Τέσσερις Συνταγματολόγοι Μιλούν στο VICE για τον Υποχρεωτικό Εμβολιασμό Πολιτών Άνω των 60 Ετών

«Ο εμβολιασμός για τους πολίτες άνω των 60 καθίσταται υποχρεωτικός», ανακοίνωσε εκτάκτως στο υπουργικό συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Στους μη εμβολιασμένος πολίτες άνω των 60 ετών θα επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο 100 ευρώ τον μήνα, από τις 16 Ιανουαρίου και μετά, δίνοντάς τους περιθώριο ενάμιση μήνα να εμβολιαστούν.

Το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού για τους πολίτες άνω των 60 έχει ήδη διχάσει την κοινωνία. Η κόντρα που έχει ξεσπάσει στα social media μεταφέρθηκε στο βήμα της Βουλής, το πρωί της Τετάρτης, με την κυβέρνηση να έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με την αντιπολίτευση. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπεραμύνθηκε της απόφασής του, τόνισε την επικινδυνότητα της μετάλλαξης Όμικρον και είπε ότι «προτιμάει να φανεί πρόσκαιρα αυστηρός, αλλά γρήγορα, υγειονομικά σωστός». Ο ίδιος τόνισε ότι οι πολίτες άνω των 60 ετών είναι εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο και «πολιορκούν το ΕΣΥ, στερώντας θεραπεία από άλλους πολίτες».

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε ότι τον τελευταίο μήνα οι μεγαλύτεροι σε ηλικία πολίτες έδειξαν μεγάλη απροθυμία να εμβολιαστούν, σημειώνοντας ότι από τους 580.000 ανεμβολίαστους άνω των 60, μόνο 70.000 έκλεισαν ραντεβού για πρώτη δόση.

Από την πλευρά του, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας, άσκησε σκληρή κριτική στο μέτρο σημειώνοντας ότι «η απόφαση αυτή εγκυμονεί κινδύνους σε ό,τι αφορά το κλίμα της κοινωνικής συνοχής που είναι απαραίτητη για να καταπολεμήσουμε την πανδημία. Εφαρμόζετε ένα μέτρο που θα οδηγήσει στην εκτόξευση της αντιεμβολιαστικής δημαγωγίας».

Ο Αλέξης Τσίπρας χαρακτήρισε το μέτρο, λόγω του οριζόντιου χαρακτήρα του προστίμου, «οικονομικό εκβιασμό για τους αδύναμους, με δυνατότητα εξαγοράς του δικαιώματος άρνησης για τους ευκατάστατους».

Το σίγουρο είναι ότι το για το θέμα της υποχρεωτικότητας του εμβολίου σε μια μερίδα του πληθυσμού δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Είναι αυταπόδεικτο ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι πιο ευάλωτα απέναντι στον κορονοϊό και έχουν συντριπτικά μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσουν βαριά, ακόμη και να διασωληνωθούν, με αποτέλεσμα να ασκούνται τεράστιες πιέσεις στο σύστημα υγείας.

Από την άλλη, πολλοί αντιδρούν στο μέτρο της υποχρεωτικότητας, υποστηρίζοντας ότι συγκρούεται με το δικαίωμα του ανθρώπου να ελέγχει το σώμα του, δηλαδή να συναινεί πάντοτε ελεύθερα στις ιατρικές πράξεις που τον αφορούν.        

Ακόμη και στις τάξεις των συνταγματολόγων, υπάρχει διχασμός για το εάν δημιουργείται συνταγματικό πρόβλημα με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό μερίδας του πληθυσμού. Σε ιδιωτικές συζητήσεις αλλά και στα social media γίνεται πολύς λόγος για «αντισυνταγματικό και αντιδημοκρατικό μέτρο». Παρακάτω, με τη συμβολή των ειδικών, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε αν υπάρχει κάποια βάση σε αυτά τα λεγόμενα.

