίντεο με το «We shall overcome» (Θα το ξεπεράσουμε) και άλλες πορείες - και όχι τους νεαρούς μαύρους που ελπίζουν για ένα καλύτερο μέλλον που τους πυροβόλησαν στους δρόμους, όχι επειδή διαμαρτύρονταν αλλά επειδή απλά είναι νεαροί μαύροι που ζουν ζωές ανεκπλήρωτων υποσχέσεων.
Ο Michael W. Flamm, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Wesleyan του Οχάιο, ο οποίος δουλεύει πάνω σε ένα βιβλίο για τις Ταραχές του Χάρλεμ το 1964, δήλωσε στο VICE ότι «ο πυροβολισμός του Powell ήταν μια κρίσιμη στιγμή, μια καθοριστική καμπή στο μακρύ δρόμο προς την κρίση των μαζικών φυλακίσεων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ΗΠΑ». Ο πυροβολισμός και η αναταραχή που ακολούθησε, πρόσθεσε ο Flamm, οδήγησε τον πρόεδρο Lyndon B. Johnson να προωθήσει πιο αυστηρούς νόμους ποινικής δικαιοσύνης μέσω της νομοθεσίας «Πόλεμος στο Έγκλημα» που έκανε ακόμα πιο άγριες τις εντάσεις μεταξύ της αστυνομίας και των αφροαμερικανών.
Στα 51 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από το θάνατο του Powell μέχρι το θάνατο του Gray, οι πιο προφανείς αλλαγές φαίνεται να είναι σημασιολογικές. Οι «Νέγροι» σήμερα είναι «Αφροαμερικανοί» και τα «γκέτο» αποκαλούνται «αστικές περιοχές» ή «το κέντρο της πόλης». Το 1964, οι New York Times έγραψαν ότι «η αναταραχή πρόεκυψε από μια διαδήλωση» που όπως σημείωσε «ακολούθησε μια πορεία». Σήμερα, η εφημερίδα συζητά για το εάν θα χαρακτηρίσει την κατακραυγή για την άγρια δολοφονία ενός κατά τα φαινόμενα αθώου άνδρα «"#Ταραχή, #Εξέγερση, ή #Φασαρία» - αν και για μένα δεν είναι κατανοητό γιατί οι ετικέτες είναι σημαντικές.
Ωστόσο, πρέπει να παραδεχθώ ότι έμαθα για τον James Powell με πολύ περίεργο τρόπο: ένα βράδυ, αργά στο Twitter και σε μια αυθόρμητη έρευνα στο Google. Ήταν Νοέμβριος, η νύχτα που το Σώμα Ενόρκων θα αποφάσιζε για την υπόθεση του αστυνομικού Darren Wilson, ο οποίος αθωώθηκε από όλες τις κατηγορίες που σχετίζονται με το θάνατο του Michael Brown στο Φέργκιουσον.
«Πρώτα απ'όλα είμαστε ένα έθνος οικοδομημένο στις αρχές του κράτους δικαίου» δήλωσε ο πρόεδρος Ομπάμα σε τηλεοπτικό μήνυμα μετά την έκδοση της απόφασης. «Και πρέπει να αποδεχθούμε ότι αυτή η απόφαση έπρεπε να την πάρει το Σώμα των Ενόρκων. Υπάρχουν Αμερικανοί που συμφωνούν με αυτή και υπάρχουν Αμερικανοί που είναι βαθιά απογοητευμένοι, ακόμα και οργισμένοι. Είναι μια κατανοητή αντίδραση. Όμως συντάσσομαι με τους γονείς του Michael και ζητώ σε όλους όσοι διαμαρτύρονται για αυτή την απόφαση να το κάνουν ειρηνικά».