Πολλοί άνθρωποι που οι ίδιοι έχουν εμβολιαστεί κάνουν λόγο για καταπάτηση δικαιωμάτων των ανεμβολίαστων πολιτών και θεωρούν ότι το μέτρο αυτό θα ενισχύσει τον διχασμό και τη λογική των δύο στρατοπέδων εμβολιασμένων/ανεμβολίαστων. Πολύς λόγος γίνεται επίσης για το ότι το ύψος του προστίμου είναι οριζόντιο, με αποτέλεσμα οι οικονομικά ευάλωτοι πολίτες να σηκώνουν ασύγκριτα μεγαλύτερο βάρος.

Μάλιστα, έρευνα για τα αποτελέσματα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού που δημοσιεύτηκε στο “European Journal of Public Health” το 2015, έδειξε ότι ένα τέτοιο μέτρο θύμωσε ακόμα περισσότερο τους πολίτες που ήταν λιγότερο ή περισσότερο αρνητικοί απέναντι στον εμβολιασμό.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό εύρημα αφορά τις πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Σύμφωνα με την έρευνα, 39% λιγότερα άτομα θα επιλέξουν να κάνουν κάποιο εμβόλιο, την επόμενη φορά που κάτι τέτοιο δεν θα είναι υποχρεωτικό, λόγω του συσσωρευμένου θυμού τους απέναντι στον εμβολιασμό.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι το τελευταίο διάστημα ακούμε καθημερινά για σχεδόν 100 θανάτους ασθενών με Covid-19 και σταθερά πάνω από 600 διασωληνωμένους. «Βαρβαρότητα δεν είναι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός στις κρίσιμες ηλικίες, βαρβαρότητα είναι αυτό που μας έχετε ωθήσει να εκτελούμε ανήμποροι στις ΜΕΘ», έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα γιατρός που εργάζεται σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

Το θέμα, σίγουρα, μόνο απλό δεν είναι και πρέπει κανείς να εξετάσει πολλές παραμέτρους. Το άρθρο 2 παρ. 1 και το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος αναφέρονται στην αξία του ανθρώπου και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Από τις διατάξεις αυτές, απορρέει το δικαίωμα του καθενός να διαθέτει το σώμα του όπως θέλει.

Ωστόσο, το κράτος είναι επιφορτισμένο με την προστασία της δημόσιας υγείας. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 21, αναφέρεται ότι «το Kράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων».

Ας εξετάσουμε ποια είναι η πολιτική που ακολουθούν άλλες χώρες εντός και εκτός Ευρώπης για το ζήτημα. Η Αυστρία θα γίνει η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που θα καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολιασμό των πολιτών από την 1η Φεβρουαρίου, με μόνη εξαίρεση όσους δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους.

Εκτός Ευρώπης, η Ινδονησία, η Μικρονησία και το Τουρκμενιστάν έχουν εφαρμόσει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό για τους ενήλικες. Στη Σιγκαπούρη, έχει ανακοινωθεί ότι το κράτος δεν θα καλύπτει τα έξοδα των ασθενών με Covid-19 που δεν εμβολιάζονται από επιλογή.

Σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία, η υποχρεωτικότητα του εμβολίου αφορά συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων. Στη Γαλλία, είναι υποχρεωτικός ο εμβολιασμός του υγειονομικού προσωπικού, του αστυνομικού και πυροσβεστικού σώματος. Στην Ιταλία, εκτός από τους υγειονομικούς, από τις 15 Δεκεμβρίου καθίσταται υποχρεωτικός ο εμβολιασμός του εκπαιδευτικού προσωπικού, των αστυνομικών και πυροσβεστικών δυνάμεων, καθώς και του διοικητικού προσωπικού των νοσοκομείων. Ωστόσο, οι εργοδότες δεν έχουν το δικαίωμα να απολύσουν τους ανεμβολίαστους πολίτες, αλλά μπορούν να τους βάλουν σε αναστολή με διακοπή καταβολής των μισθών τους.

Μέσα σε δύο μέρες, πολλά έχουν ήδη ακουστεί για το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού των πολιτών άνω των 60 ετών. Το βέβαιο είναι ότι θα έπρεπε το ελληνικό κράτος να έχει καταφέρει να πείσει τους πολίτες για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού, κάνοντάς τους συμμάχους στην προσπάθεια. Η μάχη κατά του κορονοϊού απαιτεί ενημέρωση και πειθώ από την πλευρά της πολιτείας. Κάτι τέτοιο, δυστυχώς, δεν συνέβη. Το VICE απευθύνθηκε σε τέσσερις συνταγματολόγους, για να διαπιστώσουμε ποια είναι τα συνταγματικά όρια σε καιρό πανδημίας.

VICE Video:

- Ακρίτας Καϊδατζής, Επίκ. καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Η επιβολή της υποχρέωσης εμβολιασμού αδιακρίτως στο σύνολο του πληθυσμού θα ήταν προδήλως αντισυνταγματική. Η στοχευμένη επιβολή του σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες μπορεί να γίνει ανεκτή. Αλλά υπό προϋποθέσεις. Πρώτον, να τεκμηριώνεται επιστημονικά η αποτελεσματικότητα του εμβολίου και η αναγκαιότητά του για τους βαρυνόμενους. Δεύτερον, η τεκμηρίωση να γίνεται με πλήρη διαφάνεια: τα επιστημονικά στοιχεία να δημοσιοποιούνται, ώστε να μπορούν να ελεγχθούν. Τρίτον, να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας ως προς τις συνέπειες από τη μη τήρηση της υποχρέωσης, που δεν επιτρέπεται να εξαντλούνται σε τιμωρητικού χαρακτήρα κυρώσεις.

Η επιβολή της υποχρέωσης με πλήρη αδιαφάνεια και υπό την απειλή προστίμου είναι σαφές ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις αυτές. Ότι το μοναδικό μέτρο που βρέθηκε για να εκπληρωθεί η υποχρέωση είναι εισπρακτικού χαρακτήρα είναι χυδαίο. Ότι το απειλούμενο πρόστιμο ισούται με περίπου το ένα πέμπτο του βασικού μισθού ή το ένα τρίτο της βασικής σύνταξης είναι αντικοινωνικό, αν όχι απάνθρωπο.

Ανδρέας Δημητρόπουλος, Ομ. Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Η πανδημία δικαίωσε τη θεωρία της θεσμικής προσαρμογής των συνταγματικών δικαιωμάτων, των οποίων οι περιορισμοί δεν μπορούν να εξηγηθούν με τα παραδοσιακά συνταγματικά κριτήρια. Η πανδημία συνιστά έκτακτη κατάσταση υγειονομικής ανάγκης, η οποία θέτει το ευρύτερο θεσμικό - συνταγματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ασκούνται προσαρμοζόμενα τα συνταγματικά  δικαιώματα.

Στο πλαίσιο αυτό, τα δικαιώματα υφίστανται θεσμική προσαρμογή. Δηλαδή, περιορίζονται κατά το μέτρο εκείνο που επιβάλλει η αιτιώδης συνάφεια που υπάρχει ανάμεσα στο συγκεκριμένο δικαίωμα και στο θεσμικό περιβάλλον της πανδημίας. Αυτό ακριβώς σημαίνει ότι δικαιώματα των οποίων η άσκηση διευκολύνει την παραπέρα μετάδοση της νόσου πρέπει να περιορίζονται κατά το αναγκαίο μέτρο, ώστε να εμποδίζεται η μετάδοση.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι η ελευθερία άσκησης των συνταγματικών δικαιωμάτων δεν εμπεριέχει ελευθερία μετάδοσης της νόσου. Το Σύνταγμα δεν κατοχυρώνει ελευθερία μόλυνσης ούτε με την παθητική ούτε με την ενεργητική έννοια του της λέξης. 

Η ένταση της πανδημίας δεν είναι σταθερή - άλλοτε αυξάνεται και άλλοτε μειώνεται. Οι διακυμάνσεις της νόσου προκαλούν και τις ανάλογες διακυμάνσεις στο θεσμικό συνταγματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ασκούνται τα συνταγματικά δικαιώματα.  Άλλη λοιπόν είναι η ένταση των περιορισμών των συνταγματικών δικαιωμάτων στην αρχή μιας πανδημίας και άλλοι είναι στην κορύφωση της.