Τότε ήταν που ξανακοιτώντας το Twitter, έπεσα πάνω σε ένα meme που κάποιος είχε κάνει με δηλώσεις του James Baldwin - του ανθρώπου ο άνθρωπος που έχει γράψει από τα πιο καυστικά, ισχυρά πεζογραφήματα τον 20ο αιώνα. Έγραφε:
Αυτός είναι ο λόγος που εκείνες οι ηθικολογικές εκκλήσεις για «σεβασμό στο νόμο» που ακούγονται πάντα από επιφανείς πολίτες κάθε φορά που εκρήγνυται το γκέτο είναι τόσο προσβλητικές. Ο νόμος πρέπει να είναι ο υπηρέτης μου και όχι το αφεντικό μου, πολύ λιγότερο ο βασανιστής μου και ο δολοφόνος μου. Για να σεβαστεί το νόμο, σε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Αμερικανός Νέγρος βρίσκει τον εαυτό του, πρέπει απλά να παραδώσει τον αυτοσεβασμό του.
Έβαλα στο Google τις φράσεις του Baldwin καθώς έπεφτε η δήλωση του Ομπάμα και βρήκα ένα δοκίμιο που είχε γράψει στο Nation τον Ιούλιο του 1966.
Τα λόγια του συγγραφέα εκ τότε άρχισαν να με στοιχειώνουν. Αν μη τι άλλο επειδή τους τελευταίους μήνες, τόσες πολλές φορές αναβιώνουν λόγω των τόσων όμοιων περιστατικών με εκείνο του James Powell. Τα λόγια του ξανακούστηκαν και εν μέσω της αναταραχής στη Βαλτιμόρη.
«Όταν άνθρωποι παίρνουν λοστούς και αρχίζουν να χώνονται σε ξένες πόρτες για να λεηλατήσουν, τότε δεν διαμαρτύρονται» είπε ο Ομπάμα την περασμένη Τρίτη. «Δεν δηλώνουν κάτι. Κλέβουν. Όταν καίνε ένα κτίριο, διαπράττουν εμπρησμό. Και καταστρέφουν και υπονομεύουν επιχειρήσεις και ευκαιρίες στις δικές τους κοινότητες που κλέβουν δουλειές και ευκαιρίες από ανθρώπους σε εκείνη την περιοχή».
Ο Baldwin έγραψε για αυτές τις «ευκαιρίες» στο πλαίσιο συζήτησης που είχε με κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Ουάσιγκτον για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να περιοριστεί η δυσαρέσκεια και η οργή που γεννιόταν στο Χάρλεμ.
«Μετά, βρισκόμουν στη θέση να προσπαθώ να εξηγήσω υπομονετικά ότι ο Νέγρος στην Αμερική μπορεί δύσκολα να θεωρείται ως μέρος του εργατικού δυναμικού. Οι δουλειές που πάντα είχαν οι Νέγροι, οι χαμηλότερες θέσεις, οι πιο ταπεινωτικές δουλειές, τώρα καταστρέφονται από τον αυτοματισμό» έγραψε ο Baldwin, γέννημα θρέμμα του Χάρλεμ.
«Εξάλλου, η εκπαίδευση του Νέγρου, στο Βορρά και το Νότο, παραμένει σχεδόν εντελώς φυλετικά διαχωρισμένη. Δηλαδή δεν είναι παρά ένας άλλος τρόπος για να πει κανείς ότι διδάσκεται συνήθειες κατωτερότητας, κάθε ώρα κάθε μέρας που ζει. Θα το βρει πολύ δύσκολο να ξεπεράσει αυτές τις συνήθειες».
«Έτσι, ακόμα κι όταν ευκαιρίες -η χρήση αυτής της λέξης εδώ περιορίζεται στη βιομηχανοποιημένη, ανταγωνιστική, σύγχρονη βορειοαμερικανική αίσθηση- που δεν δίνονταν μέχρι σήμερα σε Νέγρους αρχίσουν να ανοίγονται, πολύ απρόθυμα, λίγοι θα βρεθούν να έχουν τα κατάλληλα προσόντα για τους λόγους που περιγράφηκαν πιο πάνω και επίσης επειδή απαιτεί να είσαι πολύ σπάνια προσωπικότητα έγχρωμου για να ρισκάρεις να τρελαθείς και να σκάσεις από τη στεναχώρια σου, σε μια προσπάθεια να πετύχεις το ακατόρθωτο».
Ακολουθήστε το VICE στην καινούρια μας σελίδα στο Facebook.