Περιορισμοί που στην αρχή της πανδημίας μπορούσαν να είναι αρκετοί για την αντιμετώπιση της νόσου, ενδεχομένως να μην επαρκούν με την αύξηση της έντασης και την κορύφωση της. Η αντιμετώπισή της στο στάδιο αυτό εύλογα χρειάζεται εντονότερους περιορισμούς.  Εδώ ακριβώς, εν μέσω δηλαδή της κορύφωσης  της πανδημίας,  ανακύπτει το θέμα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού ως επιτακτικά αναγκαίου κατά τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης μέσου για την προστασία ενός εκάστου ατόμου και του κοινωνικού συνόλου.

Όταν λοιπόν παρά τη λήψη διαφόρων μέτρων η πανδημία εξακολουθεί να καλπάζει και να αποτελεί έτσι υπαρκτό άμεσο και μέγιστο κίνδυνο για το κοινωνικό σύνολο, όταν όλα τα άλλα μέτρα δεν έχουν αποδώσει και δεν έχουν επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, τότε αποκτά μεγάλη σημασία η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού. Η συνταγματικότητα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού βαίνει παράλληλα και ανάλογα προς την κρισιμότητα της κατάστασης της πανδημίας. 

Γεννάται το ερώτημα αν μπορούν να γίνονται διαφοροποιήσεις και κυρίως με το ηλικιακό κριτήριο. Η απάντηση στο ερώτημα για τη δυνατότητα επιβολής  γενικής υποχρέωσης εμβολιασμού είναι καταφατική, καθόσον ο κίνδυνος μετάδοσης υπό τις παρούσες συνθήκες κορύφωσης της πανδημίας, στις οποίες ακόμα οι εμβολιασμένοι μπορούν να νοσήσουν και να μεταδώσουν τη νόσο, υπάρχει σε κάθε περίπτωση.

Επιφυλάξεις θα μπορούσαν να διατυπωθούν μόνο για αποδεδειγμένα αναμφισβήτητες περιπτώσεις απομόνωσης χωρίς δυνατότητα παραπέρα μετάδοσης της νόσου. Η γενική υποχρέωση εμβολιασμού δεν έρχεται πάντως σε αντίθεση με τη σταδιακή επιβολή του μέτρου βασιζόμενη σε διάφορα κριτήρια όπως είναι η αναγκαιότητα της προστασίας για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ο αριθμός των διαθέσιμων εμβολίων ή εμβολιαστικών κέντρων κλπ.

Τα παραπάνω αφορούν την ουσία της όλης αντιμετώπισης του μέγιστου κινδύνου της πανδημίας. Στις Δημοκρατίες, όμως, θεματοφύλακας της ουσίας είναι ο Τύπος. Η Δημοκρατία και τα συνταγματικά δικαιώματα πρέπει να διαφυλάσσονται και από κάθε κίνδυνο όχι μόνον παρόντα αλλά και μελλοντικό, που αν και δεν υπάρχει τη δεδομένη στιγμή μπορεί να εμφανιστεί και να απειλήσει αργότερα. Οι θεσμοί δεν σχεδιάζονται μόνο για το παρόν, αλλά για να διαρκούν και να εφαρμόζονται στο μέλλον. 

Η υγειονομική κατάσταση ανάγκης, όπως έχει σήμερα, είναι άτυπη. Τόσο η διάρκεια εμφάνισης της όσο και η ένταση των περιορισμών που έχουν επιβληθεί και ενδεχομένως πρόκειται να επιβληθούν αλλά και οι πιθανότητες επανεμφάνισης της κατάστασης αυτής που δεν φαίνονται λίγες, απαιτούν τη μετατροπή από άτυπη σε τυπική. 

Αυτό σημαίνει κυρίως ότι ιδιαιτέρως η έναρξη, η παράτασης και η λήξη  της υγειονομικής κατάστασης ανάγκης, όργανα, διαδικασίες, περιορισμοί και άλλες προϋποθέσεις πρέπει να ρυθμιστούν λεπτομερώς. Η συμμετοχή του κοινοβουλίου πρέπει να αποκτήσει θεσμικό χαρακτήρα και να μην έχει μόνον τον πυροσβεστικό χαρακτήρα  της κύρωσης των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου.

Φερενίκη Παναγοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το άρθρο της κας Παναγοπούλου που δημοσιεύτηκε αρχικά στο Syntagma Watch. Αναδημοσιεύεται στο VICE με την άδεια της ίδιας και του φορέα*.

Η αντιμετώπιση της πανδημίας είναι κάτι το δυναμικό, δεν επιτυγχάνεται με μια πράξη, αλλά με συνδυασμό πολλών. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών με κύρωση την επιβολή προστίμου εκατό ευρώ μηνιαίως.

Εύλογα ανακύπτει το ερώτημα εάν το μέτρο αυτό, τη δεδομένη χρονική στιγμή είναι συνταγματικό, ήτοι αν συνιστά έμμεσο καταναγκασμό, κατά παράβαση του δικαιώματος του καθενός να διαθέτει ο ίδιος το σώμα του, σύμφωνα με τα άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 Σ.

Συνάδει με την κατοχυρωμένη στο άρθρο 25 παρ. 1 Σ αρχή της αναλογικότητας να περιορίζεται μια τόσο μεγάλη μερίδα του πληθυσμού; Σε ένα πρώτο στάδιο εξετάζεται η καταλληλότητα του μέτρου της υποχρεωτικότητας στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Χωρίς αμφιβολία το μέτρο είναι εκ πρώτης όψεως κατάλληλο. Εάν εμβολιασθούν οι συμπολίτες μας άνω των εξήντα ετών θα αναπνεύσει το σύστημα υγείας, καθώς θα μειωθεί η νοσηλεία τους.

Tα ιατρικά δεδομένα ομιλούν από μόνα τους: α) Εννιά στους δέκα θανάτους από κορονοϊό αφορούν πολίτες άνω των εξήντα ετών, β) επτά στους δέκα διασωληνωμένους ασθενείς είναι ηλικίας άνω των εξήντα ετών, γ) οκτώ στους δέκα διασωληνωμένους είναι ανεμβολίαστοι, δ) σε χώρες όπως η Πορτογαλία και η Δανία, που έχουν πετύχει 99% εμβολιασμό σε αυτή την ομάδα, η πίεση στο σύστημα υγείας και η απώλεια ζωών είναι έως δέκα φορές μικρότερη από ό,τι στην Ελλάδα. Επομένως, η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε αυτή την ηλικιακή ομάδα προσδοκάται να οδηγήσει σε ομαλότητα το πολύπαθο σύστημα υγείας.

Σε ένα δεύτερο στάδιο εξετάζεται η αναγκαιότητα του μέτρου. Εδώ εξετάζεται αν υπάρχουν άλλα ηπιότερα αλλά εξίσου αποτελεσματικά μέτρα. Ένα μέτρο θα μπορούσε να είναι η ενημερωτική εκστρατεία για τον εμβολιασμό. Η θέσπιση της υποχρεωτικότητας απαιτεί την εξάντληση της πειθούς περί εμβολιασμού. Η εξάντληση αυτή συνδέεται με κάποιες καθυστερήσεις στη θέσπιση της υποχρεωτικότητας, οι οποίες είναι απότοκες της αρχής της αναλογικότητας.

Υπάρχει άλλο ηπιότερο μέσο από την επιβολή οικονομικού προστίμου; Η συζήτηση που γίνεται περί αποκλεισμού από τις ΜΕΘ των μη εμβολιασμένων σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να εκληφθεί ως ηπιότερο μέσο. Η απαγόρευση της κυκλοφορίας τους, καίτοι θα ήταν αποτελεσματικότερη, θα ήταν ασφυκτική για τους ίδιους.

Και αν οι συμπολίτες μας άνω των εξήντα ετών από μόνοι τους επιλέξουν να μην εκτίθενται σε κόσμο και απομονωθούν; Η μέθοδος αυτή θα ήταν ηπιότερη, αλλά όχι εξίσου αποτελεσματική, καθώς δεν θα μπορούσε να εξασφαλισθεί ότι η πληθυσμιακή ομάδα δεν θα εκτεθεί ποτέ στον ιό.

Δυσκολότερη εμφανίζεται η εξέταση της αρχής της αναλογικότητας εν στενή εννοία. Στο σημείο αυτό θα διερευνηθεί αν η επέμβαση στην αυτοδιάθεση του σώματος, τίθεται σε μια σχέση αρμονικής ισορροπίας με την ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας.