Τουλάχιστον, αυτό παραδέχθηκε ο Ομπάμα στα σχόλιά του στη Βαλτιμόρη. «Ας μην υποκρινόμαστε ότι ο σύστημα είναι δίκαιο» είπε. «Ας μην υποκρινόμαστε ότι όλα είναι ΟΚ. Ας μην υποκρινόμαστε ότι το μονοπάτι από τη φτώχεια, σαν αυτό πάνω στο οποίο ταξίδεψα εξακολουθεί να είναι διαθέσιμο σε όλους εκεί έξω, αρκεί να εργάζονται σκληρά».
Ο Ομπάμα είναι ένα λαμπρό παράδειγμα αυτού που ο Baldwin περιγράφει ως «πολύ σπάνια προσωπικότητα έγχρωμου» που προσπάθησε και πράγματι κατάφερε το ακατόρθωτο. Αλλά ακόμα κι έτσι, τα ίδια φαινόμενα βίας που αφθονούσαν τα πρώτα χρόνια της ζωής του, χαράσσουν και την τελευταία προεδρική θητεία του.
Ο Baldwin, επίσης, κατάφερε να πετύχει. Αν και μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος, του οποίου η συλλογή δοκιμίων του Nobody Knows My Name έγινε best seller και πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα, αυτό δεν τον έσωσε από ίδιο είδος φυλετικών διακρίσεων και περιορισμών που αντιμετώπιζαν και τα άλλα άτομα με το ίδιο χρώμα. Παρόλο που μετακόμισε στο Παρίσι για να ξεφύγει, ο Baldwin έγραψε «Ούτε εγώ, ούτε η οικογένειά μου, μπορούμε να πούμε ότι πραγματικά φύγαμε».
«Αυτό σημαίνει» συνέχισε «ότι επίσης γνωρίζω, στο ίδιο μου το πετσί, ποιο είναι το χειρότερο, στις ουλές που έχουν γίνει από εκείνους που μου είναι οι πιο αγαπημένοι».
«Έχω υπάρξει μάρτυρας και έχω υποστεί τη βιαιότητα της αστυνομίας πολλές περισσότερες από μία φορές, αλλά φυσικά δεν μπορώ να το αποδείξω» έγραψε ο Baldwin. «Δεν μπορώ να το αποδείξω γιατί το αστυνομικό τμήμα ερευνά μόνο του, σαν να είναι υπόλογο μόνο στον εαυτό του».
Η έκκληση του Baldwin προς την αστυνομία να επιτρέψει τις εξωτερικές έρευνες και να δικάσει σε επίσημες δίκες τις κατηγορίες για ανάρμοστη συμπεριφορά, όχι με σώματα ενόρκων, εξακολουθεί να επαναλαμβάνεται-και συχνά αγνοούνται. Για αυτό και οι θεατές άρχισαν να επευφημούν την Δημόσια κατήγορο του Μέριλαντ, Marilyn J. Mosby όταν την περασμένη Παρασκευή ανακοίνωσε πως απαγγέλει κατηγορίες στους έξι αστυνομικούς της Βαλτιμόρης, οι οποίοι όπως λέει παράνομα συνέλαβαν τον Freddie Gray. Ένας από τους αστυνομικούς κατηγορείται για φόνο δευτέρου βαθμού.
Η Mosby κάλεσε τους διαδηλωτές στη Βαλτιμόρη και σε όλη τη χώρα να διατηρήσουν την ειρήνη. Είναι μια έκκληση που έχουν απευθύνει πολλές φορές στο παρελθόν εκλεγμένοι αξιωματούχοι τόσο μαύροι, όσο και λευκοί. Όμως στη δική της περίπτωση, τουλάχιστον φαίνεται να δίνει υπόσχεση να κάνει το νόμο αυτό που έλεγε σωστά ο James Baldwin, υπηρέτη και όχι αφεντικό του πολίτη. «Λέω στους νέους αυτής της πόλης: Θα αναζητήσω τη δικαιοσύνη για λογαριασμό σας» είπε η Mosby σε συνέντευξη Τύπου. «Αυτή είναι η στιγμή. Αυτή είναι η στιγμή σας. Ως νέοι άνθρωποι, τώρα είναι η ώρα μας».
Η Beenish Ahmed καλύπτει διεθνή θέματα για το ThinkProgress. Είναι επίσης ιδρύτρια του THE ALIGNIST.