Στο στάδιο αυτό αναζητείται η αυστηρή αντιστοιχία των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων του υποχρεωτικού εμβολιασμού και ο μαθηματικός (όχι όμως αριθμητικός) ισολογισμός κόστους και οφέλους της ρυθμίσεως, με άλλα λόγια η ισορροπία μεταξύ διαφόρων συμφερόντων ή η πρακτική αρμονία μεταξύ του μέτρου του σκοπού και της πραγματικής καταστάσεως. Υπό κανονικές περιστάσεις, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα αυτοκαθορισμού του ατόμου. Δεν μπορεί να επιβληθεί κάτι σε κάποιον που ενδέχεται να επιφέρει έστω και εντελώς μεμονωμένα κάποιες παρενέργειες.

Ο κανόνας είναι ότι ο εμβολιασμός συνιστάται, σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα μετ’ επιτάσεως, αλλά δεν επιβάλλεται και, ως εκ τούτου, ο μη εμβολιασμός δεν μπορεί να συνδέεται με δυσμενείς συνέπειες. Εάν, όμως, ο εμβολιασμός κριθεί με τεκμηριωμένες μελέτες από την ιατρική κοινότητα ιατρικώς επιβεβλημένος για την άμεση προστασία της δημόσιας υγείας, σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να κριθεί υποχρεωτικός, ιδίως σε στοχευμένες πληθυσμιακές ομάδες και όχι σε όλον ανεξαιρέτως τον πληθυσμό. Στοχευμένη πληθυσμιακή ομάδα είναι οι συμπολίτες μας άνω των εξήντα ετών.

Και αυτό, καθώς επί τη βάσει επιστημονικών δεδομένων, η ομάδα αυτή είναι ευάλωτη και απασχολεί σε μεγάλο βαθμό το σύστημα υγείας. Ωστόσο, η επιβολή αυτή δεν μπορεί να είναι απόλυτη. Απαιτείται η πρόβλεψη απαλλαγής από την υποχρεωτικότητα όλων όσοι για αμιγώς ιατρικούς λόγους συνιστάται να μην εμβολιαστούν.

Περαιτέρω, προβληματισμό εγείρει η οριζοντίωση του προστίμου. Τα εκατό ευρώ μηνιαίως έχουν διαφορετική αξία βάσει της οικονομικής καταστάσεως του καθενός. Για έναν άνεργο το πρόστιμο είναι δυσβάσταχτο, ενώ για έναν ευκατάστατο, άμοιρο προβληματισμού. Βεβαίως, δεν θα πρέπει να διαλάθει της προσοχής μας η επαναληπτικότητα του προστίμου. Τα εκατό ευρώ επί πολλούς μήνες τείνουν να καταστούν δυσβάσταχτα.

Ερώτημα ανακύπτει, επίσης, με το ζήτημα της επιβολής προστίμου από μόνο του για την επιβολή της υποχρεωτικότητας. Το ζήτημα αυτό έχει επιλυθεί πολύ πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έκρινε ως συμβατή με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου την επιβολή προστίμου τετρακόσια Ευρώ.

Τέλος, η ηλικιακή διάκριση περί επιβολής της υποχρεωτικότητας σε συμπολίτες μας άνω των εξήντα ετών κρίνεται ότι δεν παραβιάζει την αρχή της ισότητας, καθώς ερείδεται επί ιατρικών δεδομένων. Άτομα ηλικίας άνω των εξήντα ετών έχουν στατιστικώς μεγαλύτερη πιθανότητα νοσήσεως από νεότερα άτομα.

Έπρεπε να γίνει κάτι και ορθώς έγινε, το σύστημα υγείας είχε αγγίξει τα όριά του. Ίσως και να καθυστέρησε η λήψη του μέτρου μέχρι την εξάντληση της πειθούς. Τα μέτρο φαίνεται όμως να αποδίδει ήδη από την πρώτη ημέρα της ανακοινώσεώς του, καθώς τριπλασιάστηκαν σχεδόν τα ραντεβού για εμβολιασμό σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Άλλη αναμονή και υπομονή ίσως να ήταν καταστροφική για το συνταγματικά αγαθά της προστασίας της ζωής και της υγείας.

*Για λόγους έκτασης, παραλήφθηκαν κάποια σημεία του κειμένου της κας Παναγοπούλου. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

- Γιώργος Δελλής, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Καταρχάς, να εξηγήσω ότι δεν πρόκειται για υποχρεωτικό εμβολιασμό με τη στενή έννοια του όρου. Δεν πρόκειται για φυσικό καταναγκασμό σε εμβολιασμό, κάτι το οποίο θα προσέκρουε στο Σύνταγμα. Η υποχρεωτικότητα συνίσταται στην επιβολή μηνιαίου χρηματικού προστίμου εάν κάποιος δεν εμβολιαστεί. Το μέτρο αυτό δεν θεωρώ πως θίγει τον πυρήνα κάποιου θεμελιώδους δικαιώματος (ζωή, αξιοπρέπεια, προσωπική και οικονομική ελευθερία, υγεία).

Επίσης, ο διαχωρισμός των πολιτών με βάση την ηλικία τους μπορεί να δικαιολογηθεί αντικειμενικά με κριτήριο το πόσο ευπαθείς είναι απέναντι στον ιό και το πόσο σοβαρά νοσούν και επιβαρύνουν το δημόσιο σύστημα υγείας. Επιπρόσθετα, η επιβολή προστίμου 100 ευρώ δεν φαίνεται να συνιστά υπέρμετρο περιορισμό, προσβάλλοντας την αρχή της αναλογικότητας.

Αυτή πιθανολογώ θα είναι η κρίση των δικαστηρίων. Ακόμη και εάν το συγκεκριμένο μέτρο σωρευθεί στα υπόλοιπα μέτρα κατά των αρνητών (σε σχέση με την κυκλοφορία τους, την χρήση υπηρεσιών εστίασης κ.λπ) το σωρευτικό περιοριστικό αποτέλεσμα δεν νομίζω ότι θα θεωρηθεί από τα δικαστήρια τόσο βαρύ ώστε να πλήττει αθέμιτα κάποιο θεμελιώδες δικαίωμα.

Ίσως, το πιο αδύναμο στοιχείο του συγκεκριμένου μέτρου είναι το οριζόντιο ύψος του προστίμου (100 ευρώ), το οποίο δεν συναρτάται με την οικονομική κατάσταση εκείνων στους οποίους θα επιβληθεί. Οι ανήκοντες σε υψηλότερη εισοδηματική ομάδα περιορίζονται συγκριτικά λιγότερο από τα φτωχότερα στρώματα.

Επίσης, θα μπορούσε να αμφισβητηθεί, αφενός η αποτελεσματικότητα του μέτρου (ιδίως στα υψηλότερα οικονομικά στρώματα), αφετέρου, το κατά πόσον εντάσσεται σε μία συνεπή και συνεκτική δημόσια πολιτική: γιατί, για παράδειγμα, δεν προηγείται, ή πάντως δεν αποφασίζεται παράλληλα, η επιβολή υποχρεωτικού εμβολιασμού στα σώματα ασφαλείας ή σε κατηγορίες εργαζομένων οι οποίες έρχονται συχνότερα επαφή με το κοινό;

Δεν γνωρίζω εάν υφίσταται τέτοια τεκμηρίωση για το μέτρο που εξαγγέλθηκε. Σε κάθε περίπτωση, τα δικαστήρια ασκούν οριακό έλεγχο πάνω σε τέτοια μέτρα και δεν συνδέουν τη συνταγματικότητά τους με, κάποια έστω, τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα και τη συνεκτικότητά τους, εκτός από καταφανώς προβληματικές περιπτώσεις.

Η Ιστορία για το πώς Φέραμε στην Ελλάδα Στοχοποιημένες Γυναίκες από το Αφγανιστάν

Υπάρχουν Πολλοί Λόγοι που Δεν Θέλεις να Γιορτάσεις τα Γενέθλιά σου

Τι Παρίσια, τι Πατήσια: Η Παράνοια της Αναζήτησης Σπιτιού στην Αθήνα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